دستورالعمل جامع بهداشت محیط در ایام سوگواری ماه‌های محرم و صفر ۱۴۰۴ از سوی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به دانشگاه‌ها و دانشکده‌های علوم پزشکی سراسر کشور ابلاغ شد.
به گزارش خبرگزاری صداوسیما مرکز خوزستان، به نقل از دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز؛ با فرارسیدن ایام سوگواری حضرت اباعبدالله‌الحسین (علیه‌السلام) و برپایی مراسم‌های مذهبی در مساجد، حسینیه‌ها، تکایا و هیئت‌های سراسر کشور، ضرورت رعایت اصول بهداشت فردی و محیطی بیش از پیش نمایان می‌شود. در همین راستا، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با هدف حفظ و ارتقای سلامت عزاداران حسینی، دستورالعملی جامع در حوزه بهداشت محیط تدوین و ابلاغ کرد.
این دستورالعمل ضمن تاکید بر آموزش، نظارت، هماهنگی بین‌بخشی و استفاده از ظرفیت‌های مردمی، چارچوبی دقیق برای حفظ سلامت در فرآیند تهیه و توزیع نذورات، بهداشت اماکن، تهویه، آب، مواد غذایی و مدیریت پسماند در مراسم‌های پیش‌رو ارائه می‌دهد. انتظار می‌رود که دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور، با برنامه‌ریزی منسجم، نسبت به اجرای این دستورالعمل و ارسال گزارش فعالیت‌ها طبق فرمت ابلاغی به مرکز سلامت محیط و کار اقدام کنند.
بر این اساس، مهم‌ترین موارد تحت پوشش این برنامه شامل رعایت بهداشت در پخت و توزیع نذورات، استفاده از مواد غذایی سالم و مجاز، آموزش همیاران سلامت هیئات، کنترل بهداشت فردی و محیطی در موکب‌ها و ایستگاه‌های صلواتی، نظارت بر بهداشت آب و فاضلاب و کنترل بهداشتی دستفروشان و اماکن اسکان عزاداران می‌باشد و اجرای دقیق این دستورالعمل، با همکاری نهاد‌های دولتی و مردمی، نقش مهمی در صیانت از سلامت عزاداران حسینی و پیشگیری از مخاطرات بهداشتی در ایام سوگواری خواهد داشت.
متن کامل دستورالعمل جامع بهداشت محیط در ایام سوگواری محرم و صفر به شرح زیر است:
با توجه به برگزاری مراسم عزاداری سالار شهیدان در ایام محرم و صفر در سراسر ایران اسلامی عزیز و اهمیت سلامت عزاداران، می‌طلبد که مدیریت کنترلی و پیشگیری به ویژه کنترل عوامل محیطی در راستای حفظ و ارتقای سلامت عزاداران با برنامه‌ریزی منسجم و مدون صورت پذیرد. از طرفی عدم رعایت موازین بهداشتی در توزیع نذورات به‌صورت پخت غذا در مراسم عزاداری، مساجد، تکایا، هیئت‌ها و موکب‌ها می‌تواند احتمال بروز بیماری‌های مرتبط با آب و غذا به ویژه بیماری‌های عفونی روده‌ای و همچنین عدم رعایت بهداشت فردی و محیطی می‌تواند بیماری‌های مرتبط با محیط را افزایش دهد؛ بنابراین موارد ذیل به عنوان سیاست‌های برنامه در دستور کار بهداشت محیط کشور در این ایام قرار می‌گیرد:
سیاست‌های برنامه:
۱- هماهنگی و مشارکت‌های درون‌بخشی و بین‌بخشی
۲- آموزش و اطلاع رسانی
۳- پایش، نظارت و بازرسی بهداشتی
۴- گزارش دهی
هماهنگی و مشارکت‌های درون‌بخشی و برون‌بخشی:
۱- برگزاری جلسات هماهنگی درون‌بخشی با معاونت‌ها و واحد‌های مرتبط دانشگاهی (معاونت/ مدیریت غذا و دارو، اورژانس، آزمایشگاه کنترل مواد غذایی، گروه/ مدیریت بیماری‌های واگیر، آموزش و ارتقاء سلامت و معاونت توسعه و منابع انسانی)، به منظور حمایت و پشتیبانی فنی و خدماتی
۲- برگزاری جلسات برون‌بخشی با دستگاه‌ها و سازمان‌های مرتبط از جمله سازمان تبلیغات اسلامی، ادارات کل اوقاف و امور خیریه، دفاتر ائمه جمعه، فرمانداری‌ها، شهرداری‌ها، بخشداری‌ها، فرماندهی نیروی انتظامی، دامپزشکی استان و شهرستان‌های تابعه، اتاق اصناف استان و شهرستان‌ها، ادارات کل صنعت، معدن و تجارت و ادارات متناظر شهرستانی، ادارات کل تعزیرات و مراجع قضایی و...، به منظور همکاری مسئولین مرتبط
۳- برگزاری جلسات با استاندار و فرمانداران شهرستان‌های تابعه به منظور حمایت و جلب مشارکت سازمان‌های مرتبط
۴- برگزاری جلسات با هیئت‌های امنای تکایا و حسینیه‌ها و تشکل‌های مردمی و مذهبی و هیأت‌ها و مسئولین به منظور بازرسی اولیه از محل موردنظر قبل از ایام و همکاری در ایام عزاداری
۵- برگزاری جلسات هماهنگی تخصصی با کارشناس مسئولان و کارشناسان و بازرسان بهداشت محیط
۶- هماهنگی با سازمان‌های ذیربط به منظور توصیه برای به کارگیری افراد دارای کارت بهداشت جهت تهیه و توزیع مواد غذایی و در صورت به کارگیری افراد فاقد کارت بهداشت صلاحیت آنان توسط پزشکان مراکز بهداشت تایید گردد.
