رعایت حال دیگران در فرهنگ ما، از قدمت دیرینه ای برخوردار است؛ گاهی اوقات دیگران و خواسته های آنها را بر خود ترجیح داده و به اصطلاح معروف میگوییم؛ «در رودربایستی گیر کردم. »
چکیده مصاحبه:
مضرات رودربایستی
راه های غلبه بر رودربایستی
پژوهش خبری صداوسیما: رعایت حال دیگران در فرهنگ ما، از قدمت دیرینه ای برخوردار است؛ گاهی اوقات دیگران و خواسته های آنها را بر خود ترجیح داده و به اصطلاح معروف میگوییم. «در رودربایستی گیر کردم. » رودربایستی از ویژگی‌های ارتباط ایرانی‌ها با یکدیگر است که معمولاً باعث رنج‌های درونی می‌شود. آنچه از منابع دینی‌مان می‌آموزیم آن است که دوستان صمیمی با یکدیگر تعارفات و رودربایستی‌های مخرب را کنار می‌گذارند؛ به اين بهانه در مصاحبه پژوهشی با دكتر منصوره فضيلتي، دكتراي تخصصي كودك و خانواده موضوع: «رودربایستی؟! » را با طرح سئوالات زير مورد بررسي و واکاوي قرار داديم:
1ـ رودربایستی چیست ؟
دكتر منصوره فضيلتي: دكتراي تخصصي كودك و خانواده: رودربایستی حالتي است كه فرد از گفتن حرفي یا انجام رفتاري به دليل حفظ حرمت طرف مقابل احتراز ميكند. در اين حالت فرد عليرغم ميل باطني خود و برخلاف خواسته خود، در جهت رضايت طرف مقابل عمل ميكند. صرفاً به اين دليل كه نکند کسی درباره او فکری بکند، یا اینکه فکری نکند، یا آنکه نکند که اگر آن کار را انجام ندهد، باعث ناراحتي ديگران شود.[1]
2- رودربایستی با ریاکاری چگونه قابل تشخیص است؟
دكتر منصوره فضيلتي: دكتراي تخصصي كودك و خانواده: در رودربايستي فرد آگاهي كامل در مورد رفتار مطلوب ندارد و باور دارد كه استفاده از تعارفات و صرف نظر كردن از خواسته ها بهترين رفتار است؛ ولي فرد رياكار با آگاهي كامل، تملق و چاپلوسي مي كند تا با جلب رضايت ديگران به اهداف خود برسد. در دراز مدت، فرد با ادامهي اين تعارفات از صداقت گفتار و رفتارش کاسته ميشود و مجبور به دروغگويي، تملق و ريا نيز خواهد شد؛ دليلش هم اين است كه مبادا او از شنيدن واقعيت ناراحت شود. همین رفتارها ممکن است به تدريج در ما روحیه نفاق و دورویی را ایجاد کند.
3- رودربایستی چگونه روابط بین فردی را تحت تاثیر قرار میدهد؟
دكتر منصوره فضيلتي: دكتراي تخصصي كودك و خانواده: به دليل اينكه فرد در حالت رودربايستي احساسات واقعی خودش را سرکوب مي كند، به ناچار فشار رواني زيادي را تحمل ميكند. اين افراد به دليل ترس از عدم تاييد و يا ترس از ارزيابي منفي ديگران، بر اين باورند كه دائما بايد از خود گذشتگي نشان دهند، بنابراين خواسته هاي خود را ناديده ميگيرند و هميشه نگران و درصدد رضايت ديگرانند. تاثير اینگونه رفتارها در دراز مدت روابط بين فردي را خدشه دار ميكند. چون فرد مهارت كافي در ارتباط موثر با ديگران را ندارد؛ به موقع و بجا جرات ندارد واقعيت را بگويد، نمي‌تواند ابراز وجود كند، مهارت " نه گفتن"ندارد و هيچگاه نظر خودش را صادقانه بيان نميكند؛ رفته رفته روابط اجتماعی و نيز كيفيت آن كاهش مييابد و باعث از بين رفتن ارتباط صميمانه بين افراد ميشود.
4- تبعات منفی رودربایستی چیست؟
دكتر منصوره فضيلتي: دكتراي تخصصي كودك و خانواده: در رودربايستي فرد با تعارفات پي در پي سعي ميكند مهربان، خوش برخورد و با شخصيت تر به نظر برسد. ولي يكي از تبعات منفي اين رفتار اين است كه واقعا به وجهي اجتماعي او لطمه وارد مي شود، چرا كه ديگران به زودي متوجه خواهند شد كه او جرات راستگويي ندارد. و يا او را فرد رياكاري مي‌دانند.
فرد به تدريج به عنوان يك شخصيت منفعل كه جرات انتقاد كردن حتي انتقاد سازنده را ندارد، شناخته خواهد شد.و ديگران از اين حسن رفتارهاي ظاهري سوءاستفاده خواهند كرد. به دليل اينكه فرد از بيان احساسات خود احساس ناامني ميكند، مهارت حل مساله و تصميم گيري را هم از دست مي‌دهد و چنين به نظر ميرسد كه از خود نظري ندارند. مثلا در تصميم‌گيري‌هاي جمعي معمولا مي‌گويند "براي من فرقي نميكند." مواردی همچون "افسردگی، احساس درماندگی و ناامیدی، رنجیدگی، عصبانیت از دیگران مبنی بر سوءاستفاده از او، ناکامی، عدم توانایی فرد در رسیدن به اهداف، انفجار خشم، عدم کنترل خشم از تبعات منفی رودربایستی است.
