رئیس سازمان فضایی ایران از آمادهسازی پایگاه ملی فضایی چابهار برای نخستین پرتاب آزمایشی در ماههای آینده خبر داد و گفت: پایگاه چابهار به علت قرارگیری در عرض جغرافیایی پایین، بهترین نقطه کشور برای دسترسی به مدارهای مهم از جمله مدار استوایی محسوب میشود.
به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، آقای حسن سالاریه با حضور در برنامه «صف اول» آخرین اقداماتها و برنامههای سازمان فضایی ایران را تشریح کرد و به پرسش ها در این باره پاسخ داد. متن کامل این برنامه به شرح زیر است:
سوال: امشب میخواهیم در خصوص یکی از مهمترین و استراتژیکترین حوزههای علمی و فناوری کشور صحبت کنیم حوزهای که امروز نه تنها نمادی از پیشرفت علمی کشور محسوب میشود بلکه تعیین کننده جایگاه آن در معادلات جهانی محسوب میشود فناوری فضایی در قرن بیست و یکم که دیگر صرفاً یک آرزوی علمی در کشورها محسوب نمیشود بلکه یک ضرورت اجتناب ناپذیر برای امنیت ملی و توسعه اقتصادی و مدیریت منابع و پیش بینی بحرانها و حتی دفاع کشور محسوب میشود، در کشور ما هم با توجه به محدودیتها و تحریمهای گستردهای که علیه کشور ما ایجاد شده خوشبختانه تا به امروز متخصصان و نخبگان داخلی کشورمان توانستند قدمهای قابل توجهی را در این حوزه بردارند. آقای دکتر میخواهیم در ابتدا یک تصویر کلی به ما بدهید که الان کجا ایستادهایم مطابق با اسناد بالادستی و برنامهها به خصوص برنامه هفتم پیشرفت از جایگاه ما در بحث علوم فضایی و اینکه چقدر توانستیم متناسب با برنامههایمان پیش برویم.
سالاریه: صنعت فضایی ایران تقریباً دو دهه است که شکل گرفته از اوایل دهه ۸۰ اواخر دهه ۷۰ میشود گفت آغاز ورود ایران به بخش فضایی بوده البته تاسیس سازمان فضایی برمیگردد به دهه ۸۰ و پروژههای متعددی در بخشهای مختلف کشور در مجموعههای دانشگاهی و دولتی تعریف شد که در حوزه طراحی و ساخت ماهواره و پرتابگر تا به امروز اگر بخواهیم به صورت کلی بگوییم ما در صنعت فضایی کجا هستیم و به کجا رسیدیم و قرار است به کجا برسیم من بخش فضایی ایران را تقسیم میکنم به چند زیربخش، بخش اول بخش بالا دست صنعت فضایی است که حوزه سخت صنعت فضایی، سخت افزار صنعت فضایی شامل ماهواره، ماهواره بر، پایگاههای پرتاب، ایستگاههای کنترل و هدایت ماهواره و دریافت داده و تصاویر ماهوارهای که در این بالا دست ما بخش طراحی و ساخت ماهوارهها را داریم که توانها در کشورمان در ماهوارههایی از کلاس جرمی حول و حوش ۲۰۰ تا ۲۵۰ کیلوگرم توانی است که ما الان در کشور تجربه ساخت داریم البته توان ما بالاتر است، اما تجربه ساخت و کار در این کلاس جرمی را داریم که مثالهایی داریم مثلاً بلوک انتقال مداری سامان که ابزاری است برای انتقال مداری در کلاس جرمی ۲۳۰ تا ۲۴۰ کیلوگرم طراحی و ساخته شده یا از آن طرف ماهواره پارس و ماهواره ناهید را داریم و ماهوارههای متعدد از کلاس وزنی پایینتر نانو ماهوارهها، میکرو ماهوارهها و مینی ماهوارهها که در این خانواده طراحی و ساخت انواع ماهوارههای سنجش از دوری، تصویربرداری اپتیکی و مخابراتی در بخشهای مختلف کشور انجام شده است نهادهای متعددی داریم که در این حوزه کار میکنند دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی دولتی پژوهشگاه فضایی ایران ذیل وزارت ارتباطات و اخیراً حضور بخش خصوصی که این خودش موضوع مهمی است که باید