نماینده اداره دیپلماسی عمومی و اطلاع رسانی سازمان انرژی هسته‌ای : در اواخر تیر مراسم اختتامیه جشنواره «من فناوری هسته‌ای هستم» برای بازگویی مزایا و دستاوردهای صنعت هسته‌ای در کشور برگزار می شود.
به گزارش خبرگزاری صدا وسیما رادیو گفتگو در برنامه روزنه در مصاحبه با یاسر کاسه ساز – عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای و نماینده اداره دیپلماسی عمومی و اطلاع رسانی سازمان انرژی هسته‌ای درباره دستاوردهای علمی جدید هسته ای گفتگو کرده است.
سوال: چه خبر از داشته‌های نوین و به روز سازمان انرژی اتمی؟ دستاوردهای جدیدی که کسب کردید؟
کاسه ساز: یکی از دستاوردهای مهم سازمان و واژه‌ای که خیلی در رسانه‌ها مطرح میشود، مربوط به آب سنگین است. برای همین من تصمیم گرفتم امروز یک کم اگر اجازه بدهید در مورد آب سنگین که چی هست و چه ویژگی‌هایی دارد که مردم آن را زیاد در رسانه می‌شنوند آب سنگین را، یک توضیح مختصری بدهم و یک مقداری هم از فعالیت‌های سازمان در این زمینه خدمت شما توضیح بدهم.
همانطور که احتمالا همه میدانند، چون آب یک چیزی است که مردم با آن زیاد سر و کار دارند از لحاظ شیمیایی آب مولکول‌های آب حاوی دو اتم هیدروژن و یک اتم اکسیژن هستند، فرمول معروف H۲O که اتم هیدروژن ساده‌ترین اتم در جهان و طبیعت است که فقط یک هسته پروتون دارد در مرکز اتم و یک الکترون که دارد اطراف آن هسته می‌چرخد.
اما یک اتم‌های هیدروژن دیگری ما داریم که در هسته علاوه بر این که پروتون وجود دارد یک ذره دیگر به اسم نوترون هم وجود دارد که از لحاظ وزنی وزنش تقریبا با وزن پروتون یکی است. به این هم اصطلاحا به آن می‌گویند دوترون و این مجموعه که یک اتم هیدروژنی هست که هسته اش علاوه بر پروتون یک نوترون اضافه‌تر دارد، این باعث میشود که وقتی در آب مشارکت میکند در تشکیل مولکول آب، مولکول آب یک کم نسبت به مولکول آب معمولی سنگین‌تر بشود، تقریبا اتم دوترون جرمش دو برابر اتم هیدروژن معمولی میشود. برای همین اصطلاحا به این آب که از این هیدروژن تشکیل شده یا از این دوترون تشکیل شده می‌گویند آب سنگین.
حالا این آب سنگین از نظر خواث فیزیکی و بعضی از خواص شیمیایی و خواص هسته‌ای تفاوت‌هایی دارد که این تفاوت‌ها باعث شده که این ماده، این اب سنگین، کاربرد‌های متنوعی هم در صنایع اتمی و هم در پزشکی و سایر جا‌ها داشته باشد.
هر مول آب سبک ۱۸ گرم است و هر مول آب سنگین ۲۰ گرم است یا این جوری می‌توان گفت که هر لیتر آب سبک حدود هزار گرم، اما هر لیتر اب سنگین هزار و صد گرم هست.
آب سنگین از کجا بوجود می‌آید؟ آب سنگین در طبیعت هست، همین آبی که در روزانه ما مصرف میکنیم و در طبیعت وجود دارد، به ازای هر هفت هزار مولکول آب معمولی که هست یک مولکولش آب سنگین است و، چون آن خواص فیزیکی شان متفاوت هست روش‌هایی وجود دارد که با توجه به این خواص فیزیکی متفاوت، میشود این‌ها را از هم جدا کرد و اصطلاحا نوع غنی سازی انجام داد یعنی غنای آب سنگین را افزایش داد تا بتوانیم مولکول‌های آب سنگین رابه تولید انبوه برسانیم.
دمای جوش آب باز همه میدانند که صد درجه سانتیگراد است، اما دمای جوش آب سنگین حدود ۱۰۱ و نیم درجه سانتیگراد است که این اختلاف باعث میشود بتوانیم از بعضی از خواص فیزیکی یا از روش‌های فیزیکی مثل تقطیر یا حتی روش‌هایی مثل الکترولیزم بتوانیم آب سنگین را از آب معمولی که در طبیعت هست جدا کنیم و تولید بکنیم.
این کار تکنولوژی نسبتا پیشرفته‌ای می‌خواهد یک تکنولوژی بالایی می‌خواهد که همکاران ما در سازمان از سال ۱۳۷۷ تقریبا مشغول به این کار شدند و الان در مجتمع آب سنگین خنداب ما تقریبا به طور سالانه ۲۰ تن آب سنگین تولید میشود و این آب سنگین وقتی که در مسائل هسته‌ای استفاده می‌شودخواص و کاربرد‌های متنوعی دارد، اما در بخش پزشکی و آن خواص شیمیایی و بیولوژی آب سنگین هم باعث شده که این محصول آب سنگین علاوه بر این که تولید استفاده بشود در صنایع اتمی در سایر کاربرد‌ها هم استفاده بشود که در حال حاضر شرکت‌های سازمان در حال تولید ۵۴ نوع محصول مختلف هستند که اصطلاحا به این‌ها می‌گویند محصولات دوتره یعنی محصولاتی که هیدروژن آن به جای همان هیدروژن سبک هیدروژن دوتریوم است. بخشی از آن ۵۴ محصول صادر میشود و بخشی از آن در کشور استفاده میشود و کاربرد‌های خیلی زیادی دارد.
