چشم‌انداز توسعه گلستان؛ از زنجیره کشاورزی تا قطب گردشگری

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، بمناسبت اینکه برنامه «ایران جان» این هفته با استان گلستان اختصاص دارد، برنامه گفتگوی ویژه خبری سه شنبه شب موضوع «چشم انداز توسعه استان گلستان: ظرفیت‌ها و موانع» را بررسی کرد. این برنامه با حضور آقایان رمضانعلی سنگدوینی نماینده استان گلستان و عضو کمیسیون انرژی مجلس و عبدالعلی کیانمهر معاون اقتصادی استانداری گلستان بصورت حضوری در استودیو و آقایان احسان خاندوزی استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی و امیرحسین ساداتی فعال اقتصادی بصورت ارتباط تلفنی برگزتار شد. مکتن کامل این گفتگو به شرح زیر است.  

سوال: در سند آمایش توسعه استان یکی از مهم‌ترین افق‌های پر مزیت، در حوزه کشاورزی صنایع تبدیلی و صنایع غذایی است. چه مزیت‌هایی تا الان استفاده شده و چه افقی پیش رو است؟

سنگدوینی: در صحبت‌های ابتدایی شما بحث توسعه شد. از سال ۷۶ از استان مازندران منفک شدیم ولی آن ابتدا که منفک شدیم قبلش هم بیشتر استان گلستان را استان کشاورزی می‌شناختند. کشاورزی که حتی صنایع تبدیلی هم در کنارش برقرار نشد، مثل اینکه مثلاً ما می‌گفتیم که نفت را نباید خام بفروشیم. اینجا محصولات کشاورزیش هم خام فروشی داشت. زمانی ۲۵۰ تا ۲۶۰ هزار هکتار پنبه داشتیم. اراضی کشاورزی ما پنبه بود. بیش از ۳۰ تا کارخانه پنبه پاک کنی داشتیم. 

 

سوال: هنوز هم در ذهن من در این استان با پنبه گره خورده.

سنگدوینی: طلای سفید با پنبه. یعنی کشتش شده حدود ۱۵ هزار هکتار از ۲۵۰ تا ۲۶۰ هزار هکتار. به علت اینکه به دلایل اقتصادی کارخانجات پنبه پاک کنی به مرور برداشته شد. یعنی نیامدند. از سراسر کشور، کارخانه ریسندگی و بافندگی قائمشهر و بهشهر محصولاتشان را از اینجا می‌آوردند و می‌بردند. اینجا یک نکته مهم است. چون ما اقوام مختلف داریم کشت پنبه یکی از بهترین محصولاتی بود که اقوام مختلف اینجا کشت می‌کردند. الان در کشاورزی، اقتصادش به صرفه برای کشاورز نیست. 

 

سوال: باید این را به صرفه بکنیم، چون مزیتی که شما دارید به هر حال غیر قابل انکار است. بخش کشاورزی هم بخش بدی نیست یعنی بخش مهم کشور ما است؟

سنگدوینی: ۳۶ تا ۴۰ روز امنیت غذایی کشور را ما تامین می‌کنیم و ۷۲ نوع محصول کشاورزی را اینجا کشت می‌کنیم. مهم‌ترینشان گندم است با گلوتن بالا. 

 

سوال: بهترین کیفیت گندم برای استان گلستان است دانه‌های روغنی؟

سنگدوینی: دانه‌های روغنی و انواع و اقسام محصولات کشاورزی. حالا کشت برنج اینجا کاهش پیدا کرده ولی علت اینکه کشت برنج یک مقدار مردم رغبت پیدا می‌کنند به خاطر بحث درآمد اقتصادی است.

 

سوال:  استان گلستان در زمینه تولید مرغ رتبه یک را در کشور دارد و با توجه به رتبه ۲۱ از نظر مساحت، این استان نسبتاً کم مساحت رتبه ۱ تولید مرغ را دارد.

سنگدوینی: روزی ۷۰۰ تا ۸۰۰ تن مرغ دارد می‌رود به سمت استان تهران.

 

سوال: در تخم مرغ رتبه ۹ را دارد. دیگر نمی‌گویم تولید شیرش رتبه ۲۰ است. نمی‌دانم چه اتفاقی افتاده و بحث گوشت قرمز هم رتبه ۱۴ را دارد. آبزیانش هم رتبه ۱۲ را دارد در بین استان‌ها. به این بپردازیم که چه شد این مزیت پنبه استان که معروف بود صنایع تبدیلی می‌توانست تکمیلش کند. زنجیره ارزشش را می‌توانست در حد اعلای خودش ببرد به این شکل که آقای سنگدوینی گفتند زمین خورده؟

کیانمهر: آن چیزی که برای کشاورز به صرفه است سود است. یعنی کشاورز کشتی می کند که بتواند سود خوبی بگیرد. پنبه خود به خود، با صرفه شدن شالی جایگاه خودش را از دست داد. چون قیمت شالی افزایش پیدا کرد. بیشتر کشاورزان هم، چون به دنبال این بودند که پول بیشتری بگیرند آمدند به سمت شالی. 

 

سوال: یعنی زنجیره‌اش کامل نشد. ارزان خریدند. اگر این تبدیل به البسه می‌شد چه بسا همان پنبه را می‌خریدند.

