سی ان جی ، سوخت ملی

به گزارش خبرنگار خبرگزاری صدا وسیما، حدود ۱۷ سال پیش یعنی در سال ۱۳۸۲ توسعه سهم سی ان جی، گاز طبیعی فشرده شده به عنوان سوختی پاک در سبد سوخت کشور در صدر برنامه‌های وزارت نفت قرار گرفت. در آن مقطع زمانی عملیات توسعه سی ان جی شروع به کار کرد و جایگاه‌ها با تسهیلاتی که در اختیار داشتند احداث و توسعه یافتند.
در سال ۸۴ این طرح به صورت جدی‌تر اجرا شد و گاز طبیعی توانست با جایگزین شدن به جای بنزین، مصرف این کالای سوختی را تا حدی مهار کند. این حرکت با سرعتی نه چندان بالا به مسیر خود ادامه داد، اما در سال ۹۱ این جهش تقریبا متوقف شد. موضوع استفاده از خودرو‌های گازسوز و جایگیزین سی ان جی به جای بنزین به دلایل متعدد از جمله نزدیک شدن قیمت گاز به بنزین، آرام آرام به فراموشی سپرده می‌شد که موضوع افزایش قیمت بنزین و توفیق‌های کشور در برداشت یک میلیارد مترمکعبی گاز از میادین پارس جنوبی سبب شد تا طرح جایگزینی سی ان جی به عنوان سوخت ملی ایران دوباره پیگیری شود.
براین اساس با باز شدن پای شورای اقتصاد، جهش دوم این طرح سرعت بالایی گرفت. ۱۱ آذرماه ۹۸ با ارائه پیشنهاد مشترکی از سوی وزارت نفت و سازمان برنامه و بودجه با هدف حمایت و کاهش هزینه‌های حمل و نقل عمومی و بهبود هوای شهرها، به استناد ماده ۱۲ قانون رفع موانع تولید، طی جلسه‌ای فوق‌العاده، شورای اقتصاد مصوبه‌ای با عنوان «حمایت از تولید و تبدیل کارخانه‌ای و کارگاهی یک میلیون و ۴۶۰ هزار دستگاه خودروی تاکسی، ون (تاکسی)، وانت و مسافربر شخصی بنزینی به CNG سوز» را تصویب کرد. بدین ترتیب مقرر شد تا شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران برای تبدیل خودرو‌های عمومی و مسافربر شخصی بنزین‌سوز به دوگانه‌سوز (کارخانه‌ای و کارگاهی)، اصل و فرع تسهیلات مالی را به مالکان خودرو‌ها یا کارخانه‌ها تا سقف ۶۵۰۰ میلیارد تومان تضمین و بازپرداخت پرداخت کند.
بر اساس این مصوبه، قرار است یک میلیون و ۴۶۴ هزار خودرو به صورت رایگان دوگانه‌سوز شوند. حال با گذشت زمانی بیش از هفت ماه از ابلاغ این مصوبه مطابق با آخرین آمار اعلام شده، ۷۲ هزار و ۳۳۵ خودرو در سامانه وزارت نفت (gcr.niopdc.ir) ثبت نام کرده اند که از این تعداد ۱۴ هزار و ۴۱۲ خودرو مشمول طرح شده و ۳۲۶۶ خودرو نیز که زودتر در این سامانه ثبت نام کرده بودند دوگانه سوز شده اند.
توسعه سوخت سی ان جی آن هم در کشوری گازخیز همچون ایران که منابع هیدروکربوری فراوانی دارد یکی از سیاست‌های اصولی و کاربردی محسوب می‌شود و اجرای آن امری ضروری است.
در ایران سی ان جی یک سرو گردن بالاتر از سایر سوخت‌ها قرار دارد؛ یکی از این مزیت‌ها به نحوه عملکرد این سوخت در محیط زیست باز می‌گردد هرچند به قول مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش هراحتراقی آلودگی ایجاد می‌کند، اما آلایندگی که این سوخت به نسبت سایر سوخت‌ها بسیار کمتر است و آسیب کمتری به محیط پیرامون خود وارد می‌کند.
گاز CNG در هنگام سوختن برخلاف سایر فراورده‌های گازی، گاز‌های خطرناکی مانند دی اکسید کربن، هیدرو کربن، کربن مونوکسید و ... کمتری را تولید می‌کند.
در خودرو‌های CNG سوز در مقایسه با خودرو‌های بنزینی میزان انتشار دی اکسید کربن در شرایط بدون ترافیک ۲۵ درصد کاهش می‌یابد و در شرایط ترافیک مشابه تهران این میزان به ۳۵ درصد نیز خواهد رسید.