۷- تشکیل جلسه هماهنگی و آموزشی با مدیران و خادمین هیئت‌ها
۸- هماهنگی جهت انتخاب همیاران سلامت هیئت‌ها (حداقل از هر هیئت با اولویت نیرو‌های داوطلب بسیجی با حداقل مدرک دیپلم و یا دانش آموزان متوسطه و دانشجویان)
۹- هماهنگی جهت آموزش همیاران سلامت هیئت‌ها در راستای مشارکت در نظارت و کنترل رعایت بهداشت فردی و محیطی و آب و مواد غذایی
۱۰- برگزاری جلسات هماهنگی با کمیته پدافند غیر عامل جهت آمادگی برای مقابله با بیوتروریسم و یا استفاده غیرمجاز و مواد زیان‌بار شیمیایی با مقاصد غیر انسانی
آموزش و اطلاع رسانی عمومی:
۱- آموزش و اطلاع‌رسانی در خصوص رعایت بهداشت فردی و استفاده مناسب از تأسیسات بهداشتی و خدماتی و دفع مناسب پسماند و پساب، رعایت بهداشت آب و مواد غذایی و تهویه مناسب در تکایا و حسینیه‌ها و محل‌های برگزاری عزاداری
۲- اطلاع‌رسانی عمومی از طریق صدا و سیمای استانی
۳- اطلاع‌رسانی از طریق جراید و روزنامه‌های استانی و محلی
۴- آموزش کارشناسان بهداشت محیط مرتبط با برنامه
۵- آموزش متصدیان و مسئولین خادمین هیئت‌ها، مساجد و حسینیه‌ها
۶- آموزش همیاران سلامت هیئت‌ها
کنترل و بازرسی بهداشتی:
۱- بازرسی بهداشتی از منابع و مخازن تأمین آب
۲- بازرسی بهداشتی از کلیه مراکز و اماکن شهری و روستایی حساس
۳- بازرسی بهداشتی از تاسیسات عمومی از جمله تهویه مکان‌های بسته، سرویس‌های بهداشتی محل‌های برگزاری عزاداری (حسینیه‌ها، امامزاده‌ها و سایر اماکن متبرکه، موکب‌ها و هیئت‌ها)
۴- کنترل و بازرسی مستمر از شبکه‌های توزیع آب آشامیدنی
۵- سنجش مستمر عوامل محیطی و موادغذایی با دستگاه‌های سنجش پرتابل
۶- کنترل، بازرسی و ساماندهی دستفروشان مواد غذایی در مبادی ورودی و خروجی شهر‌ها و بین راهی
۷- نظارت بر رعایت دستورالعمل پیوست نذورات و اطعام‌دهی در مراسم عزاداری محرم و صفر، نصب پلاکارد‌های آموزشی و سایر موارد با توجه به توجیه هیات امنا و متولیان امر و مداحان، اقدام لازم قبل از فرا رسیدن ماه محرم و همچنین در حین ایام سوگواری با توجه به اهمیت حفظ بهداشت محیط در محل‌های برگزاری مراسم سوگواری
۸- تعیین تعداد تیم‌های عملیاتی و برنامه عملیاتی تیم‌ها
۹- تهیه تجهیزات و تامین وسایط نقلیه موردنیاز بازرسی برای کلیه تیم‌های عملیاتی
۱۰- بازرسی بهداشتی از موکب‌ها، هیئت‌ها، ایستگاه‌های صلواتی و محل‌های اسکان زائران با اولویت بهداشت فردی، بهداشت موادغذایی و بهداشت محل‌های اسکان (نظافت، گندزدایی و تهویه)
۱۱- نظارت بر مدیریت پسماند و فاضلاب موکب‌ها، هیئت‌ها و ایستگاه‌های صلواتی و محل‌های اسکان زائرین
۱۲- نظارت بهداشتی مستمر بر پخت و توزیع مناسب غذا و نذورات موکب‌ها، هیئت‌ها و ایستگاه‌های صلواتی در این ایام
گزارش دهی:
۱- گزارش‌دهی مستمر به مسئولین استانی و شهرستانی
۲- گزارش مستمر به مرکز طبق فرمت ابلاغی گزارش در دو نوبت به شرح زیر به مرکز سلامت محیط و کار به صورت مکتوب ارسال گردد:
نوبت اول: دهه اول محرم ۶ لغایت ۱۵ تیر، ارسال گزارش حداکثر تا پایان وقت اداری ۱۶ تیر
نوبت دوم: دهه آخر صفر، از ۲۲ مرداد لغایت ۲ شهریور، ارسال گزارش حداکثر تا پایان وقت اداری ۳ شهریور
پیوست:
شرایط بهداشتی توزیع نذورات و اطعام دهی در مراسم عزاداری محرم و صفر:
۱. در صورت پخت و پز، بایستی هرگونه پخت و پز در مکان‌هایی با شرایط بهداشتی صورت پذیرد.
