پل ها از گذشته همچون یک گونۀ معماری، همواره به عنوان عامل ارتباطی وجود داشته اند و برای موارد مختلفی به کار برده می شدند.
این شهرستان دارای نام های متفاوتی مانند «مبارکآباد»، «اسپیدژ» یا «دژ سفید» بوده است. ساکنان ترکمن این منطقه نام آق قلا را بر این منطقه گذاشتند، در دوران حکومت پهلوی مدتی نام آن «پهلوی دژ» بود که پس از پیروزی انقلاب اسلامی دوباره نام «آق قلا» بر آن گذاشته شد.
قدمت شهر آق قلا
این شهر در دوران شاه عباس و توسط او در سال 1020 بنا نهاده شده است، بنابراین قدمت آن به زمان صفویه بر می گردد. در این شهر آثار تاریخی گوناگونی وجود دارد که از میان آنها می توان پل آجری آق قلا را نام برد.
پل تاریخی دژ یا دج
نقش عملکردی و کارکرد اصلی پل هم چنان توسعه حرکت بود. عبور و مرور کارکرد اصلی پل ها است، اما گاهی علاوه بر این عملکرد، در پل های ایرانی ترکیبی از چندین عملکرد نیز به چشم می خورد. یکی از پل هایی که از گذشته در ایران ساخته شده است و برای کاربری عبور و مرور مورد استفاده قرار می گرفته است پل آجری آق قلا نام دارد.
پل پهلوی دژ که در مرکز شهر واقع شده در تاریخ ۲۷ خرداد ۱۳۵۱ با شمارهٔ ثبت ۹۱۹ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
اين پل بر روي گرگان رود، در شهرستان آق قلعه (پهلوي دژ) و حدود 18 کيلومتري شمال گرگان واقع گرديده و از آثار دوره صفوي است که در دوره اخير تعميرات و مرمت هايي در آن صورت گرفته و اکنون نيز مورد استفاده است.
پل آق قلا به طول حدود 70 متر و عرض گذرگاه حدود 30/4 متر و حداکثر ارتفاع حدود 14 متر – از سطح آب – يکي از نمونه هاي منحصر به فرد در اين منطقه است. مصالح اصلي پل ، آجر و ملات گچ و آهک بوده و در تعميرات دوره اخير ، از سيمان و مصالح جديد نيز در آن استفاده شده است. پل مزبور داراي چهار دهانه با طاق جناغي و پايههايي مستحکم است.
سطح گذرگاه پل که از طرفين با جان پناهي به ارتفاع 10/1 متر و پهناي 50 سانتي متر محدود شده است ، در گذشته سنگ فرش بود؛ ولي در دوره اخير با آسفالت پوشش يافته است.
درون اولين چشمه از جهت شمال غربي ، سکوي مستطيل شکل و بلندي به عرض 10/2 متر با آجر ساخته اند که ظاهراً همزمان با احداث پل بوده و به عنوان صفه اي جهت استراحت و نشيمن به کار مي رفته است. پل آق قلا به شماره 919 به ثبت تاريخي رسيده است.
در عکسی که از زمان ناصرالدین شاه از این پل وجود دارد دو مناره در اطراف پل دیده می شود که این حدس را به وجود می آورد که این پل دروازه ورودی به شهر آق قلا بوده است. این پل مورد مرمت قرار گرفته و در ضمن پلی دیگر در نزدیکی آن ساخته شده است که برای عبور و مرور وسایل نقلیه به کار برده می شود.
ویژگی منحصر به فرد پل تاریخی آق قلا سبک معماری و ساخت هوشمندانه آن است، که به علت استفاده از آجر برای ساخت این پل در دوران اوج هنر آجرکاری در ایران است. طبق بررسی های علمی در دوره قاجار در جنوب پل، قلعه ای با مناره و برج های دیده بانی زیاد وجود داشته است و نشان می دهد این پل نقش دروازه ورود به شهر آق قلا را داشته است.
جالب است بدانید پایه هایی که در جهت شرقی ساخته اند مخالف جریان آب طراحی شده اند تا براحتی جرایان آب را بشکافند، ولی در جهت غربی عکس این مسئله اتفاق افتاده، پایه ها موافق جریان آب و به صورت نیم دایره می باشند و علاوه بر آن نقش پشتیبان بدنه پر را به عهده دارند.
پل باستانی آق قلا، یکی از افتخارات استان گلستان با قدمتی بالغ بر 800 سال است که ساخت پایه های آن مربوط به دوره سلجوقی و ساخت خود پل مربوط به دوره صفوی می باشد.
آدرس پل قدیمی آق قلا : استان گلستان، 20 کیلومتری شهر گرگان، شهرستان آق قلا
منبع: ویکی پدیا/ گردشگری ایران/ مستر/