شکل گیری دولت الکترونیک از ضرورت‌های جدی

رئیس قوه قضاییه افزود: تحول در دستگاه قضایی بدون راه اندازی این سامانه‌ها امکانپذیر نیست و این تحول تسریع در رسیدگی‌ها، رفع اطاله دادرسی، کرامت نسبت به مردم و اجرا و تسهیل دسترسی به عدالت را می‌طلبد که همه این سامانه‌ها می‌تواند در جهت تحقق این اهداف نقش مهمی را ایفا کنند.
آقای رئیسی از سامانه نوبت دهی به عنوان طرحی یاد کرد که در افزایش میزان رضایت مردم نقش دارد و به سامانه نظرسنجی که ارباب رجوع نظر خود را اعلام می‌کند و قاضی و کارمند در جریان این نظرسنجی قرار می‌گیرد، اشاره کرد و گفت: این موضوع می‌تواند به ارتقاء رضایتمندی مردم و توجه به کرامت انسان کمک کند.
وی ادامه داد: اگرچه بخشنامه کرامت سال گذشته ابلاغ شده است، ولی باید سازوکار این بخشنامه ایجاد می‌شد که مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضاییه سامانه آن را ایجاد کرد. این سامانه می‌تواند فرایند سنجش را در مورد بخشنامه کرامت عملیاتی و اجرایی کند.
حجت الاسلام و المسلمین رئیسی با اشاره به راه اندازی سامانه صدور گواهی عدم سوءپیشینه افزود: این موضوع از مسائلی بود که مردم را رنج می‌داد و پاسخ به آن تقریبا ده روز معطلی داشت؛ ولی راه اندازی این سامانه و به روزرسانی استعلام عدم سوءپیشینه، حتما در جهت فضای کسب و کار در کشور و رضایت مردم تاثیر دارد.
وی در مورد سامانه استعلام از بیمه‌ها و بانک‌ها گفت: قضات بر این اساس می‌توانند به لحظه به بانک‌های اطلاعاتی مختلف دسترسی داشته باشند و این مقدمه شکل گرفتن دولت الکترونیک است.
آقای رئیسی دولت الکترونیک را از ضرورت‌های جدی کشور عنوان کرد که می‌طلبد همه بخش‌هایی که به اطلاعات دسترسی دارند، به هم مرتبط شوند و همکاری و همراهی بیشتری با هم داشته باشند و تبادل اطلاعات بین بخش‌ها صورت گیرد تا در عمل دولت الکترونیک شکل گیرد.
وی تاکید کرد: استعلام از بانک‌ها و بیمه‌ها می‌تواند دسترسی به اطلاعات را برای قاضی تسهیل کند و تصمیم گیری را سهل نماید.
رئیس قوه قضاییه با اشاره به سامانه‌های خودکاربری وکلا و نمایندگان حقوقی و کارشناسان رسمی گفت: این اقدام می‌تواند کار‌ها را آسان و تسهیل کند.
حجت الاسلام و المسلمین رئیسی با تاکید بر اینکه قانون، دادرسی الکترونیک را به رسمیت شناخته است، بیان داشت: دادرسی الکترونیک نوعی از دادرسی است که قانونگذار آن را پذیرفته است.
وی یادآور شد: کرونا می‌توانست به عنوان یک تهدید برای تاخیر در کار‌ها تلقی شود؛ ولی مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضاییه این تهدید را با گسترش دادرسی‌های الکترونیک به یک فرصت تبدیل کرد.
وی با اشاره به برگزاری بیش از هزار مورد دادرسی الکترونیک در استان‌ها اظهار کرد: این اقدام گام بسیار موثری در جهت گسترش دادرسی‌های الکترونیک است؛ به نحوی که بتوان رفت و آمد را کمتر کرد و نفع را بالا برد.
رئیس قوه قضاییه با ابراز امیدواری نسبت به افزایش روزافزون دادرسی الکترونیک، استفاده از فناوری برای رسیدگی به پرونده‌ها حتی در استان‌های محروم را اقدامی پسندیده دانست و بیان داشت: این موضوع به بروزرسانی پرونده‌ها و افزایش رضایتمندی مردم و عمل به قانون کمک می‌کند.
