این روز‌ها زعفران ایران حال خوبی ندارد؛ کاهش تولید، نوسان شدید قیمت و حاشیه‌های بسیار، موجب آشفتگی بازار زعفران شده است.
به گزارش خبرگزاری صدا وسیما،مرکز خراسان رضوی، صبحگاه یک روز سرد پاییزی، از مشهد به سمت شهرستان زاوه سفر می‌کنم؛ مسیری به طول ۱۶۰ کیلومتر.
هر سال در آبان ماه برای تهیه عکس به مزارع زعفران زاوه می‌روم، چون بیشترین زعفران جهان در زاوه برداشت می‌شود.
هرچه به مزارع زعفران زاوه نزدیک‌تر می‌شوم تعجبم بیشتر می‌شود، چرا که مزارع زعفران مانند سال‌های قبل نیست و گل‌های زعفران کمتری به چشم می‌خورد.
در یکی از مزارع یک خانواده در حال چیدن گل زعفران هستند، به سمت شان می‌روم و از اوضاع زعفران می‌پرسم؛ آقای میانسالی که خود را محمدی معرفی می‌کند، می‌گوید: امسال برداشت گل زعفران یک پنجم سال‌های قبل است.
او ادامه می‌دهد: در سال‌های قبل از هر هکتار یک تن گل برداشت می‌کردیم، اما امسال این رقم به ۲۰۰ کیلوگرم گل، کاهش یافته است.
مسیرم را به سمت منطقه کاریزک زاوه ادامه می‌دهم، در این منطقه تا چشم کار می‌کند زمین‌ها خشک و بی آب و علف است.
ابتدا باور نمی‌کنم که این مزارع زیر کشت زعفران است؛ مزارعی لم یزرع که هیچ گلی در آن نروییده است؛ اما آقای اصغری که از ساکنان کاریزک است پیاز‌های زعفران را با بیلش از داخل خاک بیرون می‌کشد؛ به آقای اصغری می‌گویم: حیف نیست که این محصول ارزشمند را به حال خود رها کرده اید، که آه از نهادش بر می‌آید و می‌گوید: سال‌های گذشته زعفران چیزی جز ضرر برای ما نداشت به همین سبب امسال هیچ رغبتی برای برداشت نبود.
به اداره جهادکشاورزی زاوه می‌روم؛ مدیر جهاد کشاورزی زاوه می‌گوید: تولید زعفران امسال بین ۴۰ تا ۷۰ درصد کاهش یافته است.
محمدپور می‌گوید: خشکسالی و نبود انگیزه درکشاورزان موجب کاهش تولید زعفران شده است.
بازار رضای مشهد که مرکز خرید و فروش زعفران است مقصد بعدی من است تا اوضاع زعفران را بیشتر بررسی کنم.
یکی از کسبه‌های بازار می‌گوید: در ۲۰ سالی که در کار خرید و فروش زعفران هستم، تا این اندازه با کاهش تولید زعفران روبرو نشده ام.
او ادامه می‌دهد: امسال با کاهش برداشت زعفران، قیمت این محصول از۱۶ میلیون تومان به ۴۲ میلیون تومان افزایش یافته است.
در همین حال یکی از بازاریان ماجرای عجیبی درباره رانت‌های پشت پرده زعفران مطرح می‌کند؛ او می‌گوید: با وجود گرانی و کمبود زعفران که تعطیلی بخشی از بازار زعفران را به دنبال داشته است، اتحادیه تعاون روستایی ۴۶ تن زعفران را فقط با یک نفر معامله می‌کند.
به سازمان تعاون روستایی خراسان رضوی می‌روم و ماجرای ۴۶ تن زعفران را از مدیرعامل این سازمان جویا می‌شوم.
ناصری مقدم می‌گوید: این زعفران‌ها در انبار تعاون روستایی مشهد نگهداری می‌شد، اما این سازمان در فروش آن نقشی نداشته است.
او ادامه می‌دهد: اتحادیه تعاون روستایی کشور در یک ابلاغیه به تعاون روستایی مشهد اعلام کرد، ۴۶ تن زعفران را به فردی مشخص تحویل دهیم.
تلفنی با رئیس اتحادیه تعاون روستایی کشور گفتگو می‌کنم؛ آقای قادری فر می‌گوید: این معامله، بهمن ماه ۱۳۹۹ و در دولت قبل انجام شده است.
او می‌افزاید: این حجم زعفران به قیمت کیلویی هشت میلیون و پانصد هزار تومان به فرد مورد نظر فروخته شده است.
این در حالیست که ۴۷۰ شرکت بسته بندی و صادر کننده زعفران به این معامله معترض هستند.
