دیلا (Diella) اولین وزیر هوش مصنوعی، دستیار هوشمندی که نامش به معنای خورشید است، برای نظارت بر مناقصه‌های دولتی و مبارزه با فساد اقتصادی طراحی شده و حضور فیزیکی ندارد.
به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، آلبانی اولین وزیر هوش مصنوعی در جهان را منصوب کرده است. دولت آلبانی به رهبری ادی راما، نخست‌وزیر این کشور، یک وزیر مجازی مبتنی بر هوش مصنوعی به نام «دیلا» (Diella) را معرفی کرده و با این خبر، جنجال رسانه‌ای ایجاد کرده است.
این تصمیمی تاریخی است که طی آن یک ربات هوش مصنوعی برای نخستین بار در جهان به‌عنوان عضو کابینه معرفی می‌شود البته این یک اقدام نمادین است.
راما هدف از این اقدام را مبارزه با فساد در مناقصات دولتی و افزایش شفافیت در قرارداد‌های عمومی عنوان کرده است.
دیلا کیست و چه می‌کند؟
دیلا در زبان آلبانیایی یعنی «خوشید». این ربات در گذشته هم در قالب یک دستیار مجازی برای راهنمایی مردم در دریافت اسناد رسمی در پلتفرم e-Albania فعال بوده و طبق ادعای دولت، به بیش از یک میلیون متقاضی کمک کرده است.
اکنون قرار است در مقام «وزیر مجازی مناقصات عمومی» تمام روند مناقصات را خودکار، سریع، شفاف و بدون نفوذ انسانی کند.
ادی راما می‌گوید: «ما با یک تیم درخشان بین‌المللی همکاری می‌کنیم تا اولین مدل تمام‌هوشمند برای مدیریت مناقصات عمومی را بسازیم... می‌خواهیم تمام نفوذ‌های احتمالی انسانی را حذف کنیم.»
اقدام آلبانی چه اهمیتی دارد؟
فساد گسترده یکی از موانع اصلی عضویت آلبانی در اتحادیه اروپا به شمار می‌آید. اتحادیه اروپا بار‌ها تاکید کرده که مبارزه با فساد پیش‌شرط پیوستن آلبانی تا سال ۲۰۲۷ است.
به گفته دکتر اندی هوژا، پژوهشگر کینگز کالج لندن: «اگر دیلا بتواند روند مناقصات را شفاف کند، می‌تواند ابزاری برای رسیدن به این هدف باشد.»
همچنین کارشناسان می‌گویند الگوریتم‌های هوش مصنوعی می‌توانند بررسی صلاحیت شرکت‌ها را سریع‌تر و دقیق‌تر از انسان انجام دهند و احتمال نفوذ، رشوه یا تبانی را کاهش دهند.
دیدگاه‌های منتقدان به ربات وزیر
واکنش‌ها در داخل آلبانی دو قطبی بوده است: طرف مخالف دموکرات این اقدام را مضحک و غیرقانونی خوانده است. برخی ناظران هم گفته‌اند راما معمولا اصلاحات را با نمایش و جنجال همراه می‌کند و ممکن است این هم صرفا یک شوی تبلیغاتی باشد.
با این حال، حتی منتقدان هم می‌پذیرند که اگر دیلا از سطح نمادین فراتر برود، می‌تواند اعتماد عمومی را به دولت افزایش دهد.
چرا هوش مصنوعی برای مبارزه با فساد مناسب است؟
هوش مصنوعی امکان بررسی سریع و دقیق مدارک شرکت‌کننده‌ها را دارد. همچنین می‌تواند داده‌ها را از مسیر حذف ارتباط انسانی، بدون تغییر به ثبت برساند.
کاهش زمان و هزینه مناقصات و همچنین کاهش امکان درز اطلاعات یا تبانی پشت‌پرده هم از دیگر مزایای استفاده از هوش مصنوعی است. در نهایت هم ردپای دیجیتال برای نظارت عمومی و قضایی ایجاد می‌شود.
در واقع، دیلا می‌تواند همان چیزی باشد که بوروکراسی سنگین دولتی را به سامانه‌ای شفاف و قابل اعتماد تبدیل کند.
چالش‌های بهره‌گیری از هوش مصنوعی وزیر
پروژه‌ای که آلبانی آغاز کرده به‌رغم مزیت‌ها، با چالش‌هایی هم همراه است. برای مثال، نبود قوانین مشخص برای مسئولیت حقوقی تصمیم‌های یک ربات از مهم‌ترین مسائل است.
نیاز به آموزش گسترده کارکنان دولت و شرکت‌ها و همچنین احتمال خطا یا سوگیری الگوریتمی از دیگر چالش‌هاست. در نهایت خطر تبدیل شدن به ابزار تبلیغاتی صرف بدون اثر واقعی جزو اصلی‌ترین چالش‌هاست.
راما می‌گوید حتی اگر دیلا بیشتر جنبه نمادین داشته باشد، فشار روانی و رقابتی بر وزرای انسانی وارد می‌کند تا عملکرد خود را ارتقا دهند و به همین دلیل معتقد است به‌رغم چالش‌ها، گزینه‌ای مطلوب خواهد بود.