سوال: یکی ازسمت‌های شما نماینده اداره دیپلماسی عمومی و اطلاع رسانی سازمان انرژی اتمی است، اما در خصوص این موضوع یعنی در واقع دیپلماسی عمومی و اطلاع رسانی این سازمان اگر میشود توضیحات بیشتری بفرمایید که این دستاوردهای نوین چگونه به گوش عزیزان می‌رسانیداصلا راه‌های ارتباطی به چه صورت است؟
کاسه ساز: من یکی دو بار توضیح دادم که اداره کل دیپلماسی عمومی و اطلاع رسانی چه ماموریت‌ها برنامه‌هایی دارد برنامه‌های بسیار بسیارمتنوعی دارد و ارتباط خیلی تنگاتنگی با رسانه‌ها دارد و آن فعالیتی که دارد در سازمان‌های اتمی مثل سازمان انرژی اتمی ایران فعالیت هایش خیلی فراتر از روابط عمومی هست یعنی تمام سازمان‌ها یک روابط عمومی دارند، اما در مسائل اتمی و هسته‌ای در تمام دنیا مسائل مربوط به اطلاع رسانی و دیپلماسی عمومی بسیار متفاوت است روابط عمومی بخش کوچکی از این اداره کل است و زیر مجموعه میشود. در این راستا ما یکی دو هفته پیش بود که میهمان مقام معظم رهبری بودیم آنجا هم تاکید ایشان بر این بود که مزایا و دستاوردهای هسته‌ای یا مزیت‌هایی که این صنعت برای کشور ایجاد کرده را به طرز مناسبی به گوش مردم برسانیم که این توصیه و منویات مقام معظم رهبری در دستور کار این اداره کل قرار گرفته است، برنامه متنوعی است ما به زودی یک جشنواره‌ای داریم به اسم جشنواره من فناوری هسته‌ای هستم که با همین رویکرد در چند ماه گذشته آغاز به کار کرده که در اواخر تیرماه مراسم اختتامیه اش است که مثلا این یکی از کار‌هایی هست که دارد انجام میشود که در آن جشنواره از معلمان و دانش آموزان خواسته شده که در بعضی از محور‌هایی که مشخص شده مثل کاربرد‌های فناوری هسته‌ای در پزشکی یا مسائل مربوط به گازرادون یا ایمنی هسته‌ای یا پزشکی هسته‌ای، مطالبی را برای دبیرخانه ارسال بکنند یا مثلا معلمان چگونه از خلاقیت در تدریس مسائل هسته‌ای در دبیرستان یا در تدریس شان بتوانند بهره‌مند شوند و استفاده بکنند. ارتباط با رسانه‌ها، ما به طور مدام با رسانه‌های مختلف از جمله رسانه ملی در ارتباط هستیم برنامه‌های متنوعی هم در رادیو و هم در فیلم‌ها ارتباطات خیلی زیادی همکاران بنده دارند ما هم که هر هفته خدمت شما هستیم.
سوال: اگر اشتباه نکنم یک نمایشگاهی هم چند وقت پیش برگزار شد که مقام معظم رهبری هم از این نمایگاه بازدید داشتند. از بخش های مختلف این نمایشگاه برای ما بفرمایید در این نمایشگاه کدام دستاورد‌ها به رخ جهانیان گذاشته شد؟
کاسه ساز: در این نمایشگاه فکر می‌کنم بالای ۱۵۰ دستاورد و محصول، چه محصول فناورانه، چه محصولات تجاری، به نمایش گذاشته شد که مسئولین عالیرتبه کشور هم به مرور از این نمایشگاه بازدید کردند از جمله مسائلی مربوط به چرخه سوخت، انواع اکتشافات و تصویربرداری هوایی که صورت گرفته و استخراج معادن اورانیوم و اصطلاحا داده‌های ژئوفیزیک هوابرد که تکنولوژی و فناوری اش در کشور بومی سازی شده، تولیدکیک زرد و میزان ذخایر اورانیوم، خود فرآوری اورانیوم، غنی سازی تولید قرص سوخت و مجتمع‌های سوخت که کشور ما جزو معدود کشور‌هایی هستم که چرخه سوخت هسته‌ای را به طور کامل در کشور خودمان بومی سازی کردیم و این چرخه سوخت هسته‌ای نهایتا منجر به تولید سوخت میشود و ما همینالان سوخت‌هایی داریم که دارد در راکتور تهران استفاده میشود که همش صفر تا صد آن ساخت داخل هست و همکاران ما در سازمان این‌ها را بومی سازیکردند و تولید کردند.
در حوزه نیروگاهی برق نیروگاه اتمی بوشهر را ما داریم که یک درد برق کشور را دارد تامین میکند، ولی همین یک درصد هم نقش بسزایی در کاهش آلاینده‌های جوی دارد، اگر اشتباه نکنم هفت میلیون تن گاز آلاینده را جلوگیری میکند از آن یعنی اگر بخواهیم همین هزار مگاوات برق بوشهر را از طریق سوخت نفت یا سوخت‌های فسیلی استفاده بکنیم منجر به تولید این الاینده‌ها خواهد شد.
جداسازی ایزوتوپی و بومی سازی بعضی از قطعات راکتور‌های قدرت و در حوزه رادیو دارو‌ها بخصوص یک مرکز بسیار بزرگ تولید و توسعه رادیو دارو‌ها در حال ساخت هست که مراحل پایانی اش را طی میکند، این‌ها بعضی از مجموعه فعالیت‌هایی بود که آنجا به نمایش گذاشته شد.