ضایعات به جای صادرات

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما مرکز کهگیلویه و بویراحمد، کپر کوچکی در کنار باغش دارد بساط استراحت، صبحانه و نهار او در این کپر به چشم می‌خورد، می‌گوید شصت و اندی سال داردو سوادش دوم نهضت است.
پنج فرزند دارد که دو تا از آن‌ها ازدواج کردند و همه امرار و معاش شان از این باغ سیب ۵ هکتاری است.
او در حالی که زیر درخت ایستاده و سیب‌ها را از درخت جدا می‌کند و در سبد می‌ریزد ادامه می‌دهد: مو‌های سر و ریشم را در باغداری سفید کردم.
در چهره او هم نشانی از خوشحالی می‌توان یافت و هم‌نگرانی، باغداری که از یک سو شادمان است که حاصل دسترنجش به ثمر نشسته و از سویی دیگر نگران فروش محصولات است.
میرزا علی می‌گوید: میوه، زیاد روی درخت ماندگار نیست خدا کند که خریداری مناسب از راه برسد.
تکاپوی باغداران کهگیلویه و بویراحمد برای فروش محصولات
هر ساله و همزمان با شروع فصل پائیز تکاپوی باغداران کهگیلویه و بویراحمد برای فروش محصولات باغی آغاز می‌شود، اما کمبود صنایع تبدیلی بزرگترین چالش باغداران است چرا که تمام محصولات باغی به صورت خام فروخته و راهی بازار می‌شوند و در این بین سود واقعی از آنِ دلالان است.
زیان کشاورز؛ نهالی که هرسال از نو قد می‌کشد
نبود سیاستگذاری صحیح در زمینه تولید و عرضه در کنار ناکارآمدی صنایع تبدیلی، هرساله بسیاری از محصولات کشاورزی و باغی تولیدی را از چرخه مصرف خارج می‌کند.
یکی از کشاورزان شهرستان باشت می گوید: صرف نظر از شرایط پیش بینی نشده و غیر منتظر‌ه ای که بر وضعیت تولید و مصرف تأثیرگذار است بازار محصولات کشاورزی است.
آقای حکمتی می گوید: کمتر سالی را به خاطر می‌آورم که بحران کمبود یا مــازاد تولید یک یا چند محصول را تجربه نکرده و زیان تولیدکننده یا مصرف کننده را به چشم ندیده باشم، با این حال این سریالی است که هر سال تکرار می شود و به نظر میرسد برنامه‌ای برای مدیریت آن وجود ندارد.
نقش مکمل صنایع تکمیلی در توسعه کشاورزی مغفول مانده؛
وجود صنایع تبدیلی از این حیث دارای اهمیت است که می‌تواند نقش مکمل را در توسعه کشاورزی ایفا کرده و سبب افزایش بهره‌وری شود.
ارزآوری، اشتغال، ایجاد ارزش افزوده، کنترل بازار، درآمدزایی، کاهش چشمگیر ضایعات محصول، حذف واسطه‌ها و جلوگیری از خام فروشی از جمله امتیازات صنایع تبدیلی و تکمیلی است که متاسفانه علی رغم نقش و جایگاه ویژه هنوز در استان کهگیلویه و بویراحمد مغفول مانده است.
سنگ پیش رو برای جهش تولید
وقتی از جهش تولید صحبت می‌شود، منظور افزایش میزان تولید یک محصول نیست بلکه فرآوری، کاهش دور ریز و استفاده بهینه از آن محصول هم می‌تواند به نوعی کمک به تولید و تأمین نیاز جامعه باشد.
در همین راستا فرآوری محصولات کشاورزی و ایجاد صنایع تبدیلی در روستا‌ها همیشه مدنظر بوده، اما هر بار با افتادن سنگی در مسیر راه و ایجاد مشکلات و چالش‌های مختلف، محصولات کشاورزی روی زمین مانده و با ورود دلالان به میدان، خستگی از تن کشاورز خارج نشده است.