تاکید کنیم در حوزه پرتابگر هم اتفاقات بسیار خوبی در کشور افتاده ما در کلاس جرمی حدود بین ۱۰۰ تا ۳۰۰ کیلوگرم را و پایینتر بتوانیم در مدار ارتفاع پایین بگذاریم چند خانواده پرتابگر در کشور توسعه پیدا کردند خانواده کلاس سوخت جامد ما که خانواده قائم صد است و خانواده مایع ما که ماهواره بر سیمرغ است اولی را همکاران در نیروی هوافضای سپاه و دومی را همکاران در سازمان صنایع هوافضای وزارت دفاع رویش کار میکنند کلاس جرمی تا ۳۰۰ کیلوگرم را ما با موفقیت سال گذشته در مدار گذاشتیم و پرتابهای متعددی هم از قائم صد و هم سیمرغ داشتیم که موفق بوده و در حال تثبیت فناوری در این حوزه هستیم البته پرتابگرهای ترکیبی هم داریم مثل ذوالجناح یا قاصد که ترکیب مایع و جامد در آنها مورد استفاده قرار میگیرد و پرتابهای موفقی هم در خانواده قاصد داشتیم. در حوزه پایگاه پرتاب هم ما چندین پایگاه را در داخل کشور داریم که استفاده میکنیم و پرتابهایمان از آنجا انجام میشود، اما مهمترین جزئی که الان در کشور در حال ساخته شدن و احداث است پایگاه ملی چابهار است که برای پرتابهای متعدد در شیبهای مختلف مداری میتواند استفاده بشود و در چندین فاز قرار است این پایگاه احداث و به بهرهبرداری بفرستد فاز اول که مربوط به پرتابگرهای سوخت جامد است تقریباً به نقطه پایانی خودش رسیده است و انشالله ما باید در ماههای آتی شاهد اولین پرتاب آزمایشی از این پایگاه باشیم، پایگاه چابهار در کشور ما در نقطهای قرار گرفته که شاید بتوانیم بگوییم بهترین نقطه برای دسترسی به مدارها است به این دلیل که پنجره پرتابی یعنی در واقع در شیبهای مختلف مداری یعنی صفحه مدار با سطح استوا شیبی درست میکند که این شیب خیلی بستگی دارد که نقطه تزریق کجا باشد به دلیل اینکه معمولاً پرتاب به گونهای انجام میشود که در مسیر مقابل پرتابگر ما منطقه مسکونی نداشته باشیم و هر چقدر عرض جغرافیایی که میتواند پرتاب از آن عرض انجام بشود باز پایینتر باشد برای کشور مزیت بیشتری دارد به دلیل اینکه دسترسی به مدار استوایی یا مدارهای ژئو مهمترین مدارها در خانواده مدارها است باز در عرضهای جغرافیایی پایینتر مناسبتر است و این پایگاه ما از این حیث بسیار پایگاه ارزشمندی است.
در خصوص ایستگاههای زمینی هم ایستگاههای زمینی مختلفی ما در کشور داریم که برای کنترل ماهواره و دریافت داده و تصویر ماهواره استفاده میشود و بحث احداث این مراکز را داریم که دو تا از مراکز مهم آن در منطقه شمال شرق است و در شمال غرب کشور هم انشالله باز در ظرف چند ماه آینده بهرهبرداری از آن را آغاز میکنیم ظرفیت کشور در طراحی و ساخت ماهواره و پرتابگر ظرفیتی است که طی سالهای گذشته رو به رشد بوده و روز به روز دقت ماهوارههایی که برای تصویربرداری اپتیکی استفاده میشود در حال افزایش است کیفیتها بهتر میشود و ماهوارههای مخابراتی هم به همین صورت روز به روز وضعیتشان بهتر میشود بخش بالادست است و در بخش پایین دست هم بحث بهرهبرداری از داده و تصاویر ماهوارهای است شرکتهای دانش بنیان متعدد داریم، مرکز تحقیقاتی خود پژوهشگاه فضایی ایران هم بحث تحقیق و توسعه کاربرد است و هم بحث ارائه خدمات است که در کشور ما تقریباً رو به نهادینه شدن است و انشالله روز به روز هم متقاضی برای استفاده از این تصاویر و دادهها و پردازشهای مبتنی بر داده و تصویر بهتر و بیشتر میشود.
