اعسار در علم حقوق به چه معناست

به گزارش خبرنگار قضايي خبرگزاری صدا و سيما، یادگیری اصطلاحات و واژگان حقوقی به شما کمک می‌کند تا فرآیند دادرسی یک پرونده را بهتر درک و کمتر اشتباه کنید چرا که هر گونه اشتباه در درک مطالب و اسناد حقوقی می‌تواند برایتان گران تمام شود. در این مطلب به تعریف اعسار؛ انواع آن و نحوه بهره مندی از مزایای این اصطلاح حقوقی می‌پردازیم.

کسانی که به دادگاه‌ها و شورا‌های حل اختلاف برای اقامه دعوی مراجعه می‌کنند اغلب کلمه اعسار را شنیده اند. برای مثال زنی که از شوهرش بابت عدم پرداخت مهریه شکایت می‌کند و مرد ادعا می‌کند نمی‌تواند مهریه را بپردازد یا زمانی که کسی از دیگری بابت خسارتی که به مالش وارد شده است شکایت می‌کند و محکوم می‌گوید قادر به پرداخت محکوم به (آنچه به آن محکوم شده است) نیست. این افراد می‌توانند در صورت داشتن شرایط به خصوصی، ادعا کنند معسر هستند و وضعیت مالی آن‌ها به گونه‌ای است که قادر به پرداخت نیستند. به این فرد معسر و به شرایطی که در آن قرار دارد اعسار می‌گویند. از این رو در این مقاله به بررسی اینکه اعسار چیست و انواع اعسار از جمله اعسار در پرداخت هزینه دادرسی و اعسار از پرداخت محکوم به می‌پردازیم.

اعسار چیست
اعسار در لغت از عُسر گرفته شده است و به معنای رنج و سختی است، اما در علم حقوق و نظام قضایی به حالتی گفته می‌شود که شخص به دلیل نداشتن مال و یا دسترسی نداشتن به اموال و دارایی هایش توان پرداخت بدهی یا دین خود و هزینه دادرسی را ندارد.

نکته مهم این است که اعسار مخصوص افراد عادی است و نه تجار و در واقع تجار برای اثبات ناتوانی مالی خود باید موضوع ورشکستگی را مطرح کنند.

کسی که ناتوان از پرداخت بدهی یا دین خود و هزینه دادرسی باشد، معسر است و می‌تواند درخواست اعسار کند. اما این اعسار می‌تواند نسبت به دو موضوع مختلف باشد یا اعسار نسبت به هزینه دادرسی و یا اعسار نسبت به محکوم به.

انواع اعسار

اعسار نسبت به هزینه دادرسی
وقتی کسی قصد دارد دعوایی در دادگاه مطرح کند باید دادخواست ثبت کند. ثبت دادخواست در دادگاه منوط به پرداخت هزینه‌هایی است. به این هزینه‌ها، هزینه دادرسی می‌گویند که با توجه به نوع و ارزش دعوی متفاوت است. گاهی پیش می‌آید کسی که می‌خواهد دادخواست ثبت کند، تمکن مالی برای پرداخت هزینه دادرسی را ندارد. در واقع فرد در شرایطی است که دارای اعسار نسبت به پرداخت هزینه دادرسی است. قانون برای اینکه این دست از افراد که خود را محق می‌دانند، اما قادر به پرداخت هزینه دادرسی نیستند، راهی در نظر گرفته است که بر اساس آن فرد می‌تواند با اثبات اعسار نسبت به پرداخت هزینه دادرسی، از آن معاف شود.


اعسار نسبت به محکوم به
اعسار از پرداخت محکوم به به این ترتیب است که کسی که به موجب حکم دادگاه محکوم به پرداخت مقدار مشخصی مال یا وجه نقد به دیگری شده است، ادعا کند توانایی پرداخت آن را ندارد. این عدم تمکن مالی یا نسبت به کل محکوم به (آنچه به آن محکوم شده است) یا به این ترتیب است که محکوم نمی‌تواند آن را به صورت یک جا پرداخت کند. در هر دو حالت می‌توان با اثبات وضعیت اعسار، از دادگاه تقاضای رسیدگی به اعسار را نمود.