همچنین باید گفت سی ان جی سوخت ایمن تری نسبت به سایر سوخت هاست. سی ان جی به دلیل اینکه از گاز طبیعی تشکیل شده در صورت وقوع حادثه و برخورد به سرعت با هوا ترکیب می‌شود و از وقوع انفجار در صورت جرقه احتمالی ممانعت خواهد شد تا به این ترتیب ضریب انفجار را به حداقل برساند.
درجه حرارت و احتراق سی ان جی در حدود ۵۴۰ درجه سانتیگراد است، در نتیجه در هنگام تماس با زمین یا سطح داغ دیر آتش نمی‌گیرد. همچنین میزان انفجار درجه اشتعال بین ۵ الی ۱۵ درصد است.
عدد اکتان سی ان جی CNG است بنابراین عملکرد بهسوزی سوخت CNG با لحاظ پارامتر عدد اکتان شرایط خوبی دارد. بنا به اظهار نظر کارشناسان این گاز دارای سوختی با احتراق بهینه، پاک و تمیز است که درنهایت موجب افزایش طول عمر موتور می‌شود و میزان تعمیرات آن را نیز کاهش می‌دهد؛ این امر می‌تواند نگرانی متقاضیان برای دوگانه سوز کردن خودرو‌ها را از بین ببرد. چرا که با مراجعه به تاریخ ۲ دهه گذشته در استفاده از خودرو‌های گاز سوز در کشور و همچنین بررسی‌های مرکز تحقیقات ایران خودرو ثابت می‌کند گازسوز کردن خودرو‌ها آسیبی به موتور خودرو نمی‌زند و هزینه‌های نگهداری و تعمیرات این خودرو‌ها به مراتب کمتر از خودرو‌های بنزینی است.
یکی دیگر از محاسن توسعه سی ان جی در سبد سوخت مقرون به صرفه بودن آن است امری که از دو نظر می‌توان آن را بررسی کرد. جریانی که می‌تواند هم به بازار عرضه این سوخت و هم بازار تقاضا را تحت الشعاع خود قرار دهد.
در خصوص بازار تقاضا که با خیل عظیم رانندگان خودرو در ارتباط است باید گفت روی آوردن این صنف به سی ان جی می‌تواند به لحاظ معیشتی برایشان بسیار مثمر ثمر واقع شود. اگر نرخ بنزین (۱۵۰۰ تومان) را با نرخ فعلی سی ان جی (۴۵۰ تومان) مقایسه کنیم می‌توان رقمی بیش از ۵ میلیون تومان را به صورت سالانه درخصوص هزینه‌های تامین سوخت برای مسافربر‌های عمومی در نظر گرفت. چنانچه که اگر سهیمه سوخت هر تاکسی (۴۰۰ لیتر) را در قیمت ۱۵۰۰ تومان یارانه‌ای آن ضرب کنیم در طی یکسال عدد ۷ میلیون و دویست هزار تومانی به دست می‌آید که نسبت به رقم ۲ میلیون و ۶۰ هزار تومانی مصرف سی ان جی در طی یک سال باعث ایجاد این صرفه ۵ میلیون تومانی خواهد بود
اگر این روند را به سایر بازار مصرف و عموم مردم تعمیم دهیم دایره صرفه جویی‌ها وسعت بیشتری پیدا می‌کند. اما اگر نگاهی کلان‌تر به سیاست جایگزینی سی ان جی به جای بنزین انداخته شود می‌توان گفت این یک اقدام تاکتیکی برای کمک به ممانعت از خروج میلیون‌ها دلار ارز از کشور آن هم در شرایط بحرانی کنونی تحریم‌ها جهت واردات محموله‌های بنزینی تلقی کرد که این امر با شدت یافتن مصرف بنزین امری دور از ذهن نبود.
باید گفت براساس برآورد صورت گرفته از قبل گازسوز شدن یک میلیون و ۵۰۰ هزار خودرو‌های عمومی، روزانه ده میلیون لیتر بنزین صرفه جویی می‌شود. اگر قیمت هر لیتر بنزین ۵۰ سنت در نظر گرفته شود از محل گازسوز کردن خودرو‌های عمومی در کشور حدود یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار صرفه جویی محقق خواهد شد.
در پایان باید تاکید کرد درحال حاضر تعداد کل جایگاه‌های بنزین و سی ان جی در کشور ۶ هزار و ۵۰۰ باب است که ۱۰۰ باب جایگاه تک سوی سی ان جی و سوخت مایع به جایگاه‌های تهران اضافه خواهد شد. این درحالی است که هم اکنون به‌طور میانگین روزانه ۲۱ میلیون مترمکعب گاز سی‌ان‌جی در کشور توزیع می‌شود که با توجه به زیرساخت‌های موجود امکان افزایش این رقم تا روزانه ۴۰ میلیون مترمکعب نیز وجود دارد.
یادداشت مکتوب از: امیر شایان مهر