زندگی رقابتی و کم فرزندی

همواره در سال‌های اخیر بر راهکار‌های فرار از پیری جامعه و ایجاد توازن از طریق فرزندآوری تاکید فراوان شده است.

مساله حادی که امروزه با وجود نوسان میان استان‌های مختلف، به پایین‌ترین سطح خود در تمامی نقاط کشور رسیده و نیازمند بررسی و تحلیل علل و راهکار‌های حل آن است، زیرا تحلیل پدیده‌ها می‌تواند از برنامه‌ریزی اشتباه و اتلاف هزینه‌های کلان از سوی دولت‌ها جلوگیری کند.

مشکلات و دغدغه‌های اقتصادی بیش از علوم بهداشتی به مهم‌ترین ابزار جلوگیری از فرزندآوری در کشور تبدیل شده است و نوسانات بازار، تورم و گرانی مسکن، محکم‌تر از همیشه بر طبل کاهش فرزندآوری می‌کوبد.

امروزه جوانان با توجه به گرانی‌ها و نگرانی اقتصادی، نه تنها از فرزندآوری بلکه از ازدواج نیز فاصله گرفته و عطایش را به لقایش بخشیده و تجرد را مسیر زندگی خود بر می‌گزینند.

الگو‌های رفتاری که در میان نسل جوان به شدت طرفدار پیدا کرده تا جایی که فرزندآوری در برخی محافل به تمسخر گرفته و نشان از عقب ماندگی تعبیر می‌شود.

با وجود اینکه از ابتدای دهه ۸۰ تا اواسط دهه ۹۰ شاهد رشد بیش از ۴۰ درصدی فرزندآوری هستیم، اما طی پنج سال اخیر کشور وارد شیب منفی فرزند آوری شده و کاهش حدود ۵۵ درصدی را در فرزندآوری تجربه کرده است. 

در حالی که طی همین ۲ دهه جمعیت کشور با رشد حدود ۲۶ درصدی از مرز ۸۲ میلیون نفر هم گذشته است.

بسیاری به خصوص جوانان این پدیده را ناشی از ناهمخوانی درآمد با هزینه و گران شدن سبد خانواده و به خصوص هزینه مسکن می‌دانند که به طور کل از آن به عنوان دغدغه اقتصادی و معیشتی یاد می‌شود، اما نگاهی به وضعیت اقتصادی مناطق مختلف کشور روی دیگری از سکه تمایل نداشتن به فرزندآوری را نشان می‌دهد.

بررسی استان‌های برخوردار و کمتر برخوردار نشان می‌دهد که در این شیب منفی جمعیتی، چه عواملی بر عدم زایش جمعیت جوان تاثیر داشته است.

طبق گزارش مرکز آمار در سال ۱۴۰۰، تهرانی‌ها با میانگین درآمد سالانه ۱۵۹ میلیون تومان، البرز با ۱۳۲ میلیون و مازندرانی‌ها با ۱۲۴ میلیون تومان بیشترین و کرمانی‌ها با ۷۱ و سمنانی‌ها با ۷۲ میلیون تومان کمترین میزان درآمد را داشته‌اند، اما با این حال، براساس سالنامه آماری سال ۱۳۹۹، استان سیستان و بلوچستان با ۲۹.۴ بیشترین نرخ ولادت را دارد در حالی که استانی برخوردار مانند گیلان در بین ۳۱ استان با نرخ ولادت ۸.۲ درصد رتبه آخر را به خود اختصاص داده است.

بار دیگر لازم به یادآوری است که نباید مشکلات اقتصادی را نادیده گرفت و غرض از این گزارش نیز نفی اثرات مخرب دغدغه معیشتی بر فرزندآوری و دیگر پدیده‌های اجتماعی نیست.

اما به نظر می‌رسد مسئله فرزندآوری دارای ابعاد متفاوتی است که نیاز به بررسی دارد تا در تصمیم‌گیری‌های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی بر روی میز تصمیم گیرندگان گذاشته شود.

زوج‌های بسیاری با وجود شرایط اقتصادی مطلوب تمایل به فرزندآوری ندارند.

 امروز حتی افرادی که از نظر موقعیت شغلی و شرایط زندگی وضعیت خوبی دارند، تمایل به فرزندآوری ندارند، زیرا با تغییر عمیق در باور‌های والدین روبرو هستیم که ساختار ذهنی و پیوندی آنان درباره فرزند را به طور کل متفاوت از گذشته ساخته است.

امروزه بخش قابل توجهی از زوج‌ها به خصوص کسانی که از تمکن مالی خوبی برخوردار هستند، فرزند را مانعی برای تحصیل یا ادامه تحصیل و موقعیت شغلی خود می‌دانند حتی این افراد که کم هم نیستند، بچه‌دار شدن را مساوی با سلب آزادی تعبیر کرده که آزادی‌های آنان را محدود می‌کنند.

در گذشته خانواده با افرادی همچون عمه، دایی، خاله و عمو آن هم به تعداد زیاد احاطه می‌شد که نقش حامی را ایفا می‌کردند، اما امروز اطراف زوجین جوان افراد و خانواده‌هایی که در گذشته وجود داشتند را نمی‌بینیم. 

اکنون ما این حمایت‌ها را کمتر می‌بینیم و در سایه کاهش حمایت‌های اطرافیان، فرد به طور طبیعی دچار ترس و استرس شده و تصور می‌کند شاید در برابر فرزند و تربیت و نگهداری آن کم بیاورد.

جریان تک فرزندی با کاهش اعضای خانواده چنین فضایی را ایجاد کرده است که در آینده حادتر خواهد شد.

اکنون فقط تامین نیاز‌های اولیه بچه مدنظر نیست و باتوجه به تغییر نگرش‌ها و رویکردها، زوج‌ها می‌خواهند آینده خوب و مطلوبی را برای فرزندانشان فراهم کنند.

تصور آینده مطلوب برای فرزندان با وضعیت اقتصادی کنونی برای بزرگسالان مبهم است و به طور حتم وقتی فرزندی داشته باشند لازم است که برای او هزینه صرف کنند مثلاً کدام مدرسه برود، چه شغل، رشته تحصیلی و هدف گذاری داشته باشد.

ضرب المثل «هر آن کس دندان دهد نان دهد» در گذشته مرسوم بود و با این رویکرد، زوج‌ها چندین فرزند داشتند و با حداقل‌ها راضی بودند، اما اکنون خانواده به این فکر می‌کند چطور می‌تواند آینده خوب برای فرزند بسازند و شاید برخی به دنبال این هستند که چیز‌هایی که خود از آن محروم بودند برای فرزندانشان فراهم کنند.

فراتر از مقوله اقتصادی، نگرش و تغییر سبک زندگی بر میزان تمایل به فرزندآوری تاثیرگذار است و با وجود قول و وعده‌هایی که دولتمردان به خانواده‌ها می‌دهند، نسل جوان به فرزندآوری تن نمی‌دهد.

 شاید در برخی از خانواده‌ها در سطح فرهنگی متفاوت فرزندآوری زیاد اتفاق می‌افتد، اما متاسفانه افراد با سطح اجتماعی خوب و تحصیل کرده ما نیز از این مسئله اجتناب و سعی می‌کنند با احتیاط به این وادی وارد شوند و اگر هم یک فرزند دارند به همان اکتفا می‌کنند.

 

 منبع:خبرگزاری فارس