نشست کارشناسی «اهل بیت علیهم السلام در آیینه کتاب» با حضور علیرضا بهرامی استاد دانشگاه در خبرگزاری صداوسیما برگزار شد.
بهرامی با اشاره به فرق و شاخه‌هایی که در دین مبین اسلام وجود دارد، گفت: یکی از این شاخه‌های مهم که در طول تاریخ ۱۴۰۰ ساله اسلام، افتخار آفریده، اندیشه شیعه دوازده امامی است.
این استاد دانشگاه افزود: چنانچه اندیشه دوازده امامی را در تاریخ بررسی کنیم می‌توانیم تاریخ شیعه دوازده امامی را به چهار بخش تقسیم کنیم که هرکدام از این بخش ها، با مقتضیات خاص خود همراه بوده است.
به گفته بهرامی بخش اول از واقعه غدیر و اقدام پیغمبر اسلام در اعلام رسمی خلافت حضرت امیر (ع) شروع می‌شود. دومین مقطع تاریخی که حماسه بزرگی در تاریخ شیعه است، واقعه کربلا در سال ۶۱ هجری است.
به اعتقاد این استاد دانشگاه، سومین حادثه مهم که اهمیت بسیار زیادی دارد تشکیل حوزه‌های علمیه شیعه با تلاش امام صادق علیه السلام است که جامعه شیعه را عملاً از حالت مبارزاتی به یک نظام فکری و علمی سوق می‌دهد.
آقای بهرامی با اشاره به چهارمین مقطع تاریخی یعنی بحث ظهور حضرت مهدی (عج) و غیبت ایشان گفت: هر واقعه و موضوعی که در مذهب تشیع قابل تجزیه و تحلیل است در قالب این چهار مقطع تاریخی قابل استناد و تحلیل و ارزیابی است.
وی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به موضوع کتاب «حکومت علوی و بحران اشرافی گری» به قلم «محمدعلی مقدم» گفت: موضوعی که این کتاب مدنظر دارد بحثی به نام اشراف گرایی و چگونگی مقابله حضرت امیر علیه السلام با این پدیده است و نخستین نکته در این خصوص این است که نویسنده خیلی خوب توانسته این بحث را در این کتاب بیان کند؛ به طوری که ریشه‌های اشرافی گری را در جامعه آن روز، به خوبی تبیین می‌کند.
آقای بهرامی افزود: جامعه دوره حضرت رسول (ص) جامعه اسلامی است که انسان ثروتمند و طبقه ثروتمندی در آن وجود ندارد؛ عمده مسلمانانی که در صدر اسلام جذب دین مبین اسلام می‌شوند در روز اول بردگان و طبقه فقیر جامعه هستند؛ شاید جز در موارد استثنا عملاً یاران پیغمبر از میان طبقات فرودست جامعه هستند و این افرادی که آغازگر تبلیغ و همراهی با دین اسلام هستند به این طبقه اختصاص دارند.
به باور این استاد دانشگاه حتی مهاجران وقتی به شهر مدینه هجرت می‌کنند اتفاق خاصی نمی‌افتد؛ یعنی همان فقیرانی هستند که حتی خانه‌ای ندارند و به تدریج یک سری از آن‌ها به طبقه‌ای تبدیل می‌شوند که در عمل در مقابل حق ایستادگی می‌کنند که ریشه‌ها و خاستگاه این موضوع را نویسنده کتاب «حکومت علوی و بحران اشرافی گری» به خوبی بررسی کرده است.
آقای بهرامی افزود: برخی از این ریشه‌ها ناظر به اشتباهات و روش‌هایی است که حکومت‌های قبل از حضرت امیر در دادن بیت المال به مردم پیشه کردند و به نوعی بیت‌المال را به صورت نامساوی میان مردم تقسیم کردند یا مثلا در خصوص فتوحات، ثمره تلاش فاتحان اسلامی نه در جهت مثبت بلکه در جهت منفی استفاده شد و در این فراگرد یک طبقه جدید اجتماعی شکل گرفت که فاصله آن با مردم عادی افزایش یافت و فضای جامعه را به سمت اشرف گرایی سوق داد؛ به گونه‌ای که در مقابل حتی خلفای پیش از حضرت امیر ایستادند که نویسنده این مباحث را به استناد منابع دست اول تاریخی به خوبی تشریح و تبیین کرده است.
