مطالعهای جدید نشان میدهد که مدار عصبی خاصی در مغز، استرس را به تولید بیش از حد گلوکز در کبد متصل میکند و میتواند ریسک ابتلا به دیابت نوع ۲ را افزایش دهد.
به گزارش خبرگزاری صدا و سیما به نقل از نشریه نیچر، این پژوهش که در مدل حیوانی انجام شد، برای نخستین بار نشان میدهد که آمیگدال میانی (medial amygdala) مغز – منطقهای که معمولاً به واکنشهای احساسی مرتبط است – میتواند تولید گلوکز در کبد را کنترل کند.
پژوهشگران دریافتند در شرایط استرس، این مدار عصبی از آمیگدال به کبد، به طور طبیعی انرژی فوری فراهم میکند. اما در شرایط استرس مزمن و رژیم غذایی پرچرب، خروجی این مدار مختل شده و تولید بیش از حد گلوکز در کبد رخ میدهد. این افزایش طولانیمدت گلوکز میتواند منجر به هیپرگلیسمی و افزایش خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ شود.
پیشتر تحقیقات بیشتر روی هیپوتالاموس و ساقه مغز متمرکز بود که مسئول کنترل خودکار بدن مانند گرسنگی، تشنگی و هضم هستند. یافتههای جدید نشان میدهد که آمیگدال، منطقهای مرتبط با احساسات، نیز نقش مهمی در کنترل گلوکز خون دارد؛ تغییری اساسی در درک ما از مسیرهای عصبی تنظیم قند خون.
برای بررسی چگونگی تأثیر استرس بر فعالیت مغزی، محققان فعالیت عصبی آمیگدال میانی را در موشها رصد کردند. آنها مشاهده کردند که انواع مختلف استرس، از جمله استرس اجتماعی یا بصری، فعالیت آمیگدال میانی را افزایش داده و موجب بالا رفتن قند خون شد. سپس با فعال کردن این نورونها در موشهای بدون استرس، افزایش مشابه گلوکز بدون ایجاد تغییرات رفتاری ناشی از استرس ایجاد شد. این نتیجه نشان میدهد که مدار عصبی آمیگدال-هیپوتالاموس، پاسخ گلوکز به استرس را کنترل میکند.
پژوهشگران مسیر نورونهای آمیگدال میانی را تا هیپوتالاموس و سپس کبد ردیابی کردند. فعال شدن این مسیرها موجب افزایش چشمگیر گلوکز آزادشده از کبد شد. در شرایط استرس مکرر و رژیم پرچرب، این مدار تغییر یافته و تولید گلوکز حتی پس از کاهش استرس نیز بالا باقی ماند. در واقع، پاسخ نورونی و تولید گلوکز به استرس بعدی کاهش یافت و موشها به سمت دیابت پیش رفتند.
این یافتهها درک پزشکان از مکانیزمهای مرتبط با استرس و کنترل گلوکز را افزایش میدهد و راه را برای توسعه درمانهایی هموار میکند که خطر دیابت را کاهش داده و کنترل قند خون را بهبود دهند، به ویژه در افرادی که سطح استرس بالایی دارند. پژوهشگران معتقدند که بررسی دقیقتر مدار آمیگدال-هیپوتالاموس-کبد و مطالعه سلولهای عصبی دخیل، میتواند به یافتن راهکارهایی برای بازگرداندن مدار به عملکرد سالم و کاهش ریسک دیابت کمک کند.
این تحقیق نشان میدهد که استرس مزمن، نه تنها سلامت روان، بلکه تنظیم گلوکز خون و سلامت متابولیک را نیز تحت تأثیر قرار میدهد و مدیریت استرس میتواند نقش کلیدی در پیشگیری از دیابت نوع ۲ داشته باشد.