کیانمهر: از طرفی هم زنجیره پنبه کارخانجات چیت سازی بهشهر و نساجی مازندران بود. هر دو در دهه ۷۰ متاسفانه دچار مشکل شدند و کارخانه‌ها ورشکسته شدند. کارخانه چیت سازی بهشهر روزی ۲۰۰۰ کارگر داشت. کارخانه نساجی همینطور. این تولید از استان گلستان به سمت استان مازندران سرازیر می‌شد. متاسفانه این اتفاق نیفتاد و کشت جایگزین انتخاب شد. باید فکر کنیم که الان چه کار کنیم.

 

سوال: پنبه هم یکی از کالا‌های بسیار راهبردی است برای کشور بر کسی پیش پوشیده نیست. الان هم که شما اگر مزیت پنبه دارید احیایش کنید. سرمایه‌گذار بیاید و پنبه را تبدیل کند به یک کالای نفیس نساجی. چه اشکالی دارد؟

کیانمهر: در این چند سال اخیر متاسفانه درآمد کشاورزان ما کاهش پیدا کرده. یک نمونه ساده مثال بزنم. در سال ۱۴۰۳، یک میلیون و ۲۵۰ هزار تن گندم گرفتید امسال به علت شرایط اقلیمی، ۶۰۰ هزار تن. یعنی شما فکر کنید درست درآمد مردم استان نصف شده. 

 

سوال: درآمد که نصف نشده تعداد کمتری هم کشت کرده‌اند گندم را دیگر؟

کیانمهر: نه به همان تعداد قبل بوده.

 

سوال: پس باید اصلاحیه بهش بزنید. چون قیمت خرید تضمینی بالا رفته نصف نشده؟

کیانمهر: یک وقتی قیمت را ۲۰۵۰۰ تومان اعلام می کنید. در مهرماه ۱۴۰۳، قیمت گذاری می‌کنید در مهر ماه یا شهریور ۱۴۰۴، پول ۲۰۵۰۰ تومان را می‌دهید. اگر همین خودکار را تولید می‌کردید سال قبل الان ۴۰ درصد قیمت خودکار افزایش پیدا کرده در صورتی که کشاورز نسبت به پولی که دریافت کرده ضرر کرده. یعنی با تورم پیش نرفته. این یک نکته. ما باید چه کار کنیم؟ اصلاً امشب به دنبال این هستیم که باید چه کار کنیم؟ اینکه گذشته چه بودیم؟ در گذشته که نمی‌توانیم بمانیم. باید بدانیم که الان چه کار کنیم.

 

سوال: در استان فرمودید ۷۲ نوع کالا و محصول کشاورزی این حتماً باید سود بیاید در بخش کشاورزی و یک بخشش حتماً باید این محصول خام تبدیل شود. مثلاً گندم تبدیل شود به ماکارونی تا بشود مثلاً سودآوری یا صنایع غذایی دیگر چه کار کنیم سودآوری بیشتر شود؟

سنگدوینی: ببینید اینکه شما گفتید درست است. الان می‌گوییم الگوی کشت. یعنی وزارت جهاد کشاورزی اعلام کرده الگوی کشت. اگر می‌خواهیم الگوی کشت را پیاده کنیم، کشاورز الان اگر گندم می‌کارد، ۴ تن نهایتاً ضربدر ۲۰۵۰۰ تومان می‌شود ۸۲ میلیون تومان این پولی نیست.

 

سوال: چهار تن چیزی نیست کمکش کنید بشود هشت تن؟

سنگدوینی: همین مهم است اینجا ما با خشکسالی و کمبود آب مواجه هستیم باید آبیاری نوین. یعنی طوری باشد که کمتر آب مصرف کنیم و تجهیزات نوین. 

 

سوال: اینجا جایی است که باید بالاخره نظام بانکی با تسهیلات با بهره کم کمک کند. مزیت کشاورزی استان سر جاش. در سند آمایش سرزمین هم در جای جای آن آمده که باید این استان به این شکل پیشرفت کند. اما درصد آبیاری تحت فشار، استان رتبه‌اش ۲۳ است. یعنی باید حتماً آن کسی که مسئول و متولی یک و ۶۷ صدم درصد زمین‌های کشاورزی تحت آبیاری تحت فشار هستند. این اصلاً با توسعه کشاورزی و درآمدزایی همخوانی ندارد و اینجاست که باید در مجلس و دولت بستری فراهم کنید که سرمایه‌گذاری شود و سودآوری.

کیانمهر: در حوزه کشاورزی حرف زیاد داریم برای گفتن. دیگر کشت سنتی اصلاً جوابگوی مردم ما نیست. بایستی تغییر الگویی پیش بیاوریم. فناوری نوین را باید به کار بگیریم. آبیاری‌های قطره‌ای را باید به کار بگیریم.  بایستی بذری تولید کنیم که در شرایط اقلیمی جدید جوابگو باشد. می‌خواهم بگویم وقتی من از یک هکتار زمین بخواهم ۲۰۰ تا ۵۰۰ کیلو بگیرم اصلاً دیگر تشویق نمی‌کنم که کشاورز که گندم بکارد. باید گندمی تولید کنم که از یک هکتار ۶ تا ۷ تن محصول بگیرد. باید چه کار کنیم؟ داریم برنامه‌ریزی می‌کنیم با جهاد کشاورزی، در مناطق بالا دست اراضی شیبدار، از گیاهان دارویی استفاده کنیم. الان منطقه وامنان ما، منطقه کشاورزی بوده. الان کشت زعفران دارد. زعفران ما بسیار عیارش هم بالا است. به هر حال کشاورز ما به سختی دارد زندگی می‌کند. گندم جوابگوی زندگی معیشتی اش نیست. بایستی کشت جایگزین را بیاوریم. الان گیاه اسطوخودوس. شما از هر هکتار ۴۰۰ میلیون تومان می‌توانید درآمدزایی کنید. می‌خواهیم کشاورزی را فقط به سمت این نبرند که فقط بیاییم گندم بکاریم.