آقای رئیسی با اشاره به راه اندازی صددرصد سامانه‌هایی که در امر مبارزه با قاچاق کالا بر عهده قوه قضاییه است، گفت: مطابق آمار‌های ارائه شده، قوه قضاییه در بین دستگاه‌های کشور صد در صد تعهداتش را در این زمینه انجام داده و سامانه‌های مورد نیاز در قوه قضاییه راه اندازی شده است تا در ارتباط با سامانه‌های دستگاه‌های دیگر، نقش بسزایی در مبارزه با قاچاق کالا داشته باشد.

وی خاطرنشان کرد: در این سال که یکی از اولویت‌های قوه قضاییه توجه به کرامت ارباب رجوع و اجرای بخشنامه کرامت بوده است، ایجاد این سامانه‌ها در جهت تحقق شفافیت و روان کردن امور، نقش داشته است.
رئیس قوه قضاییه با ابراز خرسندی از راه اندازی این سامانه‌ها گفت: گام‌هایی که امروز متخصصین برداشته اند، قوه قضاییه هوشمند را نوید می‌دهد که در راستای تحول دستگاه قضا بسیار نقش آفرین است.
آیت الله رئیسی گفت: انتشار آرای قضایی و نقد آن توسط نخبگان و خبرگان و پژوهشگران و محققان یکی از سازوکار‌هایی است که به اتقان کار در دستگاه قضایی کمک می‌کند و زمینه آن فراهم شده است.
وی ابراز امیدواری کرد این گام‌های استوار روز به روز بتواند بر تحول در دستگاه قضایی و دسترسی آسان به عدالت و شفافیت و روان کردن ارتباطات و دادرسی الکترونیک تاثیر بسزایی داشته باشد و افزایش اعتماد عمومی و تسهیل امور مردم را فراهم سازد.

 

زارع‌پور، رئیس مرکز آمار و انفورماتیک قوه قضاییه
 جزئیات سامانه‌های جدید الکترونیک قوه قضاییه 
عیسی زارع‌پور، رئیس مرکز آمار و انفورماتیک قوه قضاییه در این مراسم با اشاره به جزییات سامانه‌های جدید در تشریح راه‌اندازی سامانه‌هایی در مرکز آمار و انفورماتیک قوه ‌قضاییه برای تسهیل امور مراجعان به تشریح این سامانه‌ها پرداخت و گفت: اکنون شاهد افتتاح و رونمایی از ورود ۳۰ سامانه مربوط به قوه قضاییه و سازمان‌های وابسته به قوه قضاییه هستیم که در طول یک سال و اندی گذشته راه‌اندازی شده است، حدود ۲۰ سامانه مربوط به دادگستری جمهوری اسلامی و بقیه مربوط به سامانه‌های تابع قوه هستند.
رئیس مرکز آمار و انفورماتیک قوه‌قضاییه تصریح کرد: یکی از این سامانه‌ها، سامانه خودکاربری وکلا است که براساس آن وکلا بدون آنکه نیازی به مراجعه قوه قضاییه داشته باشند می‌توانند از منزل و محل کارشان تمام کار‌های خود را از ارسال شکواییه، تنظیم دادخواست، ارسال لایحه، ثبت قراردادهایشان تا حتی تمدید پروانه‌شان را با کارتابل ویژه‌ای که برایشان پیش‌بینی شده انجام دهند.
زارع پور یادآور شد: یک تکلیف قانونی برای ثبت قرارداد‌های وکالت وجود داشت که در قانون بودجه سال ۹۹ تصویب شده بود که بر اساس آن می‌بایست قوه قضاییه ظرف یک ماه این کار را انجام دهد که برای اولین بار در قوه قضاییه و در موعد مقرر این سامانه راه‌اندازی شده و تاکنون بیش از ۲ هزار قرارداد در آن ثبت شده است.