بهرامی با اشاره به رفتار و رویه طبقه اشرافی در زمان حضرت امیر علیه السلام گفت: چگونگی مقابله حضرت امیر با این جریان یکی از موضوعات تاریخی است که در خطبه‌های نهج البلاغه نیز به آن اشاره شده است.
وی ریشه پدیده اشرافی گری را در زمان خلیفه سوم می‌داند و معتقد است حداقل از زمان خلیفه سوم این پدیده شروع شد؛ زمانی که بزرگان بنی امیه و برخی از صحابه به مالکانی تبدیل شدند که تمام حقوق مردم را می‌گرفتند و این حقوق را حق خود می‌دانستند که در این فصل هم نویسنده این تعارضات اجتماعی و اقتصادی را به خوبی در کتاب نشان می‌دهد.
به گفته بهرامی این تعارض از روزی که امام علی علیه السلام به خلافت رسید تا روزی که امام به شهادت می رسد خودش را نشان می‌دهد.
وی افزود: نویسنده کتاب «حکومت علوی و بحران اشرافی گری» عملاً برای اینکه نشان دهد این تعارض از کجا آغاز شد است، پیشینه و سوابق موضوع را ارائه و نحوه مقابله امام با این تعارض را تبیین می‌کند.
به اعتقاد بهرامی یکی از بزرگ‌ترین ویژگی‌های حضرت امیر این بود که وی برای تنزیل وحی تلاش نمی‌کرد بلکه برای تحقق عدالت اجتماعی، حکمرانی مطلوب و از همه مهمتر بازگشت به سیره نبوی تلاش می‌کرد. یعنی به نوعی امام با سرمایه داری مبارزه می‌کرد البته سرمایه داری که ریشه در بیت المال داشت و به سوءاستفاده از خزانه مسلمین بر می‌گشت.
این استاد دانشگاه گفت: امام علی علیه السلام تلاش داشت با طبقه‌ای که مردم را برده خویش می‌دانست و با بودجه بیت المال به ثروت‌های بادآورده رسیده بود مبارزه کند و جامعه اسلامی را از مسیر سرمایه دارانی که نوکیسه بودند به سیره و سیاق پیامبر اسلامی برگرداند؛ هر چند که بازگشت به این سیره پیامبر اسلام در دوران خلیفه دوم نیز مطرح بود، انگیزه و تلاش دائمی امام تا پایان حیات مبارکشان بازگشت به سیره نبوی بود.
وی افزود: مهمترین و شاه بیت سخنان حضرت امیر در همان خطبه‌های اولیه خودشان پس از خلافت مربوط به بحث بازگشت به سیره پیامبر بوده که نویسنده توانسته است این موضوع و دغدغه را در کتاب به خوبی بازنمایی کند و برای این هدف پیکار و مبارزه امام با سه گروه قاسطین، مارقین و ناکثین را در کتاب خود جای می‌دهد و هر یک از آن‌ها را در سرفصل‌های جداگانه تبیین می‌کند.
آقای بهرامی افزود: بحث دیگری که نویسنده مطرح کرده چگونگی مقابله امام علی علیه السلام با اهل صفین و معاویه است؛ در تاریخ از خلیفه دوم نقل شده اگر معاویه را رها کنیم مانند قیصر‌های روم حکومت می‌کند. به همین دلیل نویسنده مقابله امام علی با اهل صفین را در یک فصل مجزا تبیین می‌کند.
به اعتقاد بهرامی یکی از امتیازات کتاب «حکومت علوی و بحران اشرافی گری» این است که مباحث و نتیجه گیری آن برای جامعه امروز نیز مناسب و کاربردی است و به درد امروز جامعه ما می‌خورد به همین خاطر اگر کسی که این کتاب را بخواند به فایده‌مند بودن آن برای گفتمان امروز انقلاب اسلامی پی می‌برد و بر این اساس آقای بهرامی این کتاب را هم برای خواص و هم برای عموم مردم مفید ارزیابی می‌کند.