نگاهی به وضعیت صنایع تبدیلی و فرآوری محصولات کشاورزی نشان می‌دهد در این عرصه متولی خاصی ندارد و هر سال با هدر رفت مقدار زیادی از محصولات و مواد غذایی فقط باید به فکر تولید بیشتر باشیم.
هر چند در همه استان‌ها و در زمینه محصولات خاص و ویژه خودشان کار‌هایی در زمینه فرآوری محصولات انجام شده، اما در یک تناسب ساده در کهگیلویه و بویراحمد هرگز میزان تولید محصولات با تعداد کارخانجات و صنایع تبدیلی منطبق نیست و همین امر گواهی بر زمین ماندن کار‌ها در این عرصه است.

کهگیلویه و بویراحمد دارای دو اقلیم سردسیری و گرمسیری است و براساس آمار رسمی هم اکنون ۵۰ هزار خانوار کهگیلویه و بویراحمدی در ۲۷۰ هزار هکتار زمین کشاورزی به فعالیت مشغولند که حاصل دسترنج این بهره برداران سالیانه ۹۱۰ هزار تن محصول است.
استانی با وجود داشتن سالیانه ۴۵۰ هزار تن محصولات زراعی، ۱۸ هزار تن ماهیان سردآبی،۲۰ میلیون گل رز شاخه بریده و ۲۸۰ هزار تن محصول باغی و اقلیمی چهار فصل نقش مهمی در تأمین نیاز‌های ضروری بازار محصولات کشاورزی استان‌های جنوبی کشور دارد.
سیب‌های که به جای صادرات ضایعات می‌شود
ملا ناصر از کشاورزان شهرستان دنا می‌گوید: از اینکه سیب این منطقه به جای صادرات به ضایعات تبدیل می‌شود دل پری دارم.
او گفت: هنوز در بسیاری از مناطق کهگیلویه و بویراحمد کشاورزی به صورت سنتی انجام می‌شود.
سیب و دیگر محصولات تولیدی باغداران را دلالان با کمترین قیمت خریداری می‌کنند، عسل مرغوب به صورت نسیه و در قوطی‌های نازیبا فروخته می‌شود، و خبری از صنایع تبدیلی نیست.
البته مشکل به هین جا‌ها ختم نمی‌شود و برخی از صاحبان و متقاضیان صنایع تبدیلی در استان از بی توجهی مسئولان و نبود تضمین لازم و امنیت شغلی خود ابراز نارضایتی می‌کنند.
استانی با ۱۵۰ هزار هکتار باغ بدون صنایع تبدیلی
رییس سازمان جهاد کشاورزی این استان با بیان اینکه بیش از ۱۵۰ هزار هکتار باغ در کهگیلویه بویراحمد وجوددارد گفت: امسال از باغ‌های استان ۱۳۰ هزار تن سیب برداشت شد.
اما مشکلی که این روز‌ها به دغدغه بزرگی برای باغداران تبدیل شده کمبود سبد میوه در استان است.
علی مرادی یکی از باغداران استان می‌گوید: متاسفانه به دلیل نبود سبد محصولات باغی ما از بین رفته وتبدیل به ضایعات شده اند.
فرشاد بهادرانی دیگر باغدار هم استانی با اشاره به اینکه سبد میوه را مجبوریم از بیرون از استان با قیمت بالاتر خریداری کنیم گفت: وقتی به کارگا‌های سبد بافی استان مراجعه کردیم متاسفانه با جواب منفی تولید کننده‌ها روبرو می‌شویم.
محمد علی دیگر باغدار کهگیلویه و بویراحمدی گفت: متاسفانه به دلیل نبود کارخانه فرآوری میوه در استان، انگور با کیفیت خود را با قیمت بسیار اندک به دلالان می‌فروشیم.
او افزود: ما مجبور هستیم بخشی از میوه انگور خود را به صورت خرده فروشی به دست مردم برسانیم و بخش دیگری از محصولات ما به دلیل نبود فرآوری به ضایعات تبدیل می‌شوند.