وی ادامه داد: در راستای دستیابی به هدف تسهیل دسترسی مردم، خودکاربری کارشناسان رسمی را سال گذشته راه‌اندازی کردیم که بحث ارجاع به کارشناس رسمی و گرفتن نظریه کارشناس از طریق سیستم انجام می‌شود. همچنین، سامانه خودکاربری نمایندگان حقوقی دستگاه ها، راه‌اندازی شد. نمایندگان حقوقی دستگاه‌ها نیز بدون نیاز به مراجعه قوه قضاییه یا حتی دفاتر خدمات الکترونیکی قضایی، بعد از ثبت نام در ثنا و دریافت کد ثنا می‌توانند تمام کارهایشان را از راه دور انجام دهند.
رئیس مرکز آمار و انفورماتیک قوه‌قضاییه گفت: خدمت جدید دیگر ثبت و پیگیری اعاده دادرسی از دیوان عالی کشور است، این کار پیشتر به شکل متمرکز در تهران انجام می‌شد و مردم باید مسافت‌های طولانی برای انجام این کار طی می‌کردند و نوبت می‌گرفتند و صف می‌کشیدند که در حال حاضر این خدمت از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی در چند استان به شکل آزمایشی اجرا می‌شود و با تدابیری که در دیوان عالی کشور پیش‌بینی کردند در گستره ملی به مرور اجرا خواهد شد.
زارع پور با بیان اینکه در راستای تکریم مردم، مراجعان و تکریم بدنه دستگاه قضایی سامانه‌هایی را راه‌اندازی کردیم، افزود: از جمله این موارد، سامانه نوبت دهی است؛ نوبت دهی برای دفاتر خدمات الکترونیک قضایی از فروردین ماه راه‌اندازی شده است و شیوع ویروس کرونا در کشور باعث شد که تدابیری برای کاهش ازدحام در مراجع قضایی و دفاتر خدمات قضایی پیشی بینی شود لذا ما تلاش کردیم تا هرکسی بتواند اینترنتی و از منزل نوبت بگیرد و به موقع در مکان حاضر شود.
وی تصریح کرد: سامانه مذکور با اولویت شعب اجرای احکام در سراسر کشور اجرایی شده است؛ گاهی مردم از ۴ صبح در شورای اجرای احکام صف می‌کشیدند و لیست می‌نوشتند، اما حال با راه‌اندازی این خدمت می‌توانند قبل از مراجعه به شعب احکام نوبت خود را دریافت کنند و با خیال راحت همان ساعت مراجعه کنند.
رئیس مرکز آمار قوه‌قضاییه گفت: در سامانه نظرسنجی از مردم، نظرسنجی، بی واسطه و بدون دخالت انسان است و هرکسی که به قوه قضاییه مراجعه می‌کنند بلافاصله بعد از آنکه کارش انجام شد یک پیامک برای او با یک لینک یکبار مصرف ارسال می‌شود و می‌تواند هم در مورد واحد قضایی و هم در مورد تک تک افرادی که در مسیر ایشان قرار داشتند نظر و نمره دهد.
زارع پور یادآور شد: نتایج اولیه این طرح که یک ماه از اجرای آن می‌گذرد، میزان رضایت مردم از اشخاص و عملکرد قوه حدود ۷۰ درصد قابل قبول بوده و در بررسی‌ها متوجه شدیم کسانی که مردم به آن‌ها رای مثبت دادند واقعا این اطلاعات صحت داشته است.
وی تاکید کرد: هم اکنون این سامانه در گستره کشوری فعال است و روزانه چند هزار نظر جدید ما از مردم می‌گیریم و این موضوع، ادامه خواهد داشت و در فاز بعدی ظرف یک الی دو هفته آینده ما این بازخورد را به همکاران هم خواهیم داد، یعنی همکاران اداری قضایی می‌توانند در کارتابل‌شان ببینند که میانگین رضایت مردم از آن‌ها در این هفته چه بوده و نمودارشان را نشان می‌دهد و خودشان می‌توانند نتیجه کارشان را در تعامل با مردم ببینند؛ البته در دستگاه قضا همیشه یک طرف دعوا شاکی است و یک طرف نسبت به رایی که صادر می‌شود طبیعی است که اعتراض داشته باشند و این موارد در نظرسنجی‌ها خودش را نشان می‌دهد.
