معرفی تپه خسرو یا تل خسرو و داستان‌های پیرامون آن
تپه خسرو یا تل خسرو یکی از اماکن گردشگری در یاسوج است که به دوران کیخسرو فرزند سیاوش از پادشاهان کیانی می‌رسد.
به گزارش خبرگزاری صدا و سیما مرکز کهگیلویه و بویراحمد، یاسوج مرکز استان کهگیلویه و بویراحمد است که البته مدت زیادی از شهر شدن آن نمی‌گذرد، اما به دلیل دارا بودن شرایط اقلیمی و آب و هوایی مناسب از سال‌های دور افراد بسیاری ترجیح می‌دادند در این منطقه زندگی کنند و با توجه به این موضوع این شهر دارای اماکن و جاذبه‌های گردشگری و تاریخی بسیاری است که گردشگران را بخود جذب می‌کند.
در واقع این منطقه، ییلاق دربار عیلامی‌ها بود و از زمان دوران برنز افرادی در آن سکونت داشتند البته یاسوج دارای اماکن طبیعی بسیاری نیز است که می‌توان از آن‌ها به آبشار یاسوج، پارک ساحلی، تنگ مهریان، پیست اسکی کاکان، شیخ سرکه و تل خسرو اشاره کرد.
تپه خسرو یا تل خسرو
تپه خسرو یا تل خسرو که مردم محلی این تپه را متعلق به کی خسرو فرزند سیاوش از پادشاهان کیانی می‌دانند، مربوط به هزاره سوم قبل از میلاد است و در پنج کیلومتری جنوب یاسوج و در روستایی به همین نام قرار دارد.
درباره این مکان تاریخی افسانه‌ها و داستان‌های بسیاری نقل شده است و حتی جالب است که این نقل‌ها تاکنون نیز در بین مردم بومی ساری و جاری است.
در واقع آن‌ها بر این امر معتقد بودند که پس آنکه به کیخسرو سروش الهی می‌رسد، به دشت یاسوج می‌آید و به سوارانش چنین دستور می‌دهد که هر کدام، خاک بر روی هم بریزند، تا تپه‌ای شکل بگیرد.
آنگاه کیخسرو بر بالای تل می‌رود و لهراسب را به جانشینی خود انتخاب می‌کند و بومیان نیز در این راستا اینچنین می‌گویند که زال نیز در جای دیگری از این دشت با سپاهیانش تلی می‌سازد که هنوز هم آن را «تل زال» یا «تل زالی» می‌نامند و طبق این افسانه که در شاهنامه فردوسی نیز به آن اشاره شده است، کیخسرو پس از آن که تاج شاهی را بر سر لهراسب می‌گذارد، به غاری در دنا که اکنون نیز با نام غار کیخسرو جاودان مانده، می‌رود و عروج می‌کند و عمر جاودانه می‌یابد.
اما برخی از مردم محلی روایت دیگری درباره این تپه دارند و معتقدند که وقتی کیخسرو در کنار چشمه پرآب، مزرعه بزرگی می‌بینید که پیرمردی ضعیف و تنها در جمع‌آوری محصول عاجز مانده است، دستور می‌دهد تا سپاهیان هر یک دسته‌ای از محصول را به کمک او جمع‌آوری کنند و پس از جمع‌آوری سریع محصول توسط سپاه، خسرو از پیرمرد پرسید:ای پیرمرد بگو در کار کردن دست جمع بهتر است یا دست کم؟
پیر می‌گوید: دست جمع. سپس می‌پرسد: موقع خوردن دست جمع بهتر است یا دست کم؟ پیر می‌گوید دست کم.
خسرو از بخل وی آزرده و خشمگین می‌شود و دستور می‌دهد هر یک از لشکریان، خاک در کنار آن چشمه روی‌هم بریزند که با این کار در وسط آن دشت صاف تپه نسبتا بزرگی ایجاد می‌شود.
برای آنکه در حال سخنرانی همه لشکر او را ببینند به بالای تپه می‌رود و ضمن نصیحت لشکریان خود به عدالت و انصاف و مردم‌داری و نیک نفسی و وطن‌پرستی، جانشین خود (لهراسب) را بنا به خوابی که دیده بود، به جانشینی خود انتخاب می‌کند.
برخی روایات محلی نیز وجود دارد که اینچنین نقل می‌کنند که، کیخسرو کاخی بر سر این تل یا تپه بنا نهاده بود که پرفسور گاوبه، آثار آن را به‌صورت عمارتی با آجر‌های زرد چهارگوش و آجر‌های سرخ از نوع آجر‌های پل علیایی بهبهان (ارجان قدیم) مشاهده کرده و این مکان را به پیش از دوره هخامنشیان مربوط دانسته است.
قدمت تل خسروی
تل خسروی که به نام «تل خسرو» نیز معروف است در فاصله‌اى کمتر از ۵ کیلومترى شهر یاسوج قرار دارد.
این تپه با ارتفاع ۲۰ متر بلندترین و مهم‌ترین محوطه باستانی این دره محسوب می‌شود و تنها محوطه استقراری و سکونت دایم این دره محسوب می‌شود.
این تپه که دارای ۱۵۰ متر درازا و ۱۲۰ متر پهنا است، در دهه ۸۰ خورشیدی به وسیله باستان‌شناسان مورد کاوش قرار گرفت و نشان داد قدمتی چندین هزار ساله دارد.
در واقع پایین‌ترین لایه‌های این تپه باستانی را مربوط به هزاره پنجم پیش از میلاد و بالاترین لایه آن، مربوط به یک قلعه قاجاری است.
براساس تحقیقات انجام شده بیشترین ارتفاع تپه مربوط به نیمه شمالی و شمال شرق آن است و طیف وسیعی از بقایایی فرهنگی به‌خصوص سفالینه‌های نارنجی و خاکستری، ابزار سنگی، قطعات شکسته، خشت پخته و... در سطح محوطه تا شعاع ۵۰ متری آن مشاهده شده است.