اول بهار باغ داریم موقع فروش داغداریم.
این صحبت یکی از باغداران منطقه کاکان است که از وجود دلالان، زمانی که هنوز محصولات شان نرسیده گلایه‌مند بود و می‌گفت: باغداران این منطقه از ترس اینکه محصولاتشان پاییز روی دستشان بماند و براثر سُوم و سرما ضایعات شوند مُفت می‌ فروشند.
حیدر از دیگر باغداران استان هم گفت: سال گذشته به دلیل مرغوب بودن محصولم دلم نیامد به دلالان دهم، دست به توسل تعاون روستایی و جهاد کشاورزی شدم که محصولات باغم درجه یک است و آن را خریداری کنید.
وی گفت: با دست به دست کردن مسئولان، پاییزی سخت را گذراندم و در باران مجبور شدم سیب هایم را بچینم و به شیراز منتقل کنم.
یکی از باغداران کهگیلویه هم گفت: در تابستان امسال بیش از چهارتن از محصول پرتقال خود خود را پیش فروش کردم .
احمد غلامی افزود: براساس قراردادی که با برخی دلالان بازار میوه در استان‌های همجوار داشتم فروش سیب به صورت خام را به قیمت کمتر از سه هزار تومان به فروش رساندم در حالی که همین سیب با نام تجاری استان دیگری به قیمت بیش از ۱۰ هزارتومان در بازار به فروش می‌رسد.
یکی دیگر از باغداران منطقه کاکان بویراحمد نیز در این زمینه گفت: برخی از مسئولان و متولیان امور به نظر می‌رسد سرمایه گذاری را تنها محدود و منحصر به عده‌ای خاص می‌دانند.
مرتضی رستمی افزود: مسئولان باید سرمایه گذاری برای ایجاد سردخانه و یا صنایع تبدیلی را به خود اهالی و کشاورزان این منطقه واگذار کنند.
تنها کارخانه تبدیلی محصولات باغی یاسوج تعطیل است
یکی از واحد‌های تبدیلی که در سال ۷۶ با هدف ایجاد اشتغال و تولید در روستای مادوان یاسوج راه اندازی شد، کارخانه صنایع تبدیلی آبمیوه و نوشیدنی‌های میوه‌ای یا گیاهی بدون گاز (شهدناب) است که ابتدا با شوق و ذوق فراوانی شروع به کار کرد، اما رفته رفته چرخ هایش کند شد و از سال ۸۶ تاکنون به طور کلی تعطیل شده است.
هر چند ۲۶ دی ماه ۹۴ در نشست ستاد تسهیل و رفع موانع تولید افزایش صادرات غیرنفتی استان کهگیلویه و بویراحمد موضوع مشکلات این کارخانه مورد بررسی قرار گرفت و مقرر شد با دریافت تسهیلات از سوی برخی بانک‌ها دوباره به مدار تولید برگردد، اما این امر تاکنون محقق نشده است و از کارخانه شهدناب تنها یک ساختمان بزرگ و یک تابلو بر سردرب آن در مادوان یاسوج باقی مانده است.
رئیس پیشین سازمان صنعت، معدن و تجارت کهگیلویه و بویراحمد با اشاره به مشکلات شرکت شهدناب یاسوج گفت: این شرکت سال ۷۶ با ظرفیت تولید ۵ هزار تن کنسانتره و اشتغال‌زایی ۸۴ به بهره‌برداری رسید و علی‌رغم تولیدات خوب و صادرات به کشور‌های خارجی سال ۸۶ راکد شد.
عدم همکاری بانک‌ها موجب راکد شدن شرکت شهدناب
به گفته حسنعلی روغنی مدیرعامل شرکت شهدناب یاسوج گفت: راه‌اندازی مجدد این کارخانه نقش مهمی در رشد اقتصادی استان دارد و مسئولان استان تمام تلاش خود را در این خصوص انجام دهند.
