غذا دادن به سگ های ولگرد؛ دلسوزی یا ناآگاهی!؟

به گزارش خبرگزاری صدا و سیمای مرکز اردبیل؛ در چند سال اخیر با پدیده‌ای به عنوان سگ‌های ولگرد یا بی صاحب در نقاط مختلف کشور مواجه شده ایم که خطرات زیادی را به همراه دارد، که به اعتقاد کارشناسان بخشی از این مساله بر می‌گردد به غذادهی دستی این حیوانات توسط انسان‌ها که موجب ازدیاد نسلشان شده است.
اصولاً سگ‌های ولگرد به سگ‌هایی گفته می‌شود که تحت مراقبت شخص مشخصی نباشند و آزادانه در کوچه‌ها و خیابان‌ها پرسه بزنند.
یکی از معضلات و مشکلات افزایش سگ‌های ولگرد شیوع بیماری‌های مشترک بین انسان و حیوان و خطر حمله و گاز گرفتن، ایجاد رعب و وحشت در بین شهروندان و همچنین آلوده کردن محیط است که تمام این موارد ضرورت جمع آوری و کنترل اصولی این حیوانات را نشان می‌دهد.
حضور سگ‌ها در سطح شهر‌ها و روستا‌ها آسایش مردم را به خطر انداخته و هر از گاهی خبری مبنی بر حمله سگ‌های ولگرد به کودکان و بزرگسالان در جای جای کشور به گوش می‌رسد و حتی در سطح جاده‌ها حضور این حیوانات باعث تصادفاتی می‌شود.
در هفته‌های اخیر خبر دردناک و تاسف باری از حمله سگ‌های ولگرد به کودک ۴ ساله بیرجندی و مرگ دلخراش وی در جلوی چشمان مادرش قلب افراد زیادی را جریحه دار کرد، بطور قطع هیچ پدر و مادری دوست ندارد جای والدین این کودکان باشد.
اگر چه سگ از گذشته‌های دور دوست بشر به شمار می‌رفته و با اهلی شدنش خدمات گسترده‌ای را به بشر کرده است، اما امروزه در هیچ جامعه‌ای وجود سگ‌های ولگرد و بدون صاحب پذیرفته نیست.
وجود سگ‌های ولگرد در همه جای شهر رفته رفته به یکی از مشکلات مدیریت شهری تبدیل شده است و خطرات زیادی را به همراه دارد.
سگ‌های ولگرد از شمال شهر تا محلات حاشیه‌ای و مرکزی شهر وجود دارند و حتی ما گاهی با دسته‌ها و گله‌های سگ در داخل شهر و محلات حاشیه‌ای و شهرک‌ها مواجه می‌شویم که بسیاری از شهروندان نیز خواهان پاکسازی شهر از وجود این حیوانات هستند.

مطابق قانون جمع آوری سگ‌های ولگرد در حیطه وظایف شهرداری‌ها است و به استناد بند ۱۵ ماده ۵۵ قانون شهرداری‌ها، جلوگیری از شیوع امراض ساریه انسانی و حیوانی و جمع آوری حیوانات بلاصاحب و دفع حیوانات مریض، مزاحم و ولگرد از وظایف این نهاد است.

• بند ۱۵ ماده ۵۵ قانون شهرداری‌ها:جلوگیری از شیوع امراض ساریه انسانی و حیوانی و اعلام این گونه بیماری‌ها به وزارت بهداری و موسسات بهداشتی و دامپزشکی و شهرداری‌های مجاور هنگام بروز آن‌ها و دور نگاهداشتن بیماران مبتلاء به امراض ساریه و جمع‌آوری حیوانات بلاصاحب و دفع حیوانات مریض و مضر و ولگرد و ممانعت از چرا و گردش چارپایان و احشام در شهر و دفع و اتلاف حشرات