سوال: برای اینکه بدانیم نسبت به برنامه در کجای برنامه قرار داریم من موردی میگویم شما درصدی بفرمایید که مثلاً اینقدر در سال اول برنامه مثلاً در ماده ۶۷ برنامه تثبیت قابلیت دستیابی به مدارهای پایین و حفظ نقاط مداری کشور ذکر شده است الان ما چند درصد از برنامه را در سال اول عملیاتی کردیم؟
سالاریه: در بحث تثبیت پرتابگر ما دو خانواده از پرتابگرهایمان رو به تثبیت هستند و پرتابهای موفق داشتند هم پرتابگر سیمرغ و هم پرتابگر قائم که الان لازم است پرتابهای متعدد دیگری داشته باشیم مبنی بر اینکه دیگر عملکرد اینها قابلیت اطمینان بالایی داشته باشد ما در ارتفاع پایین چند ویژگی است که باید توجه کنیم اول جرمهای بالاتر را بتوانیم در مدارهای ارتفاع پایین بگذاریم به دلیل اینکه وقتی ما میتوانیم جرم بیشتری بگذاریم ماهوارههای سنگینتر با قابلیت بهتر ماهوارههای سنجشی با دقت تصویربرداری بهتر با حسگرهای قویتری را میتوانیم تثبیت کنیم و در مدار بگذاریم، دوم قابلیت اطمینان را تا جای ممکن افزایش بدهید یعنی اگر ما یک پرتاب موفق داشتیم کفایت نمیکند ۲،۳،۴ باید به تعدادی پرتاب داشته باشیم که بگوییم این پرتابگر پرتابگری است که قابلیت ارائه خدمات تجاری دارد الان مثلاً چرا ما میگوییم فلان کشور فلان پرتابگر مورد استقبال خیلی از کشورها است به دلیل اینکه آن پرتابگر سالها است دچار خطا نشده و قابلیت اطمینان بالایی دارد الان ما در مرحلهای هستیم که دو کلاس از پرتابگرهایمان هم پرتابگر قائم صد و هم پرتابگر سیمرغ پرتابهای موفق متوالی داشتند، اما باید ما طبق چیزی که خودمان پیشبینی میکنیم باید تعداد پرتاب افزایش پیدا کند یعنی من بتوانم به راحتی بگویم من با پرتابگر سیمرغ میتوانم سرویس تجاری ارائه بدهم این یعنی به آن مرحله ۱۰۰ رسیدن ما به لحاظ فناوری میتوانیم بگوییم فناوری لازم را کسب کردیم، اما فناوری باید محک بخورد و تکرار بشود و به لحاظ جرمی هم باید جرم را افزایش بدهیم الان سنگینترین جرمی که در مدار ارتفاع پایین تزریق کردیم لئو حدود ۳۰۰ کیلوگرم بوده که سال گذشته در آذر انجام شده، اما این باید به ۵۰۰ کیلوگرم
سوال: شما فرمودید ما ظرفیتش را داریم، اما اینکه تا الان نشده مهمترین دلیلش چیست؟
سالاریه: ما در مسیر هستیم ما میگوییم وقتی یک فناوری میخواهد پیشرفت کند این فناوری با تکرار همیشه و بارها من این عبارت را گفتم خیلی از دوستان مراجعه میکنند و میگویند ما کی میرسیم به فلان نقطه مداری میگویم کی قید خوبی نیست بگویید با چند تا میرسیم به آن نقطه مثال بزنیم همین پرتابگرهای خارجی که اخیراً معروفترین آن همین پرتابگر استارشیپ که یازدهمین پرتابش را هم انجام داد کسی سابقه را نگاه میکند میبیند ۹ تا پرتاب قبلی تمام مشخصات موفقیت را نداشته بخشی از این سیستمها خیلی خوب بوده و بخشی دچار مشکل شده حتی ۱۰ هم به همین صورت و این عددها شاید بگوییم عددهای طلایی هستند در صنعت فضایی یعنی معمولاً در پرتابگرها شما ۸ تا ۱۰ پرتاب میکنید تا دیگر میتوانید بگویید این پرتابگر تمام ویژگیهای توسعه فناوری اش با موفقیت پاس شده است، در مورد ماهواره هم به همین صورت است شما ۴ تا ۵ ماهواره از یک خانواده میسازید در مدار قرار میدهید تا در نهایت میگویید این ماهواره تمام فناوریهایش ۱۰۰ درصد در فضا در مدار چک شده است.