 

سوال: حالا گندم را تمام کنیم. آبیاری باید نوین شود. دو بذر اصلاح شده. این پس سودآور می‌کند و سوم هم قیمت تضمینی است که باید در دولت انجام شود؟

سنگدوینی: شغل اول و دوم و چندم یک گلستانی در استان گلستان، کشاورزی است. این مهم است. اینکه ما می‌گوییم زنجیره. بعضی استان‌ها، شغل دوم این عزیزان کشاورزی است. اگر ما این زنجیره را کامل کنیم همین کشاورزان می‌آیند در آن صنعت در آن زنجیره هم کشاورزی می‌کنند و هم در زنجیره مشغول می‌شوند. ما زنجیره کشاورزی را کامل نکردیم. الان بعضی موقع‌ها آقای کیانمهر می‌داند بعضی موقع‌ها گندم ما خام می‌رود استان دیگر. آرد می‌خواهیم کنیم اینجا ببریم استان دیگر، جلویش را می‌گیرند این زنجیر ما اینجا سیب زمینی. 

 

سوال: فارس هم گندمش خام می‌رود خوزستان. 

سنگدوینی: چون گندم ما گلوتنش بالا است این مسیر را طی می‌کند. 

 

سوال: ترکیب می‌کنند با گندم‌های دیگر نمی‌گذارند اینجا آرد شود؟

سنگدوینی: احسنت می‌خواهند که آن آرد با کیفیت شود. بحثم این است. اگر زنجیره تولید محصولات کشاورزی و بعد زنجیره تولید در صنعت کشاورزی، کامل شود، کشاورز من هم شغل کشاورزی دارد و هم شغل صنعتی. 

 

سوال: بحث آبزیان. 

کیانمهر: به هر حال باید برویم به سمت صنایع تبدیلی. مخصوصاً کشت قراردادی با کشاورزان. این حمایت‌هایی که بایستی دولت صورت بگیرد و دارد یه کار‌هایی در همین زمینه انجام می‌دهیم. آینده کشاورزی به شکل سنتی جوابگو نیست. داریم می‌رویم به سمت کشت‌های جدید. محصولات جدیدی که بتواند هم معیشت کشاورز را تامین کند و هم اینکه نیاز را تامین کند. 

سنگدوینی: همین مرغ، الان در استان گلستان زنجیره آنچنانی ندارد. مرغ خام می‌رود. اگر این زنجیره داشته باشد برای آن کسی که تولید کننده هست ارزش افزوده بالایی دارد. 

 

سوال: آقای دکتر خاندوزی وزیر اقتصاد در دولت قبل بودند. به صورت تلفنی در خدمتشان هستیم. تا اینجای بحث رفت به سمت اینکه چگونه باید شیوه کشاورزی سنتی چه در کشت گندم پنبه و سایر اقلام سودآور شود که به بحث‌های مربوط به آبیاری مدرن و اصلاح بذر اشاره شد. اگر نکته‌ای در بخش کشاورزی دارید در اینکه بخواهد سهمش از ارزش افزوده بیشتر شود و در بخش صنعت و کلاً افق توسعه استان بفرمایید؟

خاندوزی: دو نکته. اول اینکه بستر‌هایی که اگر بخواهیم فعالیت اقتصادی به ویژه در حوزه‌های غیر کشاورزی است. آنجا که می‌خواهیم حوزه صنایع تبدیلی را قوی کنیم، اساساً صنایع جدید را مستقر کنیم، اینها زمینه‌هایی می‌خواهد که متاسفانه به جهت فقدان آن بستر‌ها، هر چقدر مشوق بگذارید و دعوت کنید و فراخوان و ... از جمله موضوع انرژی. در دوره گذشته، منطقه آزاد اینچه برون تصویب، ابلاغ و مدیر تعیین شد. خیلی از سند‌های جامع منطقه تهیه شد. اقدامات زیرساختی. اما به جهت اینکه مراکز صنعتی نمی‌توانستند آنجا تامین برق کنند، هر قدر که دعوت می‌شد، مراکز صنعتی اول می‌گفتند که شما چقدر می‌توانید انرژی در اختیار بگذارید. وقتی می‌گفتند صفر. استان دچار ناترازی در تامین برق است. در دوره گذشته تلاش کردیم با همکاری دوستان استان، از طریق توسعه ظرفیت جدید نیروگاه علی آباد، بخشی از این مسئله را تقلیل دهیم، اما سرانجام زمان می‌برد تا طرح ۴۰۰ میلیون دلاری به سرانجام برسد. تا این بستر‌ها وجود نداشته باشد، هر اقدام دعوت به صنایع تبدیلی و امثالهم بدون پاسخ خواهد ماند. به خاطر مسئله تامین برق، به خاطر تامین آب که شما می‌دانید حتی در آب شرب و امثالهم هم استان مسئله‌های بسیار جدی دارد و شاید عجیب باشد برای مردم عزیزمان که در این خطه سرسبز چقدر از این جهت‌ها محرومیت دارد. نکته دوم  خیلی از ظرفیت‌ها به شبکه اقتصاد مردمی. یعنی توسعه گردشگری‌های یا درآمد‌های متکثر در بخش‌های مختلف حالت طبیعت جنگلی در استان که بخش‌های مربوط به سواحل دریا شبه جزیره عاشوراده و امثالهم که متاسفانه مقاومت دستگاه‌های اجرایی کشور همان موضوعی که جنابعالی هم می‌دانید. در مسئله تاثیر کسب و کار چقدر دستگاه‌های اجرایی مانع ایجاد می‌کنند. موجب شده این همه ظرفیت ایجاد درآمد‌های خرد و رونق گردشگری زیاد با چالش مواجه باشد. خاطرم است که آقای رئیس جمهور وقتی دو سه سال پیش تشریف آورده بودند، آن موقع آقای رستم قاسمی وزیر راه و شهرسازی بودند به ایشان تکلیف کردند که این همه ظرفیت در جزیره وجود دارد برای اینکه بتوانیم اینجا گردشگری را رونق دهیم و درآمد خود به خود ایجاد شود. دستگاه دولتی هم لازم نیست کاری کنند، فقط مانع نشوند و به شورای عالی معماری و شهرسازی دستور دادند ایشان که باید ظرف مدت معینی این مصوبه‌ها را بدهید. اجازه دهید اینجا سازه‌های سبک با ملاحظات محیط زیستی، ساخته شود و اجازه دهید گردشگر بیاید و درآمد با خودش بیاورد. این هم جز بخش‌هایی است که می‌تواند ظرفیت بسیار ویژه‌ای باشد. 