5- نقش خانواده در افزایش مهارت های ارتباطی چیست؟
دكتر منصوره فضيلتي: دكتراي تخصصي كودك و خانواده: در اينجا بايد به نقش خانواده و مهارتهاي فرزندپروري صحيح اشاره كرد.اگر از اوايل كودكي والدين با فرزندان خود طوري برخورد كنند كه اعتماد به نفس آنها تقويت شود و نيز خود والدين الگوي رفتاري صحيح باشند؛ فرزندانشان اصول مهارتهاي ارتباطي را ياد خواهند گرفت. اقتدار والدين دركنار انعطاف پذيري، عطوفت، پذيرش و توجه بي قيد و شرط باعث افزايش عزت نفس در كودكان ميشود. زمانيكه فرزندان احساس خود ارزشمندي داشته باشند، با اعتماد به نفس كافي نظرات واقعي خود را با جراتورزي و در عين حال مودبانه بيان ميكنند. به طوركلي وقتي كودكان با پيامد مثبت رفتارهاي مطلوب و پيامد منفي رفتارهاي نامطلوب خود مواجه شوند رفتارهاي مطلوب آنها تقويت و شكل ميگيرد و رفتارهاي نامطلوب خاموش ميشوند.
6- رفتار جراتمندانه چه خصوصیاتی دارد؟
دكتر منصوره فضيلتي: دكتراي تخصصي كودك و خانواده:
* بهترين روش آموزش و يادگيري مهارت ابراز وجود، رفتار جراتمندانه و مهارت نه گفتن است. از ويژگيهاي رفتار جرأت‌مندانه ميتوان به موارد زير اشاره كرد:
_ ويژگي هاي مثبت رفتار جراتمندانه
7- جایگاه رودربایستی در فرهنگ ما چگونه است؟
دكتر منصوره فضيلتي: دكتراي تخصصي كودك و خانواده: در کشور ما از گذشته های دور فرهنگ رودربایستی وجود داشته و نسل به نسل از اجداد گذشته به فرزندانشان منتقل شده است. تقريبا این نوع رفتار ویژه در بین هیچ ملتی در جهان – بجز ما ایرانیان - وجود ندارد. تعارفات معمولا ریشه در الگوهای ارتباطی دوران کودکی و سبك فرزند پروری دارد. والدینی که اجازه نمي‌دهند کودکان شان هیجانات و احساسات خود را ابراز كنند و یا اگر تصمیم گیری فرزندان براساس میل شخصی آنها باشد، آن را نوعی سرپیچی تلقي می‌کنند، حاصل اين روش تربیتي تعامل اجتماعی ضعیف فرزندان خواهد بود كه توانایی نه گفتن را ندارند و در بعضی مواقع از خواست خود می‌گذرند و علی رغم میل دروني خود به خواسته دیگران پاسخ می‌دهند.[2]
8- در روابط بين فردي رودربایستی ناشي از چیست؟
دكتر منصوره فضيلتي: دكتراي تخصصي كودك و خانواده: عوامل زیادی موجب کمرویی اجتماعی در افراد می‌شود. این عوامل شامل عوامل فرهنگي، سبك تربيتي والدين، ويژگيهاي شخصيتي، عوامل موروثی و تجارب مختلف زندگی می‌شود. در روابط بين فردي، اين حالت بيشتر ناشي از ترس فرد نسبت به از دست دادن محبوبيت خود و توجه ديگران است. ترس از قضاوت منفي ديگران يكي از علل اصلي كم رويي است. زيرا فرد دائم نگران است كه مبادا با رفتاري نابجا باعث رنجش ديگران شود، مورد ارزيابي منفي آنها قرار گيرد و آدم خوب و محبوبي به نظر نيايد.
9-آسيب هاي فردي و اجتماعي رودربايستي کدام است؟
دكتر منصوره فضيلتي: دكتراي تخصصي كودك و خانواده: افراد كمرو ممکن است در محیط‌های اجتماعی، دارای اعتماد به نفس به نظر بیایند، ولی اغلب مشغول گفتگوي درونی و مشغله‌هاي ذهني منفی هستند؛ احساس خوب نبودن و ناامنی می‌کنند؛ دائما از خود می‌پرسند چطور توسط دیگران دیده یا قضاوت می‌شوند. اين حالت چه پنهان باشد و چه آشکار، باعث آسیب به کسانی می‌شود که آن را تجربه می‌کنند. رودربايستي فرد را دچار مشکلات اجتماعی می‌كند، مثل دشواری در ملاقات با ديگران و مشكل در دوست‌يابي که می‌تواند منجر به انزوا، تنهایی و افسردگی شود. کم‌حرفی و عدم ارتباط مناسب با ديگران ممکن است باعث شود سایرین فکر کنند که فرد مغرور است يا علاقه‌ای به صحبت ندارد. افراد كمر و دائما حواس‌شان به ظاهر و رفتارشان است و به شدت مراقب حرکات و رفتار خود هستند. و بین ترس از دیده‌نشدن یا دیده‌شدن و بی‌ارزش بودن گیر افتاده‌اند.
10- باورهای نادرست که باعث رودربايستي مي شود؟
کلام آخر
قرار گرفتن در رودربایستی و قبول آن به معنای خوب بودن و همراهي با ديگران تلقی نمی شود. و صرفاً از روی تعارف کردن و خوش برخورد بودن نبايد رفتار بد دیگران را تحمل کرد.با يادگيري مهارتهاي ارتباط موثر و جرات ورزي ميتوان طرز برخورد صحيح با ديگران را آموخت. اين مهارتها به ما ياد مي دهد مودبانه خواسته هايمان را مطرح كنيم. و نيز با تقويت اعتماد به نفس و افزايش خودباوري و خودكارآمدي ميتوان ترس از قضاوت ديگران را از بين برد.
پژوهش خبری// پژوهشگر: مهدی ناجی
//منابع در آرشیو پژوهش خبری موجود است//