میتوان گفت تاکید دوباره رهبر انقلاب بر لزوم روایت گری دست اول و وانهادن موضوعات مهم برای آنکه ذهن مخاطبان را روایتهای کاذب و تحریف شده پر کند نشان دهنده شکل نگرفتن عزم و اراده و همتی کافی برای تحقق جهاد تبیین است.
به گزارش سرویس پژوهش خبرگزاری صدا وسیما: یکی از مهمترین مسائل امروز عالم رسانه روایت و روایتگری است، آن هم بهخاطر جنگ روایتی است که در عالم وجود دارد. یک مؤسسه آمریکایی در اینباره میگوید ما در این قرن وارد جنگ روایت میشویم و هر کس بتواند روایت خودش را -به یک معنا گزارش خودش را- از پدیدهها در آن روز حاکم کند، آن روز حاکم است.
اندیشکده آمریکایی رند در کتابی به نام جنگهای شبکهای مینویسد: " در جنگهای فردا برنده کسی نیست که بمب دارد بلکه کسی پیروز است که بهترین روایت را دارد ". جنگی که پیروزی بدون استفاده از سلاح نظامی را به همراه خود میآورد اینجا سلاحش تولید محتوا است، این همان جنگ ایدهها یا روایتها است که در سند استراتژی پنتاگون در ۲۰۱۲ به آن اشاره شده است.
اکنون در عصر رسانههای هوشمند قرار داریم؛ در عصری که پلتفرم و محتوا همپوشانی بسیار جدی با یکدیگر و با فناوریهایی نظیر هوش مصنوعی و... دارند.
متاسفانه فرماندهی "جنگ روایتها" در داخل کشورمان در دست غولهای روایتساز سایبری ـ شناختی نظیر شبکههای اجتماعی و پیامرسانهای عمدتاً غربی است که با تصویرسازی، بمباران اطلاعاتی، پمپاژ اخبار جعلی و منفی مشغول مهندسی اجتماعی و ذهنی جامعه هستند.
امروزه، ما در متن و بطن یک «فرآیند رسانه ای شدن فزاینده» زندگی می کنیم که از رهگذر آن رسانهها به طور روزافزونی در مسیر درگیر شدن در فرآیندهای فراملی قرار گرفته و در حال تجاری شدن و خارج شدن از قلمرو نظارت و کنترل دولتی هستند؛ این رسانه ها هم چنین، امکان قبض و بسط اطلاعات را برای فرستنده و امکان تعامل میان فرستنده و گیرنده اطلاعات را فراهم آورده اند. به رغم این تحولات گسترده در عرصه کارکرد و نقش رسانه ها، کماکان می توان رسانه را پدیده ای دو چهره یا دو رویه تعریف کرد: هم زخم آفرین و هم مرحم آفرین، هم هویت زا و هم هویت زدا، هم ایجاد کننده بحران و هم تدبیر کننده آن.
رسانه ها از واقعیت ها ؛ فرا واقعیت می سازند. فرا واقعیت به ابزاری اطلاق میشود که از طریق آن منش خودآگاه انسانی برای تعیین آنچه بهراستی حقیقت به شمار میرود نمود مییابد. این حقیقت در دنیایی آشکار میشود که حجم عظیم رسانهها قادر به تغییر شالوده یک واقعه یا تجربه مجسم و پیریزی دوباره آن به شیوهای کاملا متفاوت است. به عبارت دیگر فردی که در پی خلق بازنمودی از چیزی حقیقی است واقعیت آن چیز را وام میگیرد، تمامی اجزاء و قطعات آن را جدا میکند و آنها را دوباره بر پایه باور و هدفی که در پی تحقق آن است از نو سر هم میکند. در این مفهوم از حقیقت همواره با نام «دیگر کارکرد» یاد میشود که در آن مصرفکننده بازنمودهای ارائهشده وانمود فردی دیگر از واقعیت را از آن خود میپندارد و از این طریق به قضاوت درباره مناسبات و شرایط اجتماعی بر پایه همین بازنمودهای تحمیلی مینشیند.
