جنب و جوش‌ها برای بسیج مردمی در روز‌های اخیر همزمان با رسیدن طالبان به دروازه‌های مزارشریف مرکز استان بلخ بیشتر شده است.
به گزارش سرویس بین الملل خبرگزاری صدا و سیما، در پی تشدید درگیری‌ها در استان‌های شمالی افغانستان، شخصیت‌های سیاسی افغان از جمله «عطا محمد نور» رییس حزب جمعیت اسلامی و «عباس ابراهیم زاده» رییس حزب وحدت اسلامی نوین افغانستان، فراخوان بسیج عمومی دادند تا از شهر مزار شریف و استان‌های شمالی افغانستان در برابر طالبان دفاع کنند.
در همین حال، سرپرست وزارت دفاع افغانستان هم از مردم این کشور خواسته است در همه جای این کشور در کنار نظامیان افغان قرار گیرند و هرگونه امکانات و تجهیزات به آن‌ها داده خواهد شد.
یکشنبه گذشته شهرستان‌های بلخ و چمتال و دو روز قبل آن شهرستان شولگره استان بلخ از کنترل دولت افغانستان خارج شد و به تصرف طالبان در آمد؛ اما فرماندهی ارتش در شمال افغانستان دوشنبه شب اعلام کرد: شهرستان بلخ استان بلخ در عملیات نظامیان افغان آزاد شد و در این عملیات ۳۱ عضو طالبان کشته شدند.
با تصرف این شهر، جنگ و درگیری به دروازه‌های شهر مزارشریف رسید، اما وزارت دفاع افغانستان روز سه شنبه از پاکسازی دروازه‌های این شهر از وجود طالبان خبر داد. همچنین سخنگوی وزارت کشور افغانستان از کشته شدن ملا «توریالی» یکی از چهار سرکرده اصلی طالبان در شمال افغانستان در عملیات نظامیان افغان در استان بلخ خبر داد.
>>> ولایت اروزگان افغانستان کجاست و چه اهمیتی دارد؟
>>> ولایت بادغیس افغانستان، از گذشته تا امروز
>>> ولایت بامیان افغانستان کجاست و چه اهمیتی دارد؟
>>> ولایت بدخشان افغانستان کجاست و چه اهمیتی دارد؟
>>> ولایت دایکُندی افغانستان کجاست و چه اهمیتی دارد؟
>>> ولایت بَغلان افغانستان کجاست و چه اهمیتی دارد؟
در این نوشتار با موقعیت جغرافیایی و اهمیت راهبردی ولایت بلخ آشنا می‌شویم.
بلخ؛ مهد تاریخ و فرهنگ
بلخ یکى از ولایت‌های مهم شمال افغانستان است. شهر مزارشریف مرکز این ولایت، چهارمین شهر بزرگ افغانستان پس از شهر‌های کابل، هرات و قندهار است. ولایت بلخ از شمال با کشور‌های تاجیکستان و ازبکستان هم‌مرز است، در شرق به ولایت‌های کندز و سمنگان، در غرب با ولایت جوزجان و در جنوب با ولایات سرپل و سمنگان هم مرز است.
ولایت بلخ از نگاه اقلیم در فصل تابستان کاملاً گرم و در فصل زمستان بسیار سرد است. فصل بهار آن به شکل عمومى مرطوب و بارانى است که درجۀ حرارت در آن تا ۴٣ سانتى گراد می‌رسد؛ اما در فصل زمستان هواى سرد دارد که درجۀ حرارت آن تا «٢-» سانتى گراد پایین می‌رود.
بیشتر از ۲۰٫۰۰۰ ابزار سنگی بدست‌آمده از آق‌کُپرُک (در ولایت بلخ) آنچنان ماهرانه ساخته شده‌اند که باستان‌شناسان اغلب از سازندگان این ابزار در آق‌کُپرُک به عنوان «میکل‌آنجلو‌های دورهی پارینه‌سنگی فوقانی» یاد می‌کنند.
اگرچه ترسیم‌هایی از استخوان و سفال در چکسلواکی و فرانسه ساخته شده‌اند، اما بقایای حجاری‌های آق‌کُپرُک هنوز یکی از قدیمی‌ترین ترسیم‌های شناخته‌شده از چهره‌ی انسان است که تاکنون کشف شده است.
بلخ طى تاریخ ٦٠٠٠ ساله خود شخصیت‌هاى مختلف علمى، سیاسى، فرهنگى ادبى و قومى تربیت کرده است که نه تنها در سطح افغانستان، بلکه در سطح جهانى شهرت دارند. از این جمله این افراد زرتشت و مولانا جلال الدین محمد بلخى است.