زارع پور با اشاره به راه اندازی سامانه صدور گواهی عدم سوءپیشنیه یادآور شد: بخش ویژه‌ای که برای امسال که سال جهش تولید است در نظر داریم، آن است که تا آنجایی که بتوانیم هر خدماتی که مردم می‌خواهند از قوه قضاییه دریافت کنند به شکل آنی بتوانند آن خدمات را استعلام بگیرند؛ به عنوان مثال صدور گواهی عدم سوء پیشینه که تا پیش از این از طریق پلیس و هم از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی انجام می‌شد و معمولا چند روز طول می‌کشید یک روزه شده است و سامانه آن دو هفته‌ای است که در سراسر کشور به غیر از تهران راه‌اندازی شده است.
وی ادامه داد: همکاران ما در دادسرا‌ها به محض آنکه این را دریافت می‌کنند با ابلاغیه‌ای که دادستان کل کشور هفته قبل داشتند، کارتابل شان را باید روزانه صفر کنند یعنی تمام درخواست‌های صدور گواهی عدم سوء پیشینه را با جستجویی که در بانک‌های اطلاعاتی انجام می‌شود باید به مردم به روز جواب دهند.
وی گفت: ما یک روزه گواهی عدم سوء پیشینه را به شکل الکترونیکی بدون مراجعه صادر می‌کنیم، یعنی هر ساعت از شبانه روز اراده کنند مردم می‌توانند این درخواست را بدهند، یک روز کاری بعد این درخواست به شکل الکترونیکی دریافت می‌شود و سیستمی هم راه‌اندازی کردیم و این امکان را دارد که به شکل آنی اصالت گواهی عدم سوء پیشینه را استعلام کند.
زارع پور بیان در رابطه با استعلام آنی ثبت اسناد گفت: یکی از موانع اطاله دادرسی استعلاماتی است تا وضعیت یک ادعا روشن شود، همچنین در راستای تسهیل و تسریع دادرسی‌ها مجموعه اقداماتی را انجام دادیم که یکی از آن‌ها توسعه استعلامات الکترونیکی است.
زارع پور یادآور شد: ما حدود ۲۰۰ استعلام را شناسایی کردیم و باید از دستگاه‌های اجرایی در کشور انجام شود تا به یک پرونده رسیدگی کرد، البته همه این موارد راجع به یک پرونده یا یک نوع دعوای خاص نیست؛ همانطور که می‌دانید بر اساس یکی از بند‌های قانون برنامه ششم توسعه (بند ط ماده ۱۱۷ قانون برنامه ششم) کلیه دستگاه‌ها مکلف شدند به شکل الکترونیکی به استعلامات پاسخ دهند که یکی از دستاورد‌های قوه قضاییه در این مدت آن بود که آیین اجرایی آن در دو هفته گذشته در دولت تصویب شد و انشالله دستگاه‌ها مکلفند که این سرویس را در اختیار ما قرار دهند برخی موارد را در سیستم مدیریت پرونده قضایی‌مان یکپارچه می‌کنیم.
رئیس مرکز آمار قوه‌قضاییه گفت: به عنوان راه‌اندازی سرویس استعلام شماره حساب به شکل برخط در سامانه مدیریت پرونده قضایی را می‌توان مثال زد. با کمکی که بانک مرکزی کرد همکاران قضایی به شکل برخط می‌توانند کد ملی را وارد کرده و به لیست حساب‌های فردی که دادخواست احضار داده یا برای اجرای احکام، دسترسی پیدا کنند و صرفا با آن بانک‌های مشخص استعلام شود و اینگونه نباشد تا مردم به ۳۷ نهاد پولی و بانکی مراجعه کنند.
وی عنوان داشت: در گام بعد بحث استعلام مانده، موجودی و مسدودی حساب به شکل برخط انجام می‌شود، الان به شکل الکترونیکی مکاتبه رد و بدل می‌شود، استعلام‌های متعددی راه‌اندازی می‌شود و در خدمت همکاران قضایی قرار می‌گیرد که بتوانند به سرعت پرونده‌ها را رسیدگی کنند.