جبار کیانی‌پور رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی یاسوج نیز با تأکید بر اینکه مسئولان استان در رفع مشکلات کارخانه شهدناب یاسوج تلاش کنند، گفت: برای تدوین سند راهبردی توسعه صادرات غیرنفتی و افزایش صادرات نیازمند راه‌اندازی شرکت شهدناب هستیم و این شرکت می‌تواند در زمینه بسته‌بندی و کنسانتره صادرات محصولات غیرنفتی نقش مهمی داشته باشد.
اینکه چرا یک کارخانه از سال ۸۶ تاکنون در شهر مادوان یاسوج بدون تکلیف مانده و نشست‌های مسئولان برای راه اندازی مجدد این کارخانه به جایی نرسیده جای سوال است.
سردخانه‌های استان تنها ظرفیت ۱۱ هزار تن محصول را دارند
سالیانه ۲۸۰ هزار تن انواع محصول باغی در کهگیلویه و بویراحمد تولید می‌شود که ۱۰۰ هزار تن آن سیب است و تنها ۲۰ هزار تن آن در سردخانه‌ها جا می‌شود؛ و حالا تکلیف بقیه سیب‌ها چه می‌شود خدا می‌داند.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی کهگیلویه و بویراحمد گفت: ۱۳ سردخانه این استان به ظرفیت ۲۰ هزار تن محصولات کشاورزی را ذخیره می‌کند.
بهاء الدینی افزود: مشکل اصلی سردخانه داران محصولات کشاورزی کهگیلویه و بویراحمد نبود سرمایه برای خرید محصول از کشاورزان و ذخیره سازی است.
خبری از حمایت توسعه کشاورزی در اینجا نیست
خبری از حمایت توسعه و ایجاد تشکل‌های مورد نیاز بخش کشاورزی در کهگیلویه و بویراحمد نیست، بازاریابی و صادرات محصولات کشاورزی و سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی محلی از اعراب ندارد و بخش زیادی از تسهیلات بخش کشاورزی به سوی اموری غیر از کشاورزی به دلیل سوء‌نظارت انحراف پیدا می‌کند.
معاون امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی کهگیلویه وبویراحمد نیز گفت: نبود سردخانه و صنایع تبدیلی موجب خروج سالانه بیش از ۸۰ درصد سیب تولیدی این استان به استان‌های همجوار می‌شود.
بهره وری بیشتر از کشاورزی با ایجاد سردخانه و صنایع تبدیلی
خانم باقری کارشناس جهاد کشاورزی استان با بیان اینکه ایجاد سردخانه و صنایع تبدیلی موجب رونق و بهبود فضای کسب و کار در بخش کشاورزی خواهد شد، گفت: نبود این صنعت مهم کشاورزی سایر محصولات زراعی و کشاورزی در استان را نیز با رکود مواجه کرده است.
خانم باقری افزود: تنها عاملی که می‌تواند آسیب پذیری محصولات کشاورزی را کاهش داده، ارزش افزوده آن‌ها را بیشتر و بهره وری از منابع را افزایش دهد، صنایع تبدیلی و تکمیلی است.
وی ادامه داد: بیش از ۵۹ هزارتن از میزان تولید سالانه سیب این استان به دلیل نبود سردخانه و با کمترین قیمت به سایر استان‌های همجوار صادر می‌شود.
کارشناس جهاد کشاورزی گفت: بیش از ۷۰ درصد گردو تولیدی کهگیلویه وبویراحمد نیز سالانه از سوی دلالان به استان‌های همجوار صادر می‌شود.
وی میزان تولید سالانه سایر محصولات باغی شامل مرکبات، هلو و شلیل، زردآلو، انگو، انار و زیتون را نیز به ترتیب ۳۵ هزار، هشت هزارو ۸۴۵، ۸۵۰، ۳۵ هزارو ۶۴۳، ۵۲۸ و ۳۰۰ تن اعلام کرد.