 

سوال: باید منافع مشترک تعریف شود در استان با بخش خصوصی. آن وقت بخش خصوصی وقتی بیاید مثلاً در عاشوراده خودش دیگر بیشتر از سازمان محیط زیست محافظ محیط زیست است. چون از آن طریق دارد کسب درآمد می‌کند. این ساز و کار را در استان نداریم. یعنی باید منافع مشترک را تعریف کنیم تا بخش خصوصی برود هم کسب درآمد می‌کند و هم بارش را از روی دولت برمی‌دارد و هم کار‌هایی که باید دستگاه‌های نظارتی بکنند انجام می‌دهند؟

خاندوزی: دقیقاً همین است. من به وسع خودم در همان ایام تلاش کردم برخی سرمایه‌گذاران بزرگ حوزه گردشگری را که خودشان با ایرلاین‌های هوایی و ... مرتبط هستند یعنی زنجیره گردشگری را دارند، یک بار دعوتشان کردیم آن موقع در وزارت اقتصاد از آقایان استان هم گفتیم که تشریف داشته باشید و اینجا بیایید و بپیوندید این ظرفیت‌های خصوصی را بکشانید و جذب کنید به سمت استان و اجازه دهید که ما وارد زنجیره گردشگری بزرگ شویم با بازیگران حرفه‌ای که امیدوارم دوستان در این دوره جدید استانداری قدری آن مسیر را پیگیری کنند که به سرانجام برسد.

 

سوال: عزیزان خیلی علاقمند به توسعه صنعتی استان. البته در سند آمایش سرزمین هم آمده. منتها نه آن توسعه صنعتی که مثلاً در کرمان داریم. در چه بخش‌هایی از صنعت، استان می‌تواند مزیت داشته باشد؟

خاندوزی: الان تجربه توسعه‌های صنعتی از نوع مخرب را در کشور شاهدش هستیم. توسعه‌های سازگار با مزیت‌ها را هم البته شاهدش هستیم. در بخش استان‌ها این اتفاق افتاده. این باید خودش را در اولویت بندی‌ها نشان دهد. الان بیش از آنکه مسئله پتروشیمی اولویت مردم استان گلستان باشد، موضوعی که البته تا یک جای خوبی هم در یکی دو سال گذشته مسائلش حل و فصل شد و قرار است که ادامه پیدا کند، اما واقعاً اولویت یک کسب و کار و اقتصاد استان به جای این که آن دست صنایع باشند، بیشتر شاید همین صنایع تبدیلی است. یعنی آن که با وضعیت این منطقه مرتبط است. صنایعی که مبتنی بر فناوری‌ها هستند. یعنی نوع سرمایه انسانی بیشتر بالایی می‌طلبد. بخش‌هایی از کسب درآمد که با آن اکوسیستم و زیست‌بوم استان سازگار است به عنوان این که قطب گردشگری قرار بگیرد. 

 

سؤال: تأمین مالی این طرح‌هایی که تا اینجا با شما صحبت کردیم، از نظام بانکی که خیلی سخت می‌شود. شرایط دولت هم که مشخص است. توصیه‌ای دارید که برای تأمین مالی باید چه کرد؟

خاندوزی: اگر واقعاً راه را برای سرمایه‌گذاران مردمی و خصوصی باز کنیم، نیاز به این نداریم که منتظر بودجه‌های قطره‌چکانی سازمان برنامه و بودجه بمانیم که طرح ها معطل باشند. یک ظرفیت دومی هم اضافه بر تأمین مالی خصوصی وجود دارد و آن؛ مولدسازی‌ها است. مثلاً ما در دوره گذشته مجموعه بزرگ چند ده هکتاری در نقطه خوبی از منطقه نزدیک گمیشان، حاشیه دریا را شناسایی کردیم که سال‌های سال مجموعه وزارت جهاد آن را رها کرده بودند و آن با اصرار و فشار آوردیم که این را حتماً باید در طرح‌های مولدسازی بیاورید. خود آن چندده هکتار؛ ظرفیت بزرگی است، حالا چه پرورش میگو، چه سایر فعالیت‌هایی که می‌شود در حاشیه دریا انجام داد. خودش تأمین مالی خود را انجام خواهد داد، مشروط بر این که دستگاه‌های اجرایی به جای این که مانع ایجاد کنند و دلسوزی بیش از حد به خرج دهند، اجازه دهند بخش خصوصی با سهولت، سریع، با مجوز‌های بی‌دردسر، بدون حاشیه و اذیت کردن وارد فعالیت اقتصادی شود.

 

سؤال: استان گلستان شاید تنها استانی باشد که هم آبزیان گرمسیری و سردسیری ظرفیت دارد برای تولید آن و هم میگو. یعنی تنها نقطه‌ای در شمال که میگو می‌شود کشت و تولید کرد؛ اینجاست. چرا از این ظرفیت آن طور که آمار می‌گوید خوب استفاده نشده. یعنی حالا رتبه دوازده را در کشور دارید. سرانه آن هم ۱۵ کیلو و نزدیک ۸۰ گرم است.

سنگدوینی: در شمال گلستان، چون منطقه دشت و کویر است می‌توانیم توسعه صنعتی را رقم بزنیم. الان پتروشیمی و منطقه آزاد در شمال است و بخشی از صنایع تبدیلی هم در شمال است. در جنوب، چون کوه‌های البرز و مناطق گردشگری جنگلی را داریم، می‌توانیم توسعه صنعت گردشگری را تعریف کنیم. یعنی این مسیر می‌تواند. یعنی هیچ لطمه و صدمه‌ای هم به محیط زیست نمی‌زند.

 

سؤال: دستگاه‌های استانی که هر کدام به یک وزارتخانه وصل هستند، چوب لای چرخ سرمایه‌گذار خصوصی نگذارند؟

کیانمهر: به جرأت می‌توانم بگویم که استان گلستان؛ پیشرو در جذب سرمایه گذار است.

 

سؤال: یعنی عددتان چقدر است؟

خاندوزی: سرمایه‌گذاری که به استان گلستان بیاید؛ سرمایه‌گذار در حد کلان می‌آید داخل دفتر بنده، تمام دستگاه‌های متولی می‌آیند در دفتر من. همان روز اول به او می‌گوییم می‌توانید سرمایه‌گذاری کنید یا نمی‌توانید. این نیست که دو تا سه سال برود، بیاید، بعد بگویند نمی‌شود.

 

سؤال: این که بله، ولی وقتی که مجوز می‌خواهد بدهد؛ محیط زیست آن را چه می‌کنید، منابع طبیعی آن را چه می‌کنید؟ سازمان اراضی آن را چه می‌خواهید کنید؟

خاندوزی: همه اینها را حل می‌کنیم، حل کردیم، می‌دانید چه کردیم؟ تمام دستگا‌ه‌ها را می‌آوریم، اینها بایستی هم به ما هم پاسخ دهند و هم این که یک سرمایه‌گذار به ما معرفی کنند. تمام کار‌های صفر تا صد سرمایه‌گذاری ما را انجام می‌دهند.

 

سؤال: آقای ساداتی نکته‌ای که آقای کیانمهر می‌گویند، درست است؟ وضعیت مجوزدهی و این دستگاه‌هایی که...؟

ساداتی: فرمایش آقای کیانمهر متین است و از دوره تصدی ایشان، این اقدامات صورت می‌گیرد ولی من فقط یک نکته را می‌خواهم عرض کنم که چنانچه سرمایه‌گذاری هم اتفاق بیفتد، می‌شود حال و روز سرمایه‌گذاران فعلی. آیا این استمرار دارد که نظارت داشته باشند؟ دستگاه‌های اجرایی در ادامه هم آیا این تعامل را دارند یا با انبوهی از مقررات، بخشنامه‌ها و دستورالعمل‌ها، فعالیت‌ها را راکد می‌کنند به شرایطی بیاورند که کار کردن مشکل شود. 

 

سؤال: یعنی شما می‌گویید حالت قیف دارد. از این سمت آن راحت مجوز می‌دهند، بعد از آن سمت که به تولید می‌رسد، انواع و اقسام مشکلات، قوانین و مقررات سر آن می‌ریزد؟

ساداتی: بله. الان مالک‌هایی که کار می‌کنند، مقرراتی که در حوزه‌های مختلف وجود دارد؛ بحث امور مالیاتی، تأمین اجتماعی و سیستم بانکی است.

 

سؤال: برای همه است. یعنی افق چشم انداز ۱۰ ساله برای یک سرمایه‌گذار در استان گلستان مشخص است یا نه؟

ساداتی: الان اقدامات خوبی را در استانداری انجام دادند، ولی باید دید بعد از این که سرمایه‌گذاری اتفاق افتاد، آیا این حمایت‌ها همچنان مستمر باقی خواهد ماند؟ الان فعلاً در مرحله‌ای هستیم که سرمایه‌گذارانی که از گذشته حضور داشتند، خیلی حال خوشی ندارند، اما اگر قرار باشد سرمایه‌گذار جدید بیاید، باید ببیند آیا سرمایه‌گذاران قبلی از حال و روزی برخوردار هستند که بتواند ادامه دهد یا نه. که نکته بسیار مهمی است.

 

سؤال: آقای کیانمهر عددهایتان را سریع بگویید، من به آقای سنگدوینی...؟

کیانمهر: رتبه ۲۲ صدور مجوز را رساندیم به رتبه نهم کشور. این آماری است که نظام مهندسی کشور می‌دهد.

 

سؤال: رتبه ۹؛ یعنی سهولت در شروع کسب و کار.

کیانمهر: ۱۳۹ روز را به ۲۳ روز رساندیم. منکر این نیستم که برخی مشکلات وجود دارد، ولی در طول یک سالی که در استانداری خدمت سرمایه‌گذاران هستیم واقعاً فرش قرمزی که آقای استاندار در ابتدای تصدی‌گری خود در استان مطرح کرد، در حال انجام است. تکریم سرمایه‌گذار، در یک هفته تمام دستگاه‌ها را در دفتر خود آوردم. یک هفته ۱۶ دستگاه استعلامی دفتر من بودند. ۸۶ نفر مراجعه کردند، از این تعداد ۵۵ نفر در همان هفته اول جواب استعلام‌ها را گرفتند، در صورتی که قبلاً.... 

 

سؤال: از آن ۵۵ نفر چند تا سرمایه‌گذاری آنها روی زمین آمد؟ این هم مهم است؟

کیانمهر: مهم این است که مجوز را انجام دادیم، موانع را برداشتیم.

 

سؤال: مجوز که، نه.

کیانمهر:  ابتدای کار که باید مجوز دهند؟

 

سؤال: بله، ولی انتهای آن باید سرمایه‌گذاری شود؟ چقدر از آن ۵۵ نفر شده سرمایه‌گذاری؟ درصد اگر از یک حدی پایین باشد، یعنی مجوز‌ها را گرفته و دیگر نیامده سر بزند؟

کیانمهر: اصلاً بحث سرمایه‌گذاری در استان گلستان، آقای سنگدوینی مراجعاتی که مردم به ایشان دارند می‌توانند گواهی دهند. ما در حوزه بخش سرمایه‌گذاری، حمایت از سرمایه‌گذاری و اقداماتی که انجام می‌دهیم. به صورت مکرر ما هم بازدید از مراکز تولیدی و ملاقات‌هایی که با سرمایه‌گذار‌ها انجام می‌دهیم، حل مشکل می‌کنیم. ضمن این که برخی ساختارها؛ مثلاً سامانه‌ای، اصلاً من یک نکته گفتم؛ ما گفتیم کسی حق نه گفتن به سرمایه‌گذار را در استان گلستان ندارد، الا آقای استاندار و بنده و اگر کسی نه بگوید، باید خودش برود. یعنی مدیری حق ندارد به سرمایه گذار نه بگوید.

 

سؤال: شما هم حق ندارید بگویید؟

کیانمهر:  بله، من هم حق ندارم بگویم.

 

سؤال: سرمایه‌گذار روی سر همه ماست، اندوخته خود را می‌آورد و می‌گذارد.

کیانمهر: یک موقع می‌بینید مثلاً یک بحث محیط زیستی است، واقعاً دیگر امکان اجرای آن طرح وجود ندارد، ولی خدایی ما در استان گلستان، این فرهنگ را جا انداختیم. الحمدلله مدیران استان هم پای کار هستند و کار انجام می‌دهند.

 

سؤال: این‌قدر استان مزیت دارد، مثلاً الان اینچه‌برون و منطقه آزاد و مرز مشترک با ترکمنستان را الان بحث کنم؟ بحث گردشگری در جنوب را برویم، بحث‌های مربوط به...، پتروشیمی را گفتم اگر شروع کنید، من هم به هر حال. 

سنگدوینی: سرمایه‌گذار وقتی وارد می‌شود، می‌گوید من سرمایه‌گذاری می‌کنم، باید سود ببرم. این مهم است. دوم می‌گوید زمان بهره‌برداری مرا باید کوتاه کنید. یعنی زمان طرح من، طولانی نشود. سوم این است که ما زیرساخت‌ها را برای او فراهم کنیم. زیرساخت‌ها؛ انرژی، برق، آب و هر چه هست. اینها مهمترین موضوعات این موضوع است. نیروگاه سیکل ترکیبی علی‌آباد را همین آقای خاندوزی و دو وزیر کلنگ زدند. در زمان دولت شهید رئیسی، ۵۰۰ مگاوات برق تولید می‌کند. در شرق استان سد نرماب را داریم که اگر به بهره‌برداری برسد، شرق استان را هم از لحاظ کشاورزی و هم آب صنعت، تأمین می‌کند. از این طرف هم دریای خزر را داریم. تمام کشور‌های سواحل دریای خزر از آب دریای خزر استفاده می‌کنند، ولی ما اصلاً استفاده نمی‌کنیم؛ اینها مهم است. این زیرساخت‌ها برای ما مهم است که برنامه‌ریزی می‌کنیم. 

 

سؤال: استان گلستان یک مزیت بسیار خاصی دارد که از یک طرف با کشور ترکمنستان هم‌مرز است و ترکمنستان خود با کشور‌های دیگری که نهایتاً به چین وصل می‌شوند مرتبط هستند. لذا ما یک مسیر بسیار خوبی داریم. از طریق اینچه‌برون که بتواند کالای چینی بیاید، ظاهراً هم خیلی کمتر زمان می‌برد.

کیانمهر: یکی از استان‌هایی که در طول یک سال گذشته در حوزه دیپلماسی اقتصادی بسیار فعال بود، استان گلستان است. طی یک سال گذشته چهار سفر به کشور‌های تاجیکستان، قزاقستان، ازبکستان و ترکمنستان داشتم.