زارع پور افزود: آرمان ما این است که هر پرونده‌ای که تشکیل می‌شود در راستای دستیابی به دستگاه قضایی هوشمند به شکل اتوماتیک خود سیستم تشخیص دهد که چه استعلاماتی نیاز دارد و اسعتلامات مورد نیاز را خود سیستم به شکل الکترونیکی ارسال کند، قبل از آنکه پرونده در کارتابل قاضی بیاید این استعلامات ارسال شده باشد و حتی بعضی از آن‌ها جوابش هم آمده باشد؛ یعنی وقتی یک قاضی پرونده را باز می‌کند و می‌خواهد رسیدگی کند جواب استعلامات به شکل خودکار آمده باشد و در سیستم وجود داشته باشد.
رئیس مرکز آمار قوه‌قضاییه گفت: این دستیابی نیازمند به یک عزم ملی است و با توجه به اینکه آیین نامه اجرایی آن فراهم شده باید همه دستگاه‌های اجرایی زیرساخت‌هایشان را فراهم کنند، هر آنچه که فراهم شود ما به سرعت در سیستم مدیریت پرونده قضایی یکپارچه خواهیم کرد و در دسترس قرار خواهیم داد.
وی ادامه داد: ما کاملا آمادگی آن را داریم و از همه دستگاه‌ها می‌خواهم همکاری لازم را با قوه قضاییه داشته باشند تا بتوانیم مشکلات مردم را کم کنیم و کاهش دهیم.
زارع پور تاکید کرد: در حوزه سازمان‌های وابسته هم همکاران در سامانه ثبت اسناد ۵ الی ۶ سامانه جدید دارند که امروز راه اندازی شد، در پژوهشگاه قوه قضاییه نیز به همین شکل ادامه می‌یابد؛ در حوزه مراقبت‌های الکترونیکی کار با سرعت و جدیت بیشتری از قبل دنبال می‌شود، در حال حاضر ۳ هزار پابند الکترونیکی جدید ظرف دو ماه گذشته تحویل سازمان زندان‌ها شده و از آن‌ها استفاده می‌شود امیدواریم که تا آخر سال بتوانیم به ۱۰ هزار پابند برسانیم، اگر یک اراده جمعی در کشور شکل بگیرد با کمک شرکت‌های دانش بنیان بتوانیم این ظرفیت را به ۵۰ هزار پابند ظرف سال‌های آینده برسانیم.
رئیس مرکز آمار و انفورماتیک قوه‌قضاییه گفت: آرمان ما این است که هر پرونده‌ای که تشکیل می‌شود در راستای دستیابی به دستگاه قضایی هوشمند به شکل اتوماتیک خود سیستم تشخیص دهد که چه استعلاماتی نیاز دارد و استعلامات مورد نیاز را خود سیستم به شکل الکترونیکی ارسال کند، قبل از آنکه پرونده در کارتابل قاضی بیاید این استعلامات ارسال شده باشد و حتی بعضی از آن‌ها جوابش هم آمده باشد؛ یعنی وقتی یک قاضی پرونده را باز می‌کند و می‌خواهد رسیدگی کند جواب استعلامات به شکل خودکار آمده باشد و در سیستم وجود داشته باشد.

این سامانه‌ها در چهارمین روز از هفته قوه‌ قضاییه و با هدف ایجاد دستگاه قضایی هوشمند مورد بهره برداری قرار گرفته اند.
با راه اندازی این سامانه‌ها تعداد سامانه‌های الکترونیکی قوه قضاییه به ۳۰ سامانه ارتقا می‌یابد.
آغاز به کار این سامانه‌ها گام مهمی در جهت تسهیل و تسریع در خدمت‌رسانی به شهروندان و کاهش مراجعات مردمی به مراجع قضایی خواهد بود.
سامانه نوبت‌دهی الکترونیک، سامانه کشف شهود حرفه‌ای، سامانه صدور الکترونیکی گواهی عدم سوء پیشینه، سامانه ثبت قرارداد وکلا، سامانه بازرسی و نظارت و رسیدگی به شکایات و اعلامات و الکترونیکی کردن فرآیند‌های دفاتر اسناد رسمی و ازدواج و طلاق و تصدیق اصالت سند مالکیت از جمله این سامانه‌ها هستند.
گفتنی است، این سامانه‌ها در ایجاد شفافیت و ارتقا سلامت اداری سیستم قضایی و تسریع در فرآیند دادرسی تاثیر بسزایی خواهند داشت.