گزارش مکتوب؛
کلزا کم آب بر و استراتژیک
بحران کم آبی در حالی در آذربایجان غربی که روزگاری دومین استان پرآب کشور بود جولان می دهد که این استان با دارابودن یک میلیون هکتار اراضی قابل کشت یکی از استانهای مستعد برای کشت محصول کم آب بر و استراتژیک کلزاست.
به گزارش خبرگزاری صدا و سیما مرکز آذربایجان غربی، آذربایجان غربی با یک میلیون هکتار اراضی قابل کشت یکی از استان های مستعد کشت انواع محصولات کشاورزی است.یکی از برنامه های اساسی برای جلوگیری از کشت مستمر گندم و همچنین بهبود کیفیت تولیدات، ایجاد تنوع و جایگزینی در کشت است و دانه روغنی کلزا برای این برنامه بسیار مناسب و اقتصادی است.
کارشناسان معتقدند، برای تولید پایدار گندم، کشت دانه روغنی کلزا ضروری است زیرا این دانه روغنی در تناوب کشت با گندم سبب تقویت خاک، کاهش آفات و بیماری ها، استفاده بهینه از آب و در نهایت افزایش تولید گندم می شود.
کشت مداوم گندم در اراضی زراعی سبب کاهش توان رویشی اراضی و افت قابل توجه میزان تولید گندم می شود که برای جلوگیری از این روند باید محصول دیگری را در تناوب گندم برای کشت جایگزین در نظر داشت که بررسی های علمی نشان میدهد دانه روغنی کلزا بهترین نوع محصول در این زمینه است.
کلزا (Brassica napus) یکی از گیاهان دانه روغنی مهم در مناطق معتدل و دارای طیف وسیعی از سازگاری اقلیمی است. دانه کلزا دارای ۲۵ تا ۵۵ درصد روغن، ۱۸ تا ۲۴ درصد پروتئین و ۱۲ تا ۲۰ درصد پوست است.
روغن کلزا بدلیل ترکیب مناسب اسیدهای چرب غیراشباع و درصد پایین اسیدهای چرب اشباع همانند زیتون جزء با کیفیت ترین روغنهای خوراکی است.
طرح 10 ساله خودکفایی دانه روغنی از سه سال قبل در کشور آغاز شده و سازمان جهاد کشاورزی از افزایش سطح کشت این محصول حمایت می کند چرا که سالیانه 90 درصد دانه روغنی و مواد اولیه کارخانجات تولید روغن خوراکی کشور وارد می شود و هر سال برای این منظور چهار میلیارد دلار ارز اختصاص می یابد.
کارشناسان می گویند، سالیانه بیش از 55 میلیون تن کلزا در کشورهای عضو اتحادیه اروپا با 22 میلیون تن، چین با 13 تن و کانادا با 20 تن به عنوان سه قطب تولیدکننده این محصول تولید می شود در حالی که میزان تولید این محصول در ایران کمتر از 300 هزار تن در سال برآورد می شود.
صرفه جویی در مصرف آب، کنترل آفت ها، درآمد 2 برابری از هر هکتار نسبت به کشت گندم و رعایت تنوع کشت در مزارع از مزایای کشت کلزاست و وزارت جهاد کشاورزی نیز با توزیع بذر یارانه ای و خرید تضمینی محصول از بهره برداران حمایت می کند.
آذربایجان غربی روزگاری دومین استان پرآب کشور بود اما امروز سیمای کم آبی بر آن سایه انداخته است، باتوجه به بحران آب در این استان به خصوص در حوضه آبریز دریاچه ارومیه، اصلاح الگوی کشت یکی از راهکارهای دولت برای مدیریت منابع آبی و عبور از بحران کم آبی به شمار می رود.
کریم زاده رئیس سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان غربی با اشاره به این که آذربایجان غربی رتبه هشتم کشت و تولید دانه های روغنی کلزا در کشور است، می گوید: متاسفانه کارخانه فرآوری روغن در استان وجود ندارد و برای احداث کارخانه روغن کشی حداقل به 30 هزار تن انواع دانه های روغنی (مواد اولیه) نیاز است تا کارخانه احداثی از لحاظ اقتصادی توجیه پذیر باشد.
کلزا در اواخر تابستان و اوایل پاییز به صورت آبی کشت می شود و این فصل کشت در آذربایجان غربی مقارن با شروع بارش های پاییزه است.
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان غربی می گوید: در کشت بهاره امسال بیش از 3 هزار و 400 هکتار از اراضی کلزا کشت شد و بیش از 8 هزار و 197 تن محصول کلزا از کشاورزان خریداری شد.
فتح اله زاده می افزاید: در کشت پاییزه امسال نیز در بیش از 5 هزار هکتار زمین کلزا کشت شد که پیش بینی می شود حدود 13 هزار دانه روغنی تولید و به صورت تضمینی از کشاورزان نیز خریداری شود.
او با اشاره به شرایط ویژه استان و بحران کم آبی دریاچه ارومیه تصریح می کند: کشت محصولات کم آب بر نسبت به سال گذشته 27 درصد افزایش دارد.
شرکت فرانسوی اورالیس، شرکت تعاونی مربوط به کشاورزان فرانسه است که در زمینه تحقیق، توسعه، تولید بذر و خدماترسانی به کشاورزان فرانسه فعالیت میکند، ایران تاکنون سابقه همکاری با شرکت اورالیس را نداشته است، اما معاونت زراعت وزارت جهاد کشاورزی با توجه به اهداف طرح خوداتکایی روغن، همکاری خود را با این شرکت آغاز کرده و نتایج قابل قبولی را در تولید کلزای به دست آورده است.سندرین لگروس کارشناس تولید بذر شرکت اورالیس فرانسه در بازدید از مزارع کشت کلزای نقده می گوید: آب و هوای آذربایجان غربی و خاک مرغوب آن در مقایسه با دیگر استانهای ایران از وضعیت مطلوبتری برای کشت کلزا برخوردار است.او مشکل مزارع کلزای ایران را بالا بودن تراکم کشت آن می داند و می افزاید: اگر کلزا با تراکم کم کشت شود، رشد طولی ریشه های آن در خاک افزایش می یابد و در برابر یخبندان، گرمای زیاد و کم آبی مقاوم می شود.کارشناسان، وارداتی بودن بخشی از بذر کلز، آشنا نبودن کشاورزان با این محصول، ضرورت اجرای تحقیقات میدانی برای شناسایی گونه های سازگار با شرایط اقلیمی این منطقه و تمایل بیشتر کشاورزان برای کشت محصولات معمول از جمله چغندرقند و نخود و سایر حبوبات را از جمله مشکلات ترویج کلزا به عنوان کشت جایگزین می دانند.با توجه به اهمیت آب در کشور و روند خشک شدن دریاچه ارومیه، ترویج کشت جایگزین از جمله کلزا حائز اهیمت است چرا که علاوه بر صرفه جویی در مصرف آب خودکفایی تولید دانه های روغنی نیز محقق می شود و این مهم نیازمند ترویج علمی و روشمند کشت این محصول برای کشاورزان منطقه است.
گزارشگر: ندا موسی زاده