۲. کلیه افراد درگیر در توزیع آب و غذا باید دارای کارت بهداشت و رعایت بهداشت فردی در هنگام ارائه خدمت ضروری است.
۳. مواد خام مصرفی باید سالم و بهداشتی باشد و توصیه می‌گردد از مواد غذایی با بسته‌بندی مورد تایید وزارت متبوع استفاده شود.
۴. از فرآورده‌های خام دامی با کشتار مجاز و یا بسته‌بندی مورد تایید وزارت متبوع و سازمان دامپزشکی، استفاده شود.
۵. ذبح و قربانی در جلوی هیئت‌ها انجام نشود.
۶. از نمک‌های بسته‌بندی ید دار و تصفیه شده دارای مجوز ساخت از سازمان غذا و دارو برای تهیه و پخت غذا استفاده شود.
۷. در تهیه غذا از روغن‌های دارای مجوز ساخت از سازمان غذا و دارو با ترانس پایین استفاده شود.
۸. در آشپزی از ظروف مناسب استفاده شود.
۹. از نگهداری مواد غذایی پخته شده در دمای محیط به مدت طولانی (بیشتر از دو ساعت) خودداری گردد. در صورت الزام به نگهداری بیشتر از دو ساعت، باید مواد غذایی پخته در دمای زیر ۴ درجه سانتی‌گراد یا بالای ۶۳ درجه سانتی‌گراد (روی شمعک گاز) نگهداری گردد تا درجه حرارت ماده غذایی به زیر ۶۳ درجه نرسد.
۱۰. از بسته‌بندی غذا بیش از دو ساعت قبل از مصرف خودداری شود؛ بعضاً هیئت‌ها و افرادی که نذری پخت و توزیع می‌کنند، غذا را چند ساعت قبل از مصرف بسته‌بندی می. کنند که این کار باعث به خطر افتادن سلامت عزاداران می‌شود.
۱۱. از نگهداری مواد غذایی خام و پخته شده در مجاورت هم در داخل یخچال و یا سردخانه خودداری شود.
۱۲. از آب آشامیدنی سالم استفاده شود.
۱۳. در صورت لزوم استفاده از ظروف یکبار مصرف برای توزیع مواد غذایی گرم، از ظروف یکبار مصرف مناسب و دارای مجوز از غذا و دارو استفاده شود.
۱۴. استفاده از ظروف یکبار مصرف فاقد مجوز و مشخصات و همچنین ظروف پلی استایرنی (ظروف پلاستیکی شفاف و نازک) در توزیع نوشیدنی گرم و غذای پخته شده خودداری شود.
۱۵. از توزیع آب، شربت و یا شیر فاقد بسته‌بندی در بین دسته‌های عزاداری و یا در مراسم اکیدا خودداری شود.
۱۶. ضمن رعایت نظافت، شستشو و گندزدایی مستمر سرویس‌های بهداشتی، نسبت به نصب سیستم لوله‌کشی مایع دستشویی و یا نصب جای مایع دستشویی اقدام گردد.
۱۷. پسماند‌های تولید شده به صورت بهداشتی جمع‌آوری، انتقال و دفع شوند؛ به‌ویژه درکنار هر ایستگاه صلواتی، سطل یا کیسه جهت جمع آوری مرتب ظروف و لیوان‌های یکبار مصرف استفاده شده، تعبیه شود.
۱۸. با نصب تابلو و یا اطلاعیه ممنوعیت استعمال دخانیات و جمع‌آوری زیر سیگاری‌ها در محل‌های عزاداری، از استعمال مواد دخانی در مکان‌های مسقف خودداری شود.