یلدا در شعر کهن، نماد تاریکی و فراق بود، اما در ترانههای امروز به نشانه عشق و پیوند تبدیل شده است.
به گزارش خبرگزاری صداوسیما، علیاصغر اسکندری، پژوهشگر زبان و ادبیات فارسی و مجری برنامه «فارسی با طعم شِکر» در رادیو جوان، با حضور در استودیو شبکه خبر، با اشاره به دگرگونی مفهوم «یلدا» در شعر و ترانه فارسی گفت: در ادبیات کهن، یلدا به شب سیاه، سرد و طولانی تشبیه میشد، اما در دوران معاصر به نماد عشق، امید و باهمبودن بدل شده است. وی معتقد است: رسانهها باید با تبیین پیشینه فرهنگی یلدا، پیوند مخاطبان را با ادبیات و هویت ایرانی تقویت کنند.
وی با بیان اینکه در گذشته، شاعران یلدا را سمبل تاریکی و اندوه میدانستند افزود: برخلاف امروز که مردم خودِ شب یلدا را جشن میگیرند، در شعر کهن این شب یادآور فراق، سردی و ظلمت بود و مردم، فردای یلدا را که نوید روشنایی داشت، جشن میگرفتند.
وی گفت: در ادبیات فارسی، نمونههای متعددی از اشاره به یلدا داریم مثل سعدی و حافظ. ناصر خسرو، اوحدی مراغهای و وحشی بافقی نیز از یلدا برای توصیف شبهای اندوه یا فراق بهره بردهاند.
اسکندری با اشاره به تحول فرهنگی در روزگار کنونی گفت: در ترانههای امروز، مفاهیم تغییر یافتهاند، دیگر یلدا نماد تاریکی نیست، بلکه نشانی از دوست داشتن، ماندگاری و شور زندگی شده است. وی این تغییر را نشانهی پویایی زبان و فرهنگ دانست و گفت: ادبیات همیشه با جامعه و احساسات مردم همراه است، اگر جامعه به سوی نور و امید حرکت کند، زبان نیز همین مسیر را بازتاب میدهد.
وی با اشاره به پیشینهی تقویمی یلدا افزود: در سنت کهن، زمستان به دو چله تقسیم میشد: چله بزرگ از اول دی تا دهم بهمن، و چله کوچک از یازدهم بهمن تا پایان ماه. ایرانیان باور داشتند که زمین از این زمان به بعد نفس میکشد و سرما رو به پایان میرود.
وی درباره بازنمایی این مفهوم در رسانه گفت: بهتر است در برنامهها فقط به تبریک بسنده نکنیم، بلکه توضیح بدهیم که یلدا در شعر و فرهنگ ما چه جایگاهی داشته و شاعران بزرگ چه نگاهی به آن داشتهاند. وقتی مردم بشنوند سعدی اهل شیراز، اوحدی از مراغه یا ناصرخسرو از خراسان درباره یلدا گفتهاند، احساس تعلق ملی در آنان تقویت میشود.
به گفته وی این شناخت به زبان و هویت مشترک ما جان تازهای میدهد. فارسی زبان هیچ قوم خاصی نیست، زبان همه ایرانیان است و یلدا یکی از زیباترین نمادهای پیوند همین زبان و فرهنگ است.
وی گفت: یلدا برای ما فقط یک سنت نیست، بلکه یادآورِ پایداری، امید و پیوند خانوادههاست. اگر در قدیم شبی تاریک دانسته میشد، امروز به جشن نور و باهمبودن تبدیل شده است. همین تداوم معناها، راز ماندگاری فرهنگ و زبان فارسی است.