وقف سنت حسنه ای است که از پیامبر و ائمه (ع) برای ما به یادگار مانده و یکی از برترین مصادیق احسان و نیکوکاری است که در سامان دهی زندگی فردی و اجتماعی نقش فراوانی دارد.
به گزارش خبرگزاری صدا و سیمای استان خوزستان، در دین مبین اسلام، سیره پیامبر خدا صلی الله علیه و آله در وقف و دستور او به دیگران، سبب توجه مسلمانان به این امر پسندیده شد. بر این اساس چیزی نگذشت که سنت وقف در میان مسلمانان راه یافت و سرمنشأ تأثیرات شگرف در عرصه فرهنگ و تمدن اسلامی شد. به ویژه در حوزه توسعه آموزش و نیز گسترش فعالیت‌های اجتماعی و فرهنگی، نقشی برجسته ایفا کرد.
به همین جهت، نظر اهل تحقیق را متوجه خود ساخت و از آن جمله فقیهان در کتاب‌های فقهی خویش به گفت‌و‌گو درباره آن پرداختند و از جنبه‌های گوناگون، درباره آن بحث کردند. از زمانی که علم فقه به عنوان دانشی مستقل و سامان یافته در میان مسلمانان شکل گرفت، آنان به وقف به نیز عنوان یکی از موضوع‌های جدّی توجه نشان دادند.
اولین فقیهان شیعه نیز هر چند به طور مختصر درباره آن به گفت‌و‌گو پرداختند. در گذر زمان، به تدریج، مباحثی گسترده‌تر و گاه نو در اطراف وقف، به ویژه درباره چگونگی و شرایط آن پدید آمد. به این ترتیب، اسلام از این سنت حسنه در مسیری روشن، منطقی و هدف دار، مترقی و دقیق، استفاده کرد.
وقف در لغت به معنای توقف و درنگ کردن است و در اصطلاح فقها، عبارت از عقدی است که ثمره آن، حبس اصل و تسبیل منافع است؛ یعنی صرف کردن مال در جهتی که واقف تعیین کرده است. به بیان روشن تر، وقف مقدار مالی است که فرد یا افرادی با اختیار خود از مالکیت خود خارج می‌کنند تا مورد استفاده عموم قرار بگیرد و منافع آن در راه تأمین نیازمندی‌های مردم مصرف شود.
واقف: کسی که همه یا بخشی از دارایی خود را برای مصارف بهبود جامعه و امور خیریه وقف کند.
وقف نامه: سند معتبر و قانونی که واقف مشخصات کامل موقوفه و شرایط اداره و مصرف عواید آن را به طور دقیق تعیین کرده است.
موقوف علیه: کسی یا جهتی که مستحق درآمد وقف و انتفاع از عین موقوفه است.
توصیه به احیای سنت حسنه وقف
همزمان با روز وقف، کارشناسان دینی و اجتماعی بر اهمیت احیای سنت حسنه وقف در جامعه تأکید کردند.
وقف که سابقه‌ای چند صد ساله در فرهنگ ایرانی ـ اسلامی دارد، همواره منبعی پایدار برای رفع نیاز‌های عمومی مردم در حوزه‌های آموزش، بهداشت، خدمات اجتماعی و عمران شهری بوده است.
به گفته پژوهشگران، بسیاری از مدارس قدیمی، بیمارستان‌ها، کاروانسرا‌ها و حتی مراکز فرهنگی کشور با پشتوانه موقوفات ساخته شده‌اند و همین امر نشان می‌دهد که وقف نقشی اساسی در توسعه اجتماعی و فرهنگی ایران داشته است.
وقف برای تامین نیاز‌های نوین جامعه
کارشناسان معتقدند در شرایط امروز نیز می‌توان این سنت را با نیاز‌های نوین جامعه تطبیق داد؛ به‌گونه‌ای که بخشی از موقوفات به حمایت از بیماران خاص، توسعه فناوری‌های نوین، حفاظت از محیط زیست و حتی پشتیبانی از فعالیت‌های فرهنگی و هنری اختصاص یابد.