 

سؤال: خیلی کم است، بیشتر باید بروید، آنها را هم باید بیاورید؟

کیانمهر: این که ما این کار را شروع کردیم و خدا را شکر اقدامات خوبی برای جذب سرمایه‌گذار و توسعه صادرات انجام دادیم. اولین نمایشگاه ترکمنستان را در استان گلستان برگزار کردیم و اولین نمایشگاه استان گلستان در استان بالکان‌آباد، دو هفته قبل برگزار کردیم. یعنی در این حوزه ما فعالیت‌مان خیلی خوب بود و دستوری است که رئیس جمهور؛ آقای پزشکیان در خصوص بحث‌های منطقه‌ای دارد.

 

سؤال: اختیارات خوبی هم دادند؟

کیانمهر: بله. از این طرف هم ما دروازه ورود به آسیای میانه به نام مرز اینچه‌برون داریم که هم ریلی و هم زمینی ما راحت دسترسی داریم به کشور‌های آسیای میانه و کشور چین. کالایی اگر از مسیر ریلی از چین و مرز اینچه‌برون بخواهد به داخل ایران بیاید، ۱۲ تا ۱۵ روز طول می‌کشد، در صورتی که همین مسیر با کشتی ۴۵ روزه به بنادر جنوبی خلیج فارس می‌رود. این خیلی اهمیت دارد.

 

سؤال: خلأ و مشکل این که این خط الان استفاده نمی‌شود یا کم و به ظرفیت نمی‌شود، جایی ریل‌گذاری لازم دارد؟

کیانمهر: ما باید در حوزه دیپلماسی اقتصادی قوی‌تر عمل کنیم. نگاهی که به کشور چین داریم و اتفاقاتی که اخیراً امسال متأسفانه جنگ ۱۲ روزه و رژیم صهیونیستی پیش آمد، اهمیت این مرز و اتصال ریل به چین را دو چندان کرده است. از طرفی ریل به کشور ترکمنستان و قزاقستان داریم که حتی از روسیه می‌توانیم کالا وارد کنیم. اخیراً از روسیه هم از مرز اینچه‌برون کالا وارد شد و این مسیر اگر دروازه توسعه کشور و خارج شدن از بن‌بست کریدور شمال- جنوب، اتصال ریل اینچه‌برون به شاهرود است؛ ۱۸۲ کیلومتر است.

 

سؤال: بعد چه اتفاقی می‌افتد؟

کیانمهر:اگر این اتفاق بیفتد، می‌توانیم به راحتی کالایی که از چین یا روسیه می‌آید، به بنادر جنوب یا حتی بندر شهید بهشتی چابهار انتقال دهند.

 

سؤال: حدوداً با یک سوم زمان؟

کیانمهر: بله، خیلی هم عالی می‌شود.

سنگدوینی: با قیمت بسیار کمتر و هزینه‌های بسیار پایین.

کیانمهر: این یکی از درخواست‌های استان گلستان از مسئولین کشور است. 

 

سؤال: آقای سنگدوینی منطقه آزاد هم دارد، منتها باز در این منطقه آزاد، اتفاقی از جنس تولید نمی‌افتد. سهم استان شما در کشاورزی از صد درصد کشور؛ سه و ۲۴ صدم است و رتبه ۱۴ را دارید. یعنی به نسبت مساحت آن، سهم خوبی دارد. صنعت متأسفانه خیلی ضعیف است. ۷۳ صدم است. در بین استان‌ها رتبه بیست و پنجم را دارد و خدمات هم رتبه ۱۷ را دارد. منطقه آزاد اینچه‌برون را داریم، اصلاً سر و صدای آن مثل منطقه آزاد ارس، ماکو، کیش خیلی قدیمی‌تر است، اصلاً نیست؛ داستان چیست؟

سنگدوینی: اولاً اجازه می‌دهید یک جدولی را بگویم؛ ۶۲ و دو دهم درصد تسهیلات در کشور؛ در تهران است. استان ما هشت دهم درصد است؛ این خیلی مهم است. بالأخره اگر می‌خواهید استان توسعه پیدا کند، باید از مرکز تزریق شود. بالأخره آن سرمایه‌گذار هم که می‌آید باید مقداری تسهیلاتش به این سمت روانه شود. این را قبلاً هم گفتم. ۱۰ استان کشور هم مثل ما هستند. شرایط آنها، شرایط خوبی نیست. در منطقه آزاد اینچه‌برون یک شهرک هزار هکتاری اترک است. از ظرفیت‌های منطقه آزاد است. استان ما؛ استان بکری است. سرمایه‌گذار اگر بیاید، شرایط فراهم است. یک کار دیگر هم آنجا هست. یک صنعت بزرگی است که آقای خاندوزی هم اشاره کرد که آن جا پتروشیمی است. پتروشیمی یکی از خواست‌های اصلی مردم است.

 

سؤال: آقای خاندوزی آب و برق را هم گفت نداریم؟

سنگدوینی: نیروگاه علی‌آباد، انرژی‌های تجدیدپذیر. آنهایی که می‌خواهند سرمایه‌گذاری کنند، زیرساخت را فراهم می‌کنیم ولی پتروشیمی حداقل بیش از سه هزار نفر اشتغال مستقیم دارد.

 

سؤال: سازمان برنامه و بودجه مخالف است؟

سنگدوینی: اشتباه کرده است.

 

سؤال: آمایش سرزمینی پتروشیمی برای استان پیش‌بینی نکرده؟

سنگدوینی: نه این طور نیست، ۲۰ سال پیش در آمایش...

 

سؤال: ۲۷ آبان آقای پورمحمدی نامه زده به رئیس جمهور می‌گوید ما این را تأیید نمی‌کنیم؟

سنگدوینی: من با آقای قالیباف صحبت کردم. آقای محسنی اژه‌ای آمده اینجا مشکلات حقوقی پتروشیمی را....

