ارمنستان و بحران در قفقاز

به گزارش سرویس بین الملل خبرگزاری صدا و سیما، مجتبي شاهسوني کارشناس مسائل بين الملل درباره نقش ارمنستان در بحران قفقاز نوشت: با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۹۱ سه جمهوری آذربایجان، ارمنستان و گرجستان مستقل شدند و بدین ترتیب ژئوپلیتیک جدیدی در قفقاز جنوبی شکل گرفت؛ بدين ترتيب اين منطقه به یکی از راهبردی‌ترین مناطق جهان تبدیل شد. موقعیت راهبردی و منابع انرژی قفقاز موجود در اين منطقه موجب شدکه توجه بازیگران و قدرت‌های منطقه‌ای و جهانی به آن جلب شود به طوری که هر یک از بازیگران با به کارگیری ابزار‌ها و سیاست‌های مختلف در صدد نفوذ در منطقه و پیشبرد اهداف سیاست خارجی خود برآمدند. قدرت‌های منطقه ای، چون روسیه، ترکیه، ایران و قدرت‌های فرامنطقه‌ای مانند آمریکا، ناتو و رژیم صهیونیستی جزئی جدایی ناپذیر از آرایش قدرت در این منطقه به شمار می‌روند. 

 

ارمنستان
ارمنستان در جنوب غربی منطقه قفقاز واقع شده است. این کشور از نظر وسعت کوچک‌ترین جمهوری قفقاز می‌باشد. ارمنستان از نظر ترکیب قومی بهترین وضعیت را در میان جمهوری‌های قفقاز داراست به طوری که بر اساس آخرین آمار‌ها بیش از ۹۷ درصد جمعیت این جمهوری را ارامنه تشکیل می‌دهند.
سیاست خارجی ارمنستان
اولویت سیاست خارجی ارمنستان از یک سو برقراری روابط راهبردی با قدرت‌های بزرگ به منظور تامین امنیت خود و از سوی دیگر برقرار روابط عادی با کشور‌های همسایه بوده است. ارمنستان در برقراری روابط عادی با همسایگان خود به خصوص با ترکیه و جمهوری آذربایجان همواره با مشکل بزرگی مواجه بوده است. ايروان با آنکارا بر سر مساله کشتار ارامنه و با باکو بر سر منطقه قره باغ درگیری دارد. یکی از اهداف سیاست خارجی ایروان حل بحران قره باغ به گونه‌ای است که اولاً امنیت همه جانبه ارامنه قره باغ تامین گردد و ثانیاً با بازگشت امنیت به منطقه، زمینه برای توسعه منطقه اي آن فراهم آید. ارمنستان در سال ۱۹۹۶ به همراه جمهوری آذربایجان و گرجستان اقدام به امضای پیمان مشارکت و همکاری با اتحادی اروپا کرد. برخی از این اقدام ایروان به عنوان مهمترین اقدام خارجی ارمنستان یاد می‌کنند. ارمنستان از لحاظ امنیتی بیش از آنکه به نیرو‌های دفاعی خود متکی باشد به پیمان‌های امنیتی با روسیه و کشور‌های مستقل مشترک المنافع متکی است.

بحران قره باغ
مناقشه جمهوری آذربایجان و ارمنستان بر سر مالکیت منطقه قره باغ یکی از بحران‌ها منطقه قفقاز جنوبی است که به صحنه رقابت سیاسی، نظامی و اقتصادی قدرت‌ها تبدیل شده است. قره باغ یک منطقه جغرافیایی در شرق ارمنستان و جنوب غربی جمهوری آذربایجان است. این مناقشه در اوایل قرن بیستم میلادی هنگامی که استالین رهبر اتحاد جماهیر شوروی تصمیم به ایجاد اوبلاست خودمختار ناگورنو قره‌باغ در زمره جمهوری شوروی سوسیالیستی آذربایجان گرفت، آغاز شد. مناقشه کنونی در سال ۱۹۸۸ هنگامی که ارامنه قره‌باغ خواستار الحاق قره‌باغ به ارمنستان شدند آغاز و در نهایت منجر به رخداد جنگ قره‌باغ در دهه ۱۹۹۰ شد. قرارداد آتش‌بس منعقد شده در سال ۱۹۹۴، دو دهه آرامش نسبی را فراهم آورد. یک درگیری چهار روزه در آوریل سال ۲۰۱۶ تا امروز مرگبارترین شکستن آتش‌بس بوده‌است. پس از سال ۲۰۱۶ بحران در این منطقه به صورت نه جنگ و نه صلح بود تا اینکه درگیری‌ها میان ارتش جمهوری آذربایجان و ارمنستان در قره باغ در ۲۷ سپتامبر ۲۰۲۰ آغاز شد، این درگیری شدیدترین جنگ از زمان آخرین نبرد بین دو طرف به مدت ۳ روز در اوایل آوریل سال ۲۰۱۶ به شمار می‌رود.

تلاش‌های برای تحقق آتش بس
پس از روزهاي درگيري نظامي، جمهوری آذربایجان اعلام کرد: نیرو‌های ارمنستان باید بدون قید و شرط و به طور کامل و فوری خاک ما را ترک کنند. ارمنستان اما اعلام کرد: امکان گفتگو در حال درگیری نظامی وجود ندارد. در این درگیری، ترکیه از باکو حمایت می‌کند و ایران نيز خواهان مذاکره سیاسی برای حل اختلاف است. روسیه نیز از طرفین خواست به درگیری‌ها پایان دهند. اما بحران قره‌باغ و اختلاف دو کشور، مساله‌ای چند لایه و پیچیده است و به همین دلیل قضاوت درباره نتایج این درگیری نظامی، به سادگی بررسی نقشه درگیری نیست.
نقض پی در پی آتش بس و آینده‌ای نامعلوم
آتش‌بسی که اخیراً به دست آمده و پیوسته توسط طرفین نقض می‌شود در این مرحله بسیار محدود است، اما تا همین‌جا، این درگیری در این مدت کوتاه، غیرنظامیان و کودکان زيادي را به کام مرگ کشانده است. علیرغم اعلام آتش بس، اما امروز آدام شیف نماینده کنگره آمریکا اعلام کرده است که دولت آمریکا بايد استقلال قره باغ را به رسمیت بشناسد. علی اف رئیس جمهور آذربایجان نیز اعلام کرده است عملیات نظامی برای آزادسازی منطقه قره باغ ادامه خواهد داشت. موضع گیری‌هایی که از نامعلوم بودن زمان خاتمه يافتن بحران قره باغ حکایت دارد.