جمع آوری و عقیم سازی سگهای ولگرد

معاون خدمات شهری شهرداری اردبیل گفت: شهرداری طی اقداماتی نسبت به جمع آوری سگ‌های ولگرد تلاش کرده و می‌کند، اما این اقدامات جوابگوی رفع کامل این مشکل نیست. از یک سو شهرداری اقدام به جمع آوری و عقیم سازی می‌کند از سوی دیگر سگ‌هایی که در روستا‌ها و بیابان‌های اطراف شهر‌ها زندگی می‌کنند برای یافتن غذا به اطراف شهر هجوم می‌آورند.
مهدی صفری با بیان اینکه شهرداری محلی برای جمع آوری و نگهداری سگ‌های بی صاحب و ولگرد اختصاص داده است، افزود: دو دستگاه خودرو نیز برای جمع آوری سگ‌های ولگرد در سطح شهر اختصاص یافته که به صورت گشت و یا گزارش مردمی ماموران ما اقدام به جمع آوری و انتقال آن‌ها به محل نگهداری می‌کنند.
وی اظهار کرد: روزانه ۱۵ تا ۲۰ قلاده سگ ولگرد از سطح شهر جمع آوری و واکسیناسیون و عقیم سازی می‌شوند که گا‌ها تعداد آن‌ها در محل نگهداری به ۳۰۰ – ۴۰۰ قلاده هم می‌رسد، بعد از مدتی نگهداری در این مکان اگر کسی درخواست نگهداری از آن‌ها را داشته باشد تحویل داده می‌شود و در غیر این صورت در بیابان رهاسازی می‌شوند.
معاون خدمات شهری شهرداری اردبیل گفت: در دین اسلام در خصوص نحوۀ برخورد با حیوانات و حفظ حقوق آن‌ها سفارشات زیادی داریم. وظیفۀ انسانی هر شخصی است که اگر به حیوان گرسنه یا تشنه برخورد کند او را سیر و سیراب نماید.
صفری افزود: عده‌ای از همشهریان در کوچه و خیابان و یا اطراف شهر‌ها به سگ‌های ولگرد غذا می‌دهند، البته تغذیه حیوانات شهری تنها در روز‌های برفی و یخ زده توصیه می‌شود، زیرا تغذیه حیوانات شهری در روز‌های عادی باعث ایجاد اختلال در محیط زندگی آن‌ها و افزایش جمعیت آن‌ها می‌شود.
وی اظهار کرد: غذارسانی سازمان‌نیافته به سگ‌های بلاصاحب یکی از دلایل اصلی افزایش مدیریت نشده جمعیت آن‌ها است، چون زمانی‌که منبع غذایی آن‌ها تامین شود تولید مثل نیز به همان نسبت در آن‌ها بدون هیچ کنترل جمعیتی افزایش پیدا می‌کند.
صفری گفت: همچنین برای جلوگیری از افزایش دوباره تعداد این سگ‌ها نیازمند مدیریت پسماند‌های خود هستیم، یعنی باید زباله‌ها حتما مدیریت شود که در اختیار این حیوانات قرار نگیرد چیزی که در کشور‌های پیشرفته اتفاق می‌افتد، اما ما در مدیریت پسماند ضعیف هستیم از این رو همواره در کوچه و خیایان غذای زیادی در اختیار این حیوانات قرار می‌گیرد این مساله علاوه بر آسیب رسانی به آنان موجب می‌شود تا جمعیت این حیوانات بدون صاحب مثلا سگ و گربه و بعضا در برخی موارد انواع حشرات بی رویه افزایش یابد.
معاون خدمات شهری شهرداری اردبیل از علاقه‌مندان به حیوانات و غذا دادن به آن‌ها خواست این کار را به صورت مدیریت شده با هماهنگی معاونت خدمات شهری شهرداری و در محل نگهداری سگ‌های ولگرد انجام دهند.

هاری خطرناک ترین بیماری مشترک انسان و سگ
کارشناس اداره کل دامپزشکی استان هم گفت: حدود ۵۰ نوع بیماری مشترک بین انسان و سگ شناسایی شده که خطرناک‌ترین آن بیماری هاری است.
دکتر فرزاد جامعی همچنین با اشاره به بیماری‌های احشایی مانند سالک، گال، کیست و انواع قارچ‌ها و بیماری‌های انگلی که در زمره این بیماری‌ها هستند، گفت: سالانه بهداشت جهانی هزینه زیادی از بابت این بیماری‌ها پرداخت می‌کند.
وی افزود: امسال هزار و ۹۷۳ قلاده سگ علیه بیماری هاری واکسینه شده اند، و از جمله اقدامات دامپزشکی توزیع بروشور و آگاهی دهی به مردم به خصوص در روستا‌ها در خصوص بیماری‌های مشترک و علائم بیماری است.
کارشناس اداره کل دامپزشکی استان با اشاره به اینکه متولی جمع آوری و نگهداری سگ‌های ولگرد، شهرداری‌ها و دهیاری‌ها هستند به نقش حمایتی این اداره کل اشاره کرد و گفت: اداره کل دامپزشکی با هماهنگی شهرداری نسبت به سم پاشی محل نگهداری این سگ‌ها اقدام می‌کند.
جامعی افزود: حیوانات غریزه‌ای دارند که وقتی احساس امنیت کنند و غذایشان هم فراهم باشد بیشتر تولید مثل می‌کنند حال اگر یکی از این مورد نباشد خودبخود حیوان تولید مثل نمی‌کند؛ سگ‌ها هم همینطور هستند وقتی غذا و امنیتشان تامین باشد به راحتی تولید مثل می‌کنند و این باعث ازدیاد جمعیتشان می‌شود.
وی اظهار کرد: زمانی که عده‌ای احساس مسئولیت می‌کنند و به این حیوانات دستی غذا می‌دهند حاشیه امنی برای این حیوانات ایجاد می‌شود و در واقع کمک می‌کنند حیوانات آواره شهر‌ها، تعدادشان زیاد شود، و کمک می‌کنند با جمع شدنشان، بیماری‌ها را انتقال بدهند؛ که به معضل تبدیل می‌شوند و این فرایند هر سال تکرار می‌شود، برای همین بار‌ها و بار‌ها از هموطنان خواهش کردیم که این کار را نکنند، چون معضلات زیادی به همراه دارد. جابجایی بیماری‌ها و انتقال بیماری به انسان و دیگر حیوانات برخی از عوارض سگ‌های ولگرد است.
کارشناس اداره کل داپزشکی استان تاکید کرد: غذا دادن به حیوانات شهری از جمله سگ و گربه و حتی پرندگان روند طبیعی زندگی آن‌ها را بهم می‌ریزد و علاوه بر به خطر انداختن زندگی خود آن‌ها، برای طبیعت نیز مشکل ایجاد می‌کند.
جامعی گفت: در جا‌هایی که معمولاً غذارسانی انجام می‌شود تراکم جمعیت بالاتر می‌رود و ثابت شده که انتقال بیماری‌ها بیشتر می‌شود. حتی احتمال اینکه این حیوانات به بیماری‌هایی مبتلا شوند که خودشان در برابر آن مقاوم باشند، ولی آن را به دیگر حیوانات حیات وحش منتقل بکنند هم وجود دارد.

نبود تشکل های مردم نهاد برای حمایت از حقوق حیوانات
مدیرکل امور اجتماعی و فرهنگی استانداری اردبیل بر ضرورت نهادینه شدن فرهنگ حمایت از حقوق حیوانات در جامعه تاکید کرد.
رضوان باقلاچی گفت: مهمترین راهکار در این راستا فرهنگ‌سازی در جامعه، هم‌فکری، هم‌اندیشی و هم‌افزایی تشکل‌ها و ارتباط بین بخشی با دستگاه‌های مرتبط است.
وی افزود: بسنده کردن و توجه به کمک دستگاه‌های دولتی به تنهایی کارساز و مشکل‌گشا نیست و باید از ظرفیت‌های مردمی و تشکل‌های مردم نهاد بهره جست و ظرفیت و بدنه فعالان اجتماعی و مدنی را با دستگاه‌های دولتی مرتبط ساخت.
مدیرکل امور اجتماعی و فرهنگی استانداری اردبیل بیان کرد: تشکل‌های مردم نهادی که در حوزه حمایت از حقوق حیوانات در استان فعال هستند، هنوز به مرحله ثبت نرسیده‌اند و این امر یکی از دغدغه‌های مهم است و در این راستا دستگاه‌های اجرایی وظیفه تسهیل‌گری و حمایت دارند تا مجموعه‌های مردم نهاد هرچه بیشتر در این زمینه ترغیب شوند.