سوال: پس ما میتوانیم بگوییم ما به آن اهداف برنامه رسیدیم و صرفاً برای اینکه ضریب اطمینان بالا برود داریم تلاش میکنیم.
سالاریه: به لحاظ فناوری دو تا از پرتابگرهایمان را میتوانیم بگوییم فناوریهایش دیگر مشخص و شفاف است و قابلیت اطمینان باید برود بالا این عبارت دقیقتر و درستتری است البته عرض کردم ما کلاس جرمی را هم باید ببریم بالا یعنی الان دیگر نوبت این است که ما خانواده دیگر قائم ۱۰۰، ۱۰۵، ۱۲۰ و ... را توسعه بدهیم که این اتفاق دارد میافتد در مورد سیمرغ هم به همین صورت سیمرغ ارتقا یافته پرتابگرهای بعدی و این مسیری است که هیچ وقت ته ندارد کن میگویم بالاخره شما هر جرمی که بگذارید در مدار جرم بالاتری هم وجود دارد ما دنبال جرم چند تن در مدار الان هدف گذاری کردیم و هر موقع به یک هدفی میرسیم قاعده کلی هستند همیشه در برنامه میگویم اگر برنامه ایستا باشد یعنی با تکنولوژیهای روز و پویایی لازم را ندارد ما هدف گذاری میکنیم مثلاً یک سال دیگر باید با ۴ یا ۵ پرتاب دیگر پرتابگر شماره الف به تثبیت رسیده باشد وقتی تثبیت شد چه کار میکنیم ما الان ۵۰۰ کیلوگرم را هدف گذاری کردیم اگر به تعداد کافی پرتاب داشته باشیم عرض کردم در اینها یک پرتابی هم برای اینکه به تثبیت برسد حدود ۸، ۹ تا پرتاب باید بشود اگر ما بتوانیم این تعداد پرتاب را در دو سال انجام بدهیم قطعاً در دو سال ما به تثبیت فناوری میرسیم.
سوال: یعنی تا پایان دولت چهاردهم به کلاس جرمی ۵۰۰ خواهیم رسید.
سالاریه: به عنوان مثال یا روی ارتفاع بالا بلوک انتقال مداری را داریم بلوک انتقال مداری باید ۴ تا ۵ تا پرتاب، چون بلوک انتقال مداری از خانواده ماهواره باید حداقل ۴، ۵ پرتاب اگر چهار پنج پرتاب بلوک انتقالی داشته باشیم میگوییم من رسیدم به اهدافی که دنبال میکردم.
سوال: اگر ملموستر بخواهیم بگوییم وقتی رسیدیم به آن کلاس جرمی و آن فناوری چه چیزی به زندگی امروزی مردم اضافه میشود و چه تاثیرات مثبتی در زندگی مردم دارد؟
سالاریه: ماهوارههای سنگینتر در ارتفاع بالاتر یعنی عمر بیشتر در کلاس خانوادههای مخابراتی یک ماهواره مخابراتی در مدار ارتفاع بالا ژئو عمدتا تاثیری که میگذارد در بحث ارتباطات است ارتباطات یک بخشی میشود رسانه و برودکست و یک بخش هم میشود ارتباطاتی که بین افراد هست یعنی از طریق خدمات پهن باندی که ماهواره ارائه میدهد مثل اینترنت و ... و هر چقدر ماهواره حالا به صورت خیلی سرانگشتی بگوییم ماهوارههای سنگینتر طبیعتاً فرستنده گیرندههای بزرگتری دارند یعنی پهنای باند بیشتری دارند و میتوانند منطقه پوشش بزرگتری داشته باشند در حوزه سنجشی هم به همین صورت وقتی ماهواره سنگینتر میشود یعنی سنجندههای بزرگتر یعنی با دقتهای بالاتر یعنی شما میتوانی با دوربینی کار کنی که مثلاً قدرت تفکیک آن ۳۰ سانت است، ۵۰ سانتیمتر است، ۱۵ سانتیمتر است وقتی جرمت را میبری بالاتر البته یک نکته مهم در حوزه فناوری همیشه تغییر و تحولات رخ میدهد الان وقتی ما میآییم مسیر توسعه فناوری را نگاه میکنیم میبینیم یک