در دنیای مدرن امروز که یکی از مولفههای اصلی آن رسانههای همگانی است خلق دنیایی مبتنی بر بازنمودی فردی از واقعیت بر پایه اهداف و انگیزههای مشخص میتواند ابزاری قدرتمند برای تحمیل باورهایی معین به مخاطب باشد. جریان تحریف با ابزار جنگ روایت و با بهره برداری وسیع از شبکههای بین المللی در عرصه فکری و ذهنی برای تصاحب افکار عمومی و تحمیل القائات تولید محتوای رسانهای میکند و به این ترتیب با روایت جعلی و دروغین، اما باورپذیر برای خود تولید قدرت می کند در واقع جنگ روایتها قطعهای مهم از پازل دشمن در تصویر کلان جنگ نرم میباشد؛ جریان تحریف با این ابزار بسیار تاثیرگذار، قدرت نرم نظام اسلامی را نشانه گرفته است همان قدرتی که نظام اسلامی توانسته به وسیله آن در ۴۱ سال گذشته از تمامی گردنهها و عقبههای صعب العبور با موفقیت عبور کند. در چنین فضایی است که به خطر افتادن مرجعیت رسانه ای جریان رسمی در کشو ر از یکسو و مهیا شدن فضای رسانه های مجازی برای ورود حجم انبوه پیام های کاذب و تحریف شده و روایت های دروغین از تاریخ و دستاوردها و مسیر انقلاب از مسائل نخست کشور و نظام محسوب می شود.
قوانین بالادستی سند
تاکید دوباره رهبر انقلاب بر جهاد تبیین و روایت
رهبر انقلاب اسلامی در روز پرستار در بیاناتی بار دیگر بر اهمیت و ضرورت تبیین و روایت درست حقایق در کشور تاکید کردند و به گونه ای اهمیت جهاد تبیین که در مهرماه امسال بدان پرداخته بودند تاکید کردند :
شما روایت کنید حقایق جامعهی خودتان و کشور خودتان و انقلابتان را. شما اگر روایت نکنید، دشمن روایت میکند؛ شما اگر انقلاب را روایت نکنید، دشمن روایت میکند؛ شما اگر حادثهی دفاع مقدّس را روایت نکنید، دشمن روایت میکند، هر جور دلش میخواهد؛ توجیه میکند، دروغ میگوید [آن هم]۱۸۰ درجه خلاف واقع؛ جای ظالم و مظلوم را عوض میکند. شما اگر حادثهی تسخیر لانهی جاسوسی را روایت نکنید -که متأسّفانه نکردیم- دشمن روایت میکند و کرده؛ دشمن روایت کرده، با روایتهای دروغ. این کاری است که ما باید انجام بدهیم؛ وظیفهی جوانهای ما است.
چرایی و اهمیت موضوع
میتوان گفت تاکید دوباره رهبر انقلاب بر لزوم روایت گری دست اول و وانهادن موضوعات مهم برای آنکه ذهن مخاطبان را روایت های کاذب و تحریف شده پر کند نشان دهنده شکل نگرفتن عزم و اراده و همتی کافی برای تحقق جهاد تبیین است.
می توان بر پایه بیانات رهبر انقلاب در جمع پرستاران و نیز سخنان گذشته ایشان در جهاد تبیین حقایق دو رویکرد را از هم تفکیک کرد رویکرد ایجابی و کنشی و رویکرد واکنشی و پدافندی.
رویکرد ایجابی و کنشی، سعی در بسط و ترویج و نشر حقایق انقلاب و نظام اسلامی دارد و می-کوشد با بهره گیری از ابزارهای رسانه ای به تعبیر رهبر انقلاب با عقلانیت و منطق و سخن متین و عقلانیّت کامل، همراه با زینت عاطفه و عواطف انسانی، و بهکارگیری اخلاق حقایق انقلاب و نظام و میهن اسلامی را منتشر کند.
در این رویکرد ایجابی حقایق انقلاب با اقتضای شرایط و با بهره گیری از هنر و ظرفیت های کار رسانه ای به افکار عمومی داخل و خارج ارائه می شود. گستره و تاثیر گذاری نشر حقایق انقلاب و نظام اسلامی را آنجایی می توان در صحنه نظام بین الملل درک کرد که قدرت-های سلطه گر و مدعیان آزادی بیان همواره برای رسیدن سیگنال ها و پیام های انقلاب اسلامی بخصوص از جانب رسانه های برون مرزی اختلال ایجاد کرده و از پخش این امواج از طریق ماهواره-های مشرف بر فضای دیگر کشورها؛ جلوگیری می کنند؛ یا دریافت آنها را با اختلال روبرو می کنند. درعرصه داخلی نیز اگرچه رسانه ها برای بازتاب دادن حقایق انقلاب درتلاشند، اما هنوز پیام ها و حقایق بسیاری برای نسل جوان به قدر کافی شناسانده نشده است.