ضرورت توقف غذادهی به سگ های ولگرد
مدیرکل دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان محیط زیست گفت: سگ‌های ولگرد یک آفت برای محیط زیست است و غذادهی به آنان باید متوقف شود.

شهاب‌الدین منتظمی سگ‌های ولگرد را معضل اصلی حیات وحش دانست و گفت: سگ‌های بلاصاحب و ولگرد برای تأمین غذا به مناطق مسکونی و زیست حیات وحش وارد می‌شوند و سبب تولید جمعیت گرگاس و جا به جایی بیماری‌های مشترک می‌شوند و این مساله موجب نگرانی‌های ماست و به شدت نگران افزایش هاری هستیم.

• گُرگاس‌ها از جفت‌گیری سگ و گرگ ایجاد می‌شوند و بسیار خطرناک هستند، آن‌ها هم ژن گرگ‌ها را از بین می‌برند و هم بسیار راحت به جوامع انسانی نزدیک می‌شوند، تعداد حمله‌های آن‌ها به انسان‌ها بسیار زیاد است، علت آن ژن سگی است که دارند و بسیار هم برای ژن گرگ خطرناک هستند؛ در ضمن گرگاس‌ها با تداخل ژنتیکی که ایجاد کردند به شدت به حیات وحش آسیب می‌زنند، بسیاری مواقع آن آسیب‌هایی که در تعارض با انسان ایجاد می‌کنند به پای گرگ نوشته می‌شود و در نهایت گرگ‌ها توسط انسان‌ها کشته می‌شوند.

وی افزود: وظیفه سازمان محیط زیست جمع آوری سگ‌های بلاصاحب نیست و این حیوانات یک آفت برای محیط زیست است و وقتی سگ‌های ولگرد از زیستگاه یوز دور شد یوزپلنگ‌ها دوباره به عرصه برگشت.
مدیر کل دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان محیط زیست گفت: وزارت کشور باید تعیین تکلیف کند که این سگ‌ها از کجا به مناطق تحت حفاظت محیط زیست سرریز می‌شود.
وی با تاکید بر اینکه مدیریت سگ‌های ولگرد و بلاصاحب وظیفه شهرداری‌هاست، گفت: شهرداری‌ها باید به وظیفه خود عمل کنند.
منتظمی همچنین غذادهی سگ‌ها را یک معضل دانست و از رسانه‌ها خواست برای روشن شدن افکار عمومی و مقابله با این پدیده خطرناک ورود پیدا کنند.

به هم زدن نظم اکوسیستم با غذا دادن دستی به حیوانات

یک فعال محیط زیست هم گفت: غذا دادن دستی یک مبحث علمی است و نمی‌توان در این باره نظر شخصی داد، علم روز دنیا می‌گوید حیوانات حیات وحش چرخه‌های طبیعی خود را دارند مگر اینکه یک اتفاقی مثلا مانند خشکسالی رخ دهد و حیوانات برای تهیه غذا تحت فشار قرار گیرند که در آن زمان هم باید مطالعه شود که غذا دهی دستی چگونه صورت گیرد و پراکندگی آن چقدر باشد.

وی افزود: غذا دادن به حیوانات در کنار حس مهربانی و لذتی که دارد، اما گاهی می‌تواند سبب بهم ریختن نظم اکو سیستم شود. یک کار بسیار بدی که می‌کنیم این است که زباله‌ها به ویژه زباله های‌تر که بدترین نوع زباله هستند را در سطح شهر رها می‌کنیم این کار هم با غذا دهی دستی فرقی نمی‌کند، چون به عنوان غذا به راحتی در اختیار حیوان قرار می‌گیرد، بنابراین باید پسماند‌های خود را به خوبی مدیریت کنیم.