وجود صنایع تبدیلی تکمیل زنجیره تولید و فرآورده‌های کشاورزی
مدیر صنایع تبدیلی و تکمیلی سازمان جهادکشاورزی استان کهگیلویه و بویراحمد گفت: در بیشتر مناطق این استان صنایع تبدیلی و تکمیلی مربوطه وجود ندارد.
علی بخش شجاعی افزود: از ابتدا تاکنون ۴۷۲ فقره جواز تاسیس صنایع تبدیلی و غذایی با ظرفیت سالانه ۴۰۶ هزار تن و اشتغال ۵۷۹۴ نفر در این استان صادر شده است.
وی ادامه داد: از این تعداد مجوز برای ۱۹۶ فقره پروانه بهره برداری با ظرفیت سالانه ۲۶۳ هزار تن و اشتغال ۱۵۳۵ نفر پروانه بهره برداری صادر شده است.
آقای شجاعی گفت: بیشترین مجوز‌ها در حوزه صنایع زراعی اعم از بسته بندی مواد غذایی و میوه خشک تاکنون صادر شده، اما کمترین در حوزه صنایع شیلاتی و فرآوری محصولات باغی است.

شجاعی بیان کرد: ایجاد و توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی بخش کشاورزی به ویژه صنایع غذایی در قطب‌های تولید محصولات کشاورزی در استان که در تولید بعضی محصولات کشاورزی پیشرو هستیم می‌تواند ضمن تکمیل زنجیره تولید و فرآورده‌های کشاورزی، موجب ارتقاء سطح بهره وری، ایجاد ارزش افزوده، افزایش درآمد بهره برداران، ایجاد فرصت‌های شغلی، کنتر روند مهاجرت روستائیان به شهر‌ها و یا مهاجرت معکوس، توسعه صادرات و در نهایت توسعه بخش کشاورزی و امنیت غذایی شود.

بنابراین صنایع تبدیلی تکمیل کننده فرآیند زنجیره تولید از مزرعه تا سفره است و با توجه به رشدجمعیت و تحریم‌های ظالمانه، تامین امنیت غذایی بر پایه توانایی‌های داخلی و اقتصاد مقاومتی امری ضروری است.
احداث شهرک‌های صنایع تبدیلی و تکمیلی
شجاعی افزود: بنابراین با توجه پتانسیل‌ها و ظرفیت‌های استان کهگیلویه و بویراحمد اولویت ما در این استان در بخش صنایع تبدیلی و تکمیلی احداث سردخانه‌ها و انبار‌های سرد، سورت و بسته بندی میوه جات، احداث کارخانه خوراک آبزیان، بسته بندی گوشت قرمز، سفید و آبزیان، بسته بندی انواع سبزیجات و صیفی جات و محصولات گلخانه‌ای است.
وی ادامه داد: یکی از مشکلات عدیده که هر ساله باغداران ما در استان در هنگام برداشت محصول سیب درختی خود با آن مواجه هستند کمبود سردخانه در استان جهت نگهداری محصولات خود هستند و همین امر باعث افزایش ضایعات و ضرر به باغداران و یا فروش محصول خود با کمترین قیمت به دلالان و واسطه ها، می‌شود.
آقای شجاعی اضافه کرد: با توجه به اینکه احداث شهرک‌های صنایع تبدیلی و تکمیلی یکی از مهمترین راه‌های ایجاد اشتغال، کاهش ضایعات کشاورزی، و ارزش افزوده در بخش کشاورزی است.
بنابراین انتظار داریم مسئولان و متولیان مربوطه در این زمینه ما را همکاری و همیاری کنند تا پس از انجام مطالعات لازم شاهد بزرگترین شهرک صنایع تبدیلی تحت عنوان شهرک سیب در منطقه کاکان بویراحمد باشیم.

                                                                                                                                            نویسنده: رقیه صادقی