رویکرد پدافندی و واکنشی، می کوشد به خنثی سازی حرکت دشمنان انقلاب اسلامی برای تحریف یا کتمان یا انحراف حقایق و کم ارزش کردن آنها نزد افکار عمومی بپردازد. به تعبیر رهبرانقلاب در قبال این حرکت گمراهکنندهای که از صد طرف به سمت ملّت ایران سرازیر است و تأثیرگذاری بر افکار عمومی که یکی از هدف های بزرگ دشمنان ایران و اسلام و انقلاب اسلامی است و دچار ابهام نگه داشتنِ افکار و رها کردن اذهان مردم و به خصوص جوان ها، «حرکت تبیین» خنثیکنندهی این توطئهی دشمن و این حرکت دشمن است.
ارزش فراگیری و پرداخت سند
هجمه امپراتوری رسانه ای ائتلاف غربی عربی عبری که امروز با استفاده از ظرفیت های بیش از ۳۰۰ شبکه تلویزیونی فارسی زبان ماهواره ای و صدها کانال در رسانه های اجتماعی بر ضد باورها و عقاید و آموزه ها و ذهنیت مردم ایران برای تحریف حقایق ؛ بزرگ نمایی مشکلات و مسکوت گذاردن و لاپوشانی دستاوردها و موفقیت های انقلاب و نظام اسلامی؛ شکل گرفته؛ فراگیری و اهمیت جهاد روایت و جهاد تبیین را نشان می دهد.
سابقه موضوع:
اگرچه سابقه پرداختن رهبر انقلاب به موضوع تهاجم فرهنگی و جنگ نرم دشمنان انقلاب به چندین دهه قبل باز می گردد، اما به نظر می رسد با متنوع تر شدن ابزارهای رسانه ای و گسترش بی-سابقه شبکه های مختلف رسانه ای چه در قالب های برودکست و چه برودبند نشان از پیچیدگی و دشوار تر شدن نبرد دشمنان ملت ایران د ر عرصه ای است که از آن به جنگ شناختی تعبیر می شود. در این عرصه هست که هشدارها و توصیه های رهبر انقلاب نیز ناظر به این تکنیک ها و راهبردهای رسانه ای جبهه دشمنان ملت ایران است. در این راه رهبر انقلاب چندی پیش در پنجم مهر ۱۴۰۰ در دیدار با جوانان و دانشجویان بر اهمیت و ضرورت جهاد تبیین تاکید کردند که محورهای آن از این قرار است:
شما جوانان عزیز و دانشجویان عزیز که به معنای واقعی کلمه میوهی دل ملّت و امید آیندهی این کشورید، به مسئلهی «تبیین» اهمّیّت بدهید. خیلی از حقایق هست که باید تبیین بشود.
در قبال این حرکت گمراهکنندهای که از صد طرف به سمت ملّت ایران سرازیر است و تأثیرگذاری بر افکار عمومی که یکی از هدف های بزرگ دشمنان ایران و اسلام و انقلاب اسلامی است و دچار ابهام نگه داشتنِ افکار و رها کردن اذهان مردم و بخصوص جوان ها، «حرکت تبیین» خنثیکنندهی این توطئهی دشمن و این حرکت دشمن است.
این فضای عمومی در کنار مشکلاتی که ممکن است به وجود بیاورد، برکات بزرگی هم دارد؛ میتوانید افکار درست را، افکار صحیح را منتشر کنید، پاسخ به اشکالات را، پاسخ به ابهامآفرینیها را در این فضا با استفادهی از این امکان منتشر کنید و میتوانید در این زمینه به معنای واقعی کلمه جهاد کنید.
اصل قطعی در این باب این است که بایستی از شیوهی اخلاقی در این کار پیروی کرد. از این کاری که بعضیها در فضای مجازی یا در مطبوعات و در مقالهها و اینجا و آنجا انجام میدهند که با دشنام، با تهمت و فریب و دروغ با افکار عمومی مواجه میشوند، باید بشدّت اجتناب کرد.
امروز همهی ما بایستی در این میدان حرکت بکنیم؛ هر کدام به نحوی و با سهمی که در این راه داریم.
بایستی حقایق را با منطق قوی، سخن متین و عقلانیّت کامل، همراه با زینت عاطفه و عواطف انسانی، و بهکارگیری اخلاق منتشر کرد.
مسئله بر زمین مانده
- شکل نگرفتن شایسته و بایسته جهاد تبیین کار بر زمین مانده است.
- تاکید دوباره رهبرانقلاب براین موضوع که اگر ما موضوعات اساسی انقلاب و نظام را به نحو درست روایت کرده بودیم روایتهای غلط و تحریف شده اذهان را نمی گرفت؛ موضوع بر زمین مانده است.
پژوهشگر: دکتر حسن مجیدی