 

سؤال: چه ارتباطی به قوه قضائیه دارد؟

سنگدوینی: نه، در سران قوا مطرح شده و با آقای قالیباف جلسه داشتیم. آقای پورمحمدی خود در جلسه بوده است. 

 

سؤال: من اگر اینجا یک نکته بگویم مردم استان فکر می‌کنند منِ شخصی مخالف پتروشیمی هستم که اصلاً این طور نیست. منتها می‌گویم شما هم اگر می‌خواهید وعده‌ای بدهید، آن وعده؛ واقعی باشد.

سنگدوینی: ۲۰ سال است. 

 

سؤال: موافقت اصولی آن ۱۴۰۲ تمام شده است.

سنگدوینی: می‌دانم، ولی ببخشید این حق‌الناس است. مردم اینجا سرمایه‌گذاری کردند. می‌دانید چرا مردم سرمایه‌گذاری کردند؟ به خاطر این که شرکت ملی صنایع پتروشیمی NPC آن موقع بیش از ۲۰ درصد سهام داشت.

 

سؤال: آن که بیرون کشید؟

سنگدوینی: می‌دانم، اصل ۴۴ رفت. قالیباف رئیس مجلس گفت: از قول من در سران قوا بگویید این موضوع مطرح شده. سران قوا موافق هستند پتروشیمی گلستان انجام شود.

 

سؤال: آقای ساداتی اگر نکته‌ای در مورد افق توسعه استان دارید، بفرمایید؟

ساداتی: فقط می‌خواهم فارغ از همه مباحثی که در حوزه اجرایی دولتی در باب توسعه صورت می‌گیرد نقش خود مردم استان گلستان را در توسعه، نقش مهمی می‌دانم. بسیاری از نیرو‌های متخصص و ماهر ما خارج از استان هستند که باید برگردند. بستری فراهم شود که اینها برگردند. نمونه بارز آن عطاآباد روستای آق‌غله است که شهر آق‌غله است. روستای عطاآباد الان قطب تولید مبل شده و اینها نیرو‌هایی بودند که به تهران، اصفهان و جا‌های دیگر رفتند. این صنعت را یاد گرفتند و اینجا کار انجام می‌دهند. مراکز آموزشی ما نسبت به آموزش‌های مهارتی برای افزایش نرخ بهره‌وری در نیرو‌های ماهر ما رشد داشته باشد. اینها همه بخشی از زنجیره توسعه استان است که فکر می‌کنم مغفول مانده است.

 

سؤال: دو نکته‌ای که گفتند؛ بسیار کلیدی بود، به خصوص نیروی انسانی، رکن توسعه؛ نیروی انسانی است. بقیه همه منابع است. باران یک بار هست، نفت یک بار هست، معدن هست یا نیست. ولی آن چه که هست و می‌ماند، نیروی انسانی است. برای توسعه نیروی انسانی و مهارت‌های آن، اگر نکته‌ای است بفرمایید؟

سنگدوینی: این روستای عطاآباد؛ همان نیروی انسانی است. پنج هزار نفر جمعیت دارد. اینها رفتند در یافت‌آباد تهران مهارت کسب کردند، الان آن جا کارگر و نیروی ماهر باید از بیرون بیاید. آنجا از نظر خودشان اشباع شده، یعنی تولید مبل دارند. بیشترین کارگر را آن‌جا دارند. روستا‌های اطراف آن را هم گرفتند برنامه‌ریزی کردند. این که گفتید، همین مد نظر است.

 

سؤال: این که خودشان رفتند و آوردند؟

سنگدوینی: نه، مجموعه استان هم کمک‌شان کردند.

 

سؤال: آقای کیانمهر شما چه برنامه‌ای برای ارتقای کارآفرینی در استان دارید؟

کیانمهر: سازمان فنی و حرفه‌ای استان را فعال کردیم، برای آموزش مهارت آموزی به ۳۵۰ روستا در سال گذشته رفتند. ضمن این که ما به دنبال کارآفرینان روستایی هم هستیم. یعنی آموزش را ببریم به خانواده‌های روستایی. البته الان شهری مثل گالیکش شده مرکز پوشاک کشور. در کارگاه‌های آموزشی اینها آموزش دیدند و الان در خانه‌ها پوشاک تولید می‌کنند. چرخ خیاطی که در این کارگاه‌ها در اختیار آنها قرار گرفت و تولید خوبی به دست می‌آورند. در بحث آموزش انسانی، ما نیروی جوان زیاد داریم. ۴۷ درصد منطقه روستایی...، خیلی خوب است.

 

سؤال: نیروی استان، استان جوانی است، زیر ۱۵ سال آن حدود ۳۰ و خرده‌ای درصد از جمعیت آن است.

کیانمهر: ۴۷ درصد مردم استان گلستان، روستایی هستند. تولید را از شهر به روستا برمی‌گردانیم. روستا‌هایی مثل وامنان، عطاآباد، محمدآباد؛ روستا‌های موفقی هستند. بحث این که روستا‌های ما مدتی مصرف کننده شده بودند، این دوباره برمی‌گردد به عنوان تولیدکننده.

 

سؤال: یعنی هنر شما این است که این ظرفیت‌هایی که به صورت نقطه‌ای شکل گرفته، به الگو تبدیل و آن را قابل تکثیر کنید؟

کیانمهر: روستای عطاآباد فقط خود نیست.