ترابی مدیر یک شرکت بسته بندی زعفران می‌گوید: این زعفران‌ها در حالی به این فرد واگذار شده است که ۵ درصد کل مبلغ را بصورت نقدی پرداخت کرده است و ۹۵ درصد را هم یک سال پس از فروش زعفران‌ها به تعاونی روستایی پرداخت خواهد کرد.
او ادامه می‌دهد: زعفرانی که این فرد به قیمت کیلویی ۸ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان خریداری کرده است حالا به قیمت ۳۰ میلیون تومان می‌تواند بفروشد و با این حساب سودی معادل ۹۸۹ میلیارد تومان نصیب این فرد می‌شود.
رئیس اتحادیه صادر کننده‌های زعفران می‌گوید: شرکت‌ها و صادر کننده‌های دیگر هم متقاضی خرید زعفران از تعاون روستایی بودند، اما اتحادیه تعاونی روستایی همیشه به شرط صادرات، زعفران‌ها را واگذار می‌کرد، اما در این معامله شرط صادرات هم برداشته شده بود.
دو هفته تلاش کردم تا با خریدار این معامله صحبت کنم، اما این فرد با وجود اینکه قول مصاحبه داده بود، پاسخ تماس‌ها و پیامک‌های من را نداد.
در حالیکه احتشام رئیس شورای ملی زعفران می‌گوید: ۴۶ تن زعفران یاد شده باید در بورس عرضه می‌شد تا همه فعالان امکان خرید داشته باشند، تعاون روستایی و زنگنه نماینده مردم تربت حیدریه در مجلس شورای اسلامی می‌گویند: زعفران‌های یادشده چند مرحله در بورس عرضه شد، اما در آن مقطع خریدار نداشت؛ البته زنگنه تصریح می‌کند که حذف شرط صادرات، خلاف توافقات بوده است.
مدیرعامل سازمان تعاون روستایی خراسان رضوی هم می‌گوید: قرار بوده اگر فروش زعفران‌ها سودی داشته باشد به بخش توسعه زعفران تعلق بگیرد، اما در حال حاضر هیچ سودی به این بخش اختصاص نیافته است.
برای پیگیری اینکه آیا از سود چند میلیاردی این معامله درصدی هم به کشاورزان رسیده است یا نه؟ چند هفته پیگیر مصاحبه با مسئولان جهاد کشاورزی خراسان رضوی بودم، اما مسئولان این سازمان مصاحبه با صدا و سیما را درباره موضوع زعفران نپذیرفتند.
این موضوع را از کمیسیون اصل ۹۰ مجلس شورای اسلامی پیگیری می‌کنم، حجت الاسلام پژمانفر رئیس کمیسیون اصل ۹۰ دراینباره می‌گوید: اگر در این معامله تبانی صورت گرفته باشد و زعفران‌ها با قیمت پایین‌تر فروش شده باشد حتما پیگیری و ورود خواهیم کرد.
در همین حال نماینده مردم تربت حیدریه در مجلس شورای اسلامی از وجود مافیا در صنعت زعفران خبر می‌دهد و می‌گوید: امروز بر همه مسجل شده است که مافیایی که از آن سخن می‌گوییم وجود عینی و خارجی دارد و یک امر ذهنی نیست.
زنگنه در پاسخ به این سوال که دقیقا مافیا چه کسانی هستند مدعی می‌شود: این افراد کاملا شناخته شده هستند، چرا که اقدامات و مصاحبه‌هایشان در جهت کاهش و شکستن قیمت زعفران است.
او ادامه می‌دهد: این افراد تا امسال بزرگ‌ترین خریداران زعفران کشور بوده‌اند و کشاورز مجبور بوده است زعفرانش را به همین افراد بدهد؛ آن‌ها زعفران را با قیمت بسیار پایین از کشاورز می‌خریدند و با چندین برابر قیمت در بازار‌های خارجی می‌فروختند.
نماینده مردم تربت حیدریه در مجلس می‌گوید: یکی دیگر از شگرد‌های مافیا نفوذ در دستگاه‌های دولتی و کاهش عوارض گمرک بوده است و همین حالا هم از طریق ارتباطاتشان در کمیسیون کشاورزی و اتاق بازرگانی و جهاد کشاورزی به شدت تلاش می‌کنند که قیمت‌ها را کاهش دهند.
بازی مافیای زعفران مربوط به امروز و دیروز نیست.
سال هاست تیر‌های مافیای زعفران یکی پس از دیگری، کشاورزان خراسانی را نشانه می‌رود و هر بار دولت و دیگر نهاد‌های مسئول با مسکن‌های موقتی و حرف‌هایی تکراری فصل زعفران را سر می‌کنند.
در این سالها، مافیا پیروز همیشگی بازی و زعفران کاران با زنده آن بوده اند.
نویسنده وخبرنگار: اعظم فریدون مقدم
سردبیر: مریم یعقوبی