پیروزی انقلاب اسلامی زمینه مهمترین همه پرسی تاریخ ایران، جهت تعیین نوع حکومت را مهیا کرد.
تولدی مبارک
در روز پربرکت ۱۲ فروردین، نظامی متولد شد که نور اسلام عزیز را، دگرباره، نه فقط در ایران، بلکه در سراسر جهان متجلّی ساخت. شعار اصلی انقلاب، استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی بود که میلیون‌ها ایرانی آزاده و مسلمان در طول مبارزه‌ها در جای جای ایران اسلامی فریاد کشیده بودند. این شعارها، حکومتی را پایه ریزی می‌کرد که عدالت اسلامی، از هدف‌های والای آن بود.
مفهوم جمهوری اسلامی
هدف پایانی در شعار‌های مردم، جمهوری اسلامی بود. کلمه «جمهور» به معنای توده مردم است و گنجانده شدن چنین کلمه‌ای برای نظامِ بعد از انقلاب، مردمی بودن آن را نشان می‌دهد و تأثیر رأی مردم را در سرنوشت خودشان، بیان می‌کند. واژه «اسلامی» نیز آن را از دیگر نظام‌های جمهوری جدا می‌نماید و بر حاکمیت ارزش‌های الهی و قرآنی بر اجزای نظام دلالت می‌کند.
نیاز به جمهوری اسلامی
ولی فقیه، بر اساس قانون الهی، ولایت امر و امامت اُمت را بر عهده می‌گیرد و علاوه بر تأمین زندگی مردم، مسئول هدایت آنان نیز هست. بدین ترتیب، برای تحقق چنین امر بزرگی، باید رسما نظام مشخصی بر ایران حاکم می‌شد تا زمینه دست یابی به آن هدف‌های بزرگ را فراهم آورد. این گونه بود که ۱۲ فروردین پدید آمد و نظام پربرکت جمهوری اسلامی، بر کشور عزیز ما سایه افکند.
۱۲ فروردین روز تحقق آرمان‌های بلند مردم بود؛ مردمی که در راه انقلاب، زندان ها، تبعیدها، شکنجه ها، سختی‌ها و محرومیت‌های زیادی کشیدند و شهادت بهترین فرزندان خود را دیدند، بعد از پیروزی انقلاب، در یک همه پرسی تاریخی، برای تحقق آرمان‌های والای شهیدان، به استقرار جمهوری اسلامی، رأی دادند.
بیان شهید مطهری درباره جمهوری اسلامی
استاد شهید مطهری (ره) «جمهوری اسلامی» را چنین تفسیر می‌کنند: «مسأله جمهوری مربوط است به شکل حکومت؛ یعنی این که مردم حق دارند سرنوشت خود را خودشان در دست بگیرند و کلمه «اسلامی» محتوای این حکومت را بیان می‌کند. به این ترتیب، جمهوری اسلامی؛ یعنی حکومتی که شکل آن انتخاب رئیس حکومت، از سوی عامه مردم است و محتوای آن هم اسلامی است و با اصول و مقررات اسلام اداره می‌شود.
تقدیر امام از مردم
امام خمینی (ره) در پیام خود بر مناسبت ۱۲ فروردین از حضور مردم در این همه پرسی تشکر کرده و چنین فرمودند: «من به دنیا اعلام می‌کنم که در تاریخ ایران چنین رفراندومی سابقه ندارد که سرتاسر مملکت با شوق و شعف و عشق و علاقه به صندوق‌ها هجوم آورده و رأی مثبت خود را در آن ریخته و رژیم طاغوتی را برای همیشه در زباله دان تاریخ دفن کند. من از این هم بستگی بی مانند که جز
رأی به اسلام
مقام معظم رهبری حضور گسترده مردم در یوم اللّه ۱۲ فروردین و رأی قاطع آنان را رأی اسلام و اندیشه‌های اسلامی برشمرده و می‌فرمایند: مردم اسلام را می‌خواهند. این از روز اوّل گفته شد و در طول سال‌های متمادی نیز تجربه گردید. امروز هم واضح‌ترین حقیقت در نظام ما این است که آحاد و توده مردم از نظام حاکم بر کشور می‌خواهند که مسلمان باشد... و اسلام را در جامعه تحقق ببخشد. این حکومت و این نظام، با این نام در دنیا اعلام شد و تشکیل گردید. مردم هم رأی دادند، و نام جمهوری اسلامی را حاکی از اسلام دانستند لذا آرایشان را به نام جمهوری اسلامی در صندوق ریختند.
در طول تاریخ، ایرانیان، همواره عدالت، اخلاق و حق را خواسته اند. اسلام نیز از احکام استوار بر حق و عدل و تأکید بر صلاحیت زمام داران سرشار است. بنابراین، معقول است که مردم حکومت اسلامی و حاکم عادل بخواهند، تا آرمان‌های مادی و معنوی ایشان برآورده شود، این خواسته‌ای بود که ملت مسلمان ایران با رأی مثبت به حکومت دینی در ۱۲ فروردین بدان دست یافت.