مسیر به سمت کوچک شدن ماهوارهها و کم جرم شدن ماهوارهها هم مطرح است روزگاری ماهوارههایی که در مدارهای ژئو قرار میگرفتند میرفتند روی چند تن، الان کلاسهای چند صد کیلوگرمی هم الان موضوعیت پیدا کردند به دلیل اینکه تکنولوژیها دارد رشد میکند و ابعاد و اندازهها هم دارد به تناسب کوچک میشود یک موقعی ماهواره سنجشی زیر ۵۰۰ تا ۶۰۰ کیلوگرم آن قابلیتی که مد نظر ما بود میخواستیم داشته باشد را نداشت ولی الان با چند صد کیلوگرم زیر ۱۰۰ کیلوگرم شما تصاویر دقت بالایی میگیرید فناوریهای پردازشی هم خیلی دارد بهتر میشود پردازشگرها کوچک میشود، سبک میشود، جرمها کم میشود بنابراین توان مصرفی هم دارد کم میشود ترند به سمت کوچک شدن هم دارد حرکت میکند، ادبیات منظومه سازی را در مدار و در ماهوارهها زمانی جاری و ساری شد که ابعاد و اندازهها شروع شد به کوچک شدن خیلی وقتها تاریخ را نگاه کنید در صنعت فضایی نگاه کنید در مخیله ما نمیآمد که مثلاً با چند صد ماهواره سنجشی منظومه ماهواره سنجشی در دنیا بیاید خدمات ارائه بدهد اینکه میگویم برای ۱۰ تا ۱۵ سال قبل است ولی الان میبینید منظومههای سنجشی چند ده تایی و چند صد تایی دارد فراوان میشود ماهوارهها در اینها کوچک هستند.
سوال: پس اگر بخواهیم درصدی بگوییم
سالاریه: الان ما از برنامه تا حدی عقب هستیم، چون باید بعضی از فناوریها را در ارتفاع پایین زودتر از اینها به آن میرسیدیم، اما اینطور نیست که مثلاً یک اتفاق خیلی ناگوار دارد میافتد در مسیر هستیم اینکه بگویم انحراف خیلی جدی اتفاق افتاده درست نیست، اما عرض کردم با افزایش تعداد در پرتابها میتوانیم سرعت تثبیت فناوری را هم ببریم بالاتر
سوال: انشاالله، تکمیل پایگاه ملی پرتاب الان کجا هستیم؟
سالاریه: پایگاه سه فاز دارد فاز اول پرتابگر سوخت جامد است که حجم زیرساختهایی که نیاز دارد تا حدی کمتر است و الحمدلله این از سال ۱۴۰۱ شروع احداث پایگاه بود و پیش بینی ما این بود که ظرف سه سال پایگاه به اتمام برسد و الان روی برنامه هستیم و پایگاه روی ۹۳، ۹۴ درصد از وضعیتش و متوسط هستیم برای پرتاب، چون پایگاه زمانی میتوانیم بگوییم به اتمام رسیده که بتوانیم با آن دو سه تا پرتاب انجام بدهیم تمام بخشهای پایگاه از نظر سولههای مونتاژ، خدمات پرتاب، ایستگاههای تله متری، تله کامند یا انواع اقسام زیرساختهایی که داخل پایگاه استفاده میشود زیر تست و بار بروند و مترصد هستیم انشاالله برای پرتاب و تمام تلاش ما امسال این است که از این پایگاه بتوانیم حداقل یک یا دو پرتاب آزمایشی داشته باشیم، ماهوارهها را در مدار قرار بدهیم این پایگاه از این حیث که بتواند ما را به مدارهای متنوع برساند بسیار ارزشمند است، فاز دوم پایگاه که مربوط به پرتابگر سوخت مایع است فاز طراحی آن تمام شده انشالله امسال ما احداث دوم را هم شروع میکنیم که خیلی از پرتابگرهای سوخت مایع مثل خانواده سیمرغ عملاً باید از همین پایگاه بتوانند ماموریت کنند و البته پرتابگرهای کلاس سنگینتر تا بتوانند چند تن بتوانند در مدار بگذارند.
