هیپوگلیسمی شرایطی است که در آن سطح قند خون یا گلوکز پایین‌تر از حد طبیعی است. گلوکز منبع اصلی انرژی بدن است.
وقتی سطح قند خون پایین باشد، هیپوگلیسمی نیاز به درمان فوری دارد. برای بسیاری از افراد، قند خون ناشتا ۷۰ میلیگرم در هر دسی‌لیتر (میلیگرم در لیتر)، یا ۳.۹ میلی‌لیتر در لیتر (میلی‌مول در لیتر) یا پایین‌تر، باید هشداری برای هیپوگلیسمی در نظر گرفته شود. اما این میزان برای افراد مختلف متفاوت است.
درمان شامل بازگشت سریع قند خون به حالت عادی با غذاهای پرقند، نوشیدنی یا با داروها است.
اگر سطح قندخون خیلی پایین باشد، علائم افت قندخون می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- ضربان قلب نامنظم یا سریع
- خستگی
- پوست رنگ پریده
- لرز
- اضطراب
- تعریق
- گرسنگی
- تحریک پذیری
- سوزن سوزن شدن یا بی‌حسی لب، زبان یا گونه
در مواردی هم هست که مبتلا به دیابت هستید و هیپوگلیسمی پاسخی به درمان نمی‌دهد، مانند نوشیدن آب یا نوشابه‌های معمولی، خوردن آب نبات یا مصرف قرص گلوکز
افت قند خون چیست؟
هیپوگلیسمی وقتی اتفاق می‌افتد که سطح قند خون پایین‌تر از حد طبیعی باشد. این اختلال دلایل مختلفی دارد که شایع‌ترین آن، عارضه جانبی داروهایی است که برای درمان دیابت استفاده می‌شود.
هنگام غذا خوردن، بدن کربوهیدرات‌ها را از طریق مواد غذایی از جمله نان، برنج، ماکارونی، سبزیجات، میوه و محصولات لبنی به مولکول‌های مختلف قند از جمله گلوکز تجزیه می‌کند.
قند اضافی در کبد و ماهیچه‌ها به صورت گلیکوژن ذخیره می‌شود، گلوکز، منبع اصلی انرژی بدن، با کمک انسولین (هورمونی که لوزالمعده ترشح می کند) وارد سلول‌های بیشتر بافت‌ها می‌شود. انسولین باعث می‌شود گلوکز وارد سلول‌ها شده و سوخت مورد نیاز سلول‌ها را تأمین کند و گلوکز اضافی در کبد و ماهیچه‌ها به صورت گلیکوژن ذخیره می‌شود.
اگر چندین ساعت غذا نخورده‌اید و قند خون کاهش یابد، هورمون دیگری از پانکراس به کبد هشدار می‌دهد تا گلیکوژن ذخیره شده را تجزیه و گلوکز را در جریان خون آزاد کند. این باعث می‌شود تا دوباره غذا بخورید و قند خون در حد طبیعی باقی بماند.
بدن توانایی ساخت گلوکز را نیز دارد. این روند به طور عمده در کبد و همچنین در کلیه‌ها نیز رخ می‌دهد.
اگر مبتلا به دیابت هستید، ممکن است بدن انسولین کافی تولید نکند (دیابت نوع ۱) یا ممکن است نسبت به آن واکنش کمتری نشان دهد (دیابت نوع ۲). در نتیجه، گلوکز تمایل به تجمع در جریان خون دارد و می‌تواند به سطح بالا و خطرناکی برسد. برای رفع این مشکل، ممکن است انسولین یا داروهای دیگری برای کاهش قند خون مصرف کنید.
اما انسولین زیاد یا داروهای دیابت دیگر ممکن است باعث شود سطح قند خون خیلی پایین بیاید و باعث هیپوگلیسمی شود.
برخی از بیماری‌های بحرانی
بیماری‌های شدید کبدی مانند هپاتیت شدید یا سیروز می‌تواند باعث هیپوگلیسمی شود. اختلالات کلیوی که باعث دفع نشدن کارآمد داروها شود و به دلیل تجمع آن داروها می‌تواند بر میزان گلوکز تأثیر بگذارد.
یک تومور نادر لوزالمعده (انسولینوما) باعث تولید بیش از حد انسولین و در نتیجه هیپوگلیسمی می‌شود. سایر تومورها همچنین می توانند منجر به تولید بیش از حد مواد شبه انسولین شود. بزرگ شدن سلول‌های پانکراس تولید کننده انسولین نیز اثری مشابه دارد.
کمبود هورمون
برخی از اختلالات تومور غده آدرنال و هیپوفیز می‌تواند منجر به کمبود هورمون‌های کلیدی تنظیم کننده تولید گلوکز شود. اگر میزان هورمون رشد بسیار کم باشد، کودکان دچار کمبود قند خون می‌شوند.
هیپوگلیسمی معمولاً زمانی اتفاق می‌افتد که شما غذا نخورده‌اید، اما نه همیشه. بعضی اوقات علائم هیپوگلیسمی بعد از وعده‌های غذایی خاص با قند زیاد ایجاد می‌شود زیرا بدن بیش از حد نیاز بدن انسولین تولید می‌کند.
این نوع از هیپوگلیسمی به نام هیپوگلیسمی واکنش پذیر یا هیپوگلیسمی پس از غذا یا افت قند خون بعد از غذا می‌تواند در افرادی که جراحی بای پس معده داشته اند رخ دهد.
اگر مبتلا به دیابت هستید، اپیزودهای قند خون پایین ناخوشایند است و می‌تواند ترسناک باشد. ترس از هیپوگلیسمی می‌تواند باعث شود انسولین کمتری مصرف کنید تا اطمینان حاصل شود که سطح قند خون شما خیلی پایین نمی‌رود. این می‌تواند به دیابت کنترل نشده منجر شود.
اگر سطح قند خون خیلی پایین بیاید، برخی از مدل های CGM با زنگ هشدار به شما اخطار می‌دهد. برخی از پمپ‌های انسولین اکنون با CGMها یکپارچه شده اند و می‌توانند تحویل انسولین را خیلی سریع کاهش دهد تا قند خون سریع کاهش یابد تا از ابتلا به هیپوگلیسمی جلوگیری شود.
به طورکلی، مبتلایان به دیابت که تحت درمان انسولین قرار دارند، باید در مواقع اضطراری یک کیت گلوکاگون داشته باشندولی در مجموع اگر دیابت دارید، یا دیابت ندارید ولی علائم هیپوگلیسمی از خود نشان می‌دهید، بهتر است به پزشک فوق غدد مراجعه کنید.