این فعال محیط زیست بیان کرد: نکته‌ای که درباره طبیعت وجود دارد این است که با توجه به زیستگاه، شرایط غذایی و سایر موارد مشابه طبیعت به یک حد نرمال و ثابتی رسیده است و زمانی که گونه دیگری در طبیعت رها می‌شود، آن شرایط نرمال را به هم می‌زند؛ بنابراین انسان نمی‌تواند حیوانی را که اهلی و تکثیر کرده است، در طبیعت رها کند که خود شکار کند. به طور مثال روباه در ماه تعدادی از جونده‌های حیاط وحش را شکار می‌کند؛ در این صورت با وجود این که جونده‌ها توسط روباه تغذیه شده اند، اما جمعیت نرمالی دارند، ولی زمانی که شما دو حیوان اهلی را در آنجا رها می‌کنید، حد نرمال به هم می‌خورد و غذا برای طبیعت کم می‌شود؛ در این شرایط اکوسیستم و زنجیره غذایی به هم می‌خورد.


یک کارشناس دامپزشکی هم گفت: ما نباید مسبب پرورش حیوان شویم اگر یکی دو بار به آن‌ها غذا بدهید مشکلی نیست، اما نباید مسبب پرورش آن‌ها شوید. در فرانسه اگر به پرنده‌ها غذا بدهید جریمه می‌شوید، چون خواسته یا ناخواسته باعث پرورش حیوانات می‌شوید و در تکاملِ بعدی این حیوان، از حیوانِ هم زیست با انسان به حیوانی که فقط از انسان غذا می‌خواهد تبدیل می‌شود. مردم باید بتوانند مسئولیت حیوانی که به آن غذا می‌دهند را بپذیرند، اما این طور نیست پس زمانی که نمی‌توانید مسئولیت مریضی یا نگهداری آن را به عهده بگیرید نباید در تکامل آن نقش داشته باشید.

منع اسلام از نگهداری از حیوانات موذی و  حیواناتی که ضرر و زیان دارند 

اسلام دین تعادل و میانه روی است. این اعتدال و میانه روی را به وضوح می‌توان در دستورات اسلامی مشاهده کرد.

پیشوایان و بزرگان مذهبی ما، با اینکه عقیده به نجاست سگ دارند، امّا ظلم به این حیوان را روا ندانسته، حق و حقوقی برای آن قائل شده اند.

فقه اسلام همانطور که ثواب نگهداری حیوانات را بیش از آنچه تصور می‌کنیم به ما می‌دهد. در بعضی موارد هم از نگهداری بعضی حیوانات ما را منع کرده است، حیواناتى که آزار و ضررى به انسان وارد کنند، مانند عقرب و افعى و مار که بالذّات موذى مى‏ باشند و مانند سگ هار و دیگر حیوانات بیمار که بیمارى آن‌ها علاج ناپذیر و موجب ضرر مى‏ باشد.

حـــرف آخــر

در این شکی نیست که جمعیت سگ‌ها باید کنترل شود. ولی نمی‌توان یک نسخه واحد هم برای همه شهر‌های ایران پیچید. ممکن است در یک منطقه یک دستورالعمل جواب بدهد و در یک منطقه دیگر یک دستورالعمل دیگر. ولی باید درست انجام و از تجربیات کشور‌های دیگر هم استفاده شود. رسیدگی به سگ‌ها به خصوص سگ‌های ولگرد و بی صاحب اهمیت زیادی دارد و زیرساخت بزرگی می‌خواهد. ابتدا باید با استفاده از روش‌های مختلف تخمین جمعیت جانوران بدانیم که حدوداً در سطح شهر‌ها و بیرون شهر‌ها چقدر سگ رها وجود دارد؛ بعد برنامه‌ای را برای کنترل جمعیت آن‌ها تدوین شود، چطور می‌توانیم برای آن‌ها سرپرست پیدا کنیم؟ و یا آیا اصلاً این کار شدنی است؟ آیا ما می‌توانیم برای سگ‌هایی با اندازه‌ها و نژاد‌ها و عادت‌های مختلف سرپناه پیدا کنیم؟ یک‌سری مسائل را باید واقع‌گرایانه نگاه کرد و نمی‌توانیم از خطرات احتمالی این جانوران برای انسان و حیات وحش چشم‌پوشی کنیم.