سوال: روی توانمندی ماهوارههای سنجشی و مخابراتی صحبت کردیم، اما اینکه مطابق برنامه الان توانمندی ما مطابق برنامه پیشرفته یا خیر چطور یعنی الان ما به آن ضریب از توانمندی رسیدیم که بگوییم مطابق برنامه در این حوزه هم پیش رفتیم؟
سالاریه: ما در حوزه سنجش از دور الان توان طراحی ساخت یعنی محصولاتی که روی میز آماده داریم دقت تصویربرداری بهتر از ۵ متر بهتر از ۴ متر سال گذشته ماهواره پارس ۲ رونمایی شد که حدود دقت ۴ متر که با کار تلفیقی به کمک سنجندههایش به دو و نیم متر هم میرسد، هدف گذاری ما روی برنامه یک متر است و شاید از این حیث بگوییم اوضاع خوب است ولی نکتهای که است من همیشه باید این را تاکید کنم که فناوری رو به رشد است یعنی ما سال ۱۴۰۱ که برنامه روی یک متر حساب باز کردیم و پیش بینی این بود که مثلاً ما باید به دقت تصویربرداری یک متر برسیم تا انتهای برنامه ۱۰ ساله و تثبیت فناوری برسیم الان سنجندهها روز به روز دارد بهتر میشود یعنی همین الان که با شما صحبت میکنم در برنامهمان بحث بازنگری داریم برای اینکه دقتهایی که میخواهیم به آن برسیم را ارتقا بدهیم، چون فناوریهای فضایی همراه با رشد است و ماهواره پارس ۳ که مجموعه پژوهشگاه فضایی ایران روی آن کار میکند دقت تصویربرداری یک متر را روی آن هدف گذاری کردیم منتها همین دقت یک متر را باز در طراحی بهتر از یک متر را هم داریم در طراحی میآوریم که رویش شروع به کار کنیم، چون پیش بینی این است که بتوانیم به شرایط بهتر هم برسیم باز در برنامه هستیم
سوال: میتوانیم درصد با ثباتی را، چون فناوری همینطور دارد رشد میکند و ما باید پیش برویم قاعدتا نمیشود به صورت ۱۰۰ درصدی
سالاریه: ما در برنامه ۱۰ ساله یک متر را هدف گذاری کردیم پیش بینی ما این است که با وضعیتی که دارد در تکنولوژی میرود باید برنامه را تغییرات بدهیم برای نیم متر هدف گذاری کنیم، اما این کاملا بستگی دارد به آینده تکنولوژی، الان در طراحی و ساخت ماهواره با دقت یک متر داریم کار میکنیم.
سوال: و راهاندازی منظومههای ماهوارهای
سالاریه: شاید بگوییم بزرگترین پروژهای که الان در حال اجرا داریم منظومه شهید سلیمانی است که حدود ۲۰ ماهواره مخابراتی ارتفاع پایین باریک باند است با هدف توسعه خدمات اینترنت اشیا با هدف نقل و انتقال داده کم حجم و البته امرژنسی و هدف آن این است که مجموعهای از سنسورها و حسگرهای مختلف که در جاهای مختلف کشور قرار میگیرند و دادهها را جمع آوری میکنند از طریق ماهوارهها بتوانند در زمان کوتاه به نقاط مختلفی که باید در تصمیم گیری در آن صورت بگیرد رسانده بشوند.
سوال: اینجا بحث کاربردی و خدمات دهی خیلی مهم است.
سالاریه: صد در صد اصلاً ماهوارههای سنجشی برای تصویربرداری ماهوارههای مخابراتی آنهایی که در کلاس iot استفاده میشوند باریک باند هستند عموماً برای نقل و انتقال داده و کم حجم و پراکنده یعنی شما منطقه جغرافی پراکنده دارید با تعداد زیادی حس کرد که در آن منطقه پخش میشود به عنوان مثال در بحث اطلاع رسانی در شرایط اضطرار در بحثهای بحرانی مثل آتش سوزی، سیلها و امثال آن در بحث پایش خطوط نفت و گاز، کاهش نشتی، بحثهای مربوط به بحرانهای محیط زیست و امثال آن حسگرهایی که در سراسر کشور به صورت پراکنده در جاهای مختلف قرار میگیرند اینها خیلی وقتها در نقاطی قرار میگیرند که فرد برای اینکه برود آنجا و داده برداری کند زمان بر است یا امکان پذیر نیست....
خبر تکمیلی دارد