اقتصاد
یکی از راه‌های صادرات و واردات افغانستان از طریق دریاى آمو توسط کشتى‌ها و از طریق بندر حیرتان در شمال ولایت بلخ است که شامل میوه خشک در بخش صادرات و مواد نفتى، چوپ و مواد ساختمانى در بخش واردات می‌شود.
قالی: ولایت بلخ از بابت تولید قالی مقام ویژه در سطح کشور دارد. این صنعت در ولسوالى هاى کلدار و شورتپه بسیار خوب رشد کرده است. بیش از ۱۰۰ شرکت تولید قالی و تجارت این محصول در ولایت بلخ وجود دارد و در حدود ٢٠٠٠٠ نفر در این ولایت نیاز هاى زندگى خود از طریق قالی بافى تامین می‌کنند.
ماهی: ماهی‌پروری در بلخ یکی از صنعت‌های پر درآمد است. سالانه در حدود ۱۵۰ تُن ماهی در این ولایت تولید می‌شود که این مقدار، حدود ۱۰ درصد گوشت مورد نیاز افغانستان را فراهم می‌کند.
هینگ: بر اساس آمار ریاست زراعت بلخ، ۴۰۰۰ هزار جریب تحت کشت هینگ قرار دارد که حدود یک تُن از آن‌ها برداشت شده و ٧٥ میلیون دلار را عاید تولید کنندگان آن می‌سازد.
برنج: براساس اعلام وزارت زراعت و اداره‌ی ملی احصاییه، بلخ با تولید سالانه ۱۸ هزار تُن برنج در جایگاه هفتم تولید برنج افغانستان قرار دارد.
پنبه: در ولایت بلخ در سال ۱۳۹۹ بیش از ۵۰ هزار تن پنبه بدون چگد (بدون تخم) تولید شده که از ۱۹ هزار و ۶۰۰ هکتار زمین تحت کشت آن برداشت شده است. در هر هکتار، پنج تن پنبه‌ی دانه‌دار تولید می‌شود.
از دولت‌آباد تا شورتپه؛ ولسوالی‌های ولایت بلخ
نهرشاهی: این ولسوالی دارای ۱۳۸۱ کیلومتر مربع مساحت بوده که شهر مزار شریف را به قسم یک کمربند، حلقه کرده که اخیراً مناطق بیشر آن ضمیمه شهر مزار شریف شده است.
دهدادی: ولسوالی دهدادی در جنوب شرق شهر مزارشریف قرار دارد. این ولسوالی سرحد مشترک با ولسوالی‌های چمتال، نهرشاهی، بلخ، چهارکنت و شولگر دارد که مساحت آن ۲۳۳ کیلومتر مربع است. قلعه جنگی این ولسوالی از آثار تاریخی محسوب می‌شود.
شهرک صنعتی و کارخانه کود و برق از مناطق مشهور ولسوالی دهدادی است؛ کود و برق یکی از بزرگترین کارخانه‌های صنعتی افغانستان است که توسط روس‌ها به ارزش ملیارد‌ها دلار ساخته شده و دارای شهرک زیبایی بنام شهرک رهایشی کارخانه کود و برق مشهور به (مسکو کوچک) است. اهالی این شهرک مردم تحصیل کرده و کارمند کارخانه کود و برق هستند و به دور از مسایل سیاسی و نظامی کشور، مشغول کار و زندگی خود هستند.
مارمل: این ولسوالی از جمله مناطق مرکزی بلخ به شمار می‌رود که دارای چشمه‌های آب شیرین است که مهمترین آن‌ها چشمه ملا آغان و بحراب است که مزارع‌ها را آبیاری می‌کند و گندم سفید بازارک آن مشهور است.
خُلم: ولسوالی خُلم در ۵۵ کیلومری شهر مزارشریف و به طرف شمال شرق آن قرار دارد. این ولسوالی سرحد مشرک با ولسوالی قلعه زال و ولسوالی چهاردره کندز، نهر شاهی، مارمل، حضرت سلطان، نخچیر و کلدار دارد.
کلدار: این ولسوالی از جمله مناطق شمالی بلخ به شمار می‌رود و در ۱۲۵ کیلومتری شهر مزارشریف موقعیت دارد. ولسوالی کلدار با کشور‌های تاجیکستان و ازبکستان و همچنان با ولسوالی‌های خُلم، شورتپه و دریای آمو سرحد مشترک دارد.
شورتپه: ولسوالی شورتیپه به طرف شمال ولایت بلخ و در جوار دریای آمو موقعیت دارد. این ولسوالی در فاصله ۱۵۰ کیلومتر از شهر مزارشریف قرار دارد و دارای ۲۳ قریه است.
دولت‌آباد: یکی از ولسوالی‌ها در شمال غرب ولایت بلخ با جمعیت نزدیک به ۱۰۱٬۹۰۰ نفر است.
بلخ: ولسوالی بلخ در ۲۰ کیلومری شهر مزارشریف واقع است که سرحد مشترک با ولسوالی‌های دولت آباد، دهدادی، چمتال، نهرشاهی و چاربولک دارد.
چاربولک: این ولسوالی به طرف شرق شهر مزارشریف و در شاهراه شبرغان موقعیت دارد. مساحت این ولسوالی ۵۱۱ کیلومتر مربع و متشکل از ۱۰۶ قریه است.
چمتال: این ولسوالی به طرف غرب مزارشریف واقع شده است و در ۳۴ کیلومتری آن موقعیت دارد. مسجد چشمه شفا، تپه امام صاحب چمتال و زیارت زین العابدین بیمار هم در این ولسوالی است.
شولگره: این ولسوالی در ۶۲ کیلومتری شهر مزارشریف واقع شده و به فاصله ۶۳۰ متر از سطح دریا ارتفاع دارد. این ولسوالی به طرف جنوب غرب شهر مزارشریف واقع شده است. شولگر سرحد مشترک با کوه‌های سمنگان، ولسوالی گوسفندی سرپل، ولسوالی چمتال و کشنده دارد.
همچنین بقایای یک شهر باستانی مربوط به دوره هخامنشی در ولسوالی شولگره در سال ۱۳۸۷ کشف و شناسایی شده است. به باور کارشناسان و باستان‌شناسان، قدمت این شهر به ۲۵۰۰ سال می‌رسد و مربوط به عصر هخامنشیان است.
چارکنت: این ولسوالی از جمله مناطق کوهستانی بلخ به شمار می‌رود و در ۴۵ کیلومری جنوب شرق شهر مزارشریف واقع است.
کشنده: این ولسوالی در جنوب شهر مزارشریف واقع شده است و به دو بخش کشنده بالا و کشنده پایین تقسیم شده و سرحد مشترک با ولسوالی‌های شولگر، بلخاب، زاری، بلخ، ولسوالی گوسفندی ولایت سرپل و ولسوالی دره صوف دارد.
زاری: در جنوب شهر مزارشریف با مساحت ۸۹۵ کیلومتر واقع شده است. این ولسوالی قبلاً جزئی از ولسوالی کشنده بود.
همچنین حیرتان به عنوان بندر تجاری میان افغانستان و ازبکستان است.
شهر مزار شریف نیز مرکز ولایت بلخ است و در ۲۵ کیلومتری غربی این ولایت، ولسوالی بلخ زادگاه عارف و اندیشمند اسلامی مولانا جلال الدین محمد بلخی قرار دارد. در این ولسوالی دهی به نام پدر مولانای بزرگ قرار دارد که بهاءالدین نام دارد و در ۵ کیلومتری شمال شرق ولسوالی بلخ قرار دارد.
مزار شریف، نام و موقعیت خود را به خاطر پیدا شدن مرقد منسوب به امام علی (ع) در قرن ۹ ه. ق به دست آورد. از نظر آیت الله نجفی مرعشی فرد مدفون در این مقبره، از سادات مشهور بلخ بوده و نام خودش و پدرش به نام امام علی (ع) و پدر آن حضرت شبیه بوده و گمان شده که این قبر متعلق به حضرت علی (ع) است.
هفدهم مرداد ماه سال ۱۳۷۷ نیز دیپلمات‌های مستقر در کنسولگری ایران در شهر مزارشریف به دست عوامل طالبان به شهادت رسیدند.
آخرین تحولات امنیتی
تعدادی از اعضای طالبان دوشنبه گذشته، ۶ شهرستان را در استان‌های بلخ، قندوز و اورزگان تصرف کردند و بعد از ظهر روز دوشنبه تعدادی از افراد این گروه از کمربند امنیتی شهر مزارشریف عبور و عکسی از حضور خود در دروازه ورودی شهر در فضای مجازی منتشر کردند.
به دنبال انتشار این تصویر، شماری از فرماندهان سابق جهادی، نمایندگان مجلس و مردم خود را برای دفاع از مزار شریف آماده کردند.
«عباس ابراهیم زاده» نماینده استان بلخ در مجلس افغانستان عازم مزارشریف شد و اعلام کرد، تا آخرین قطره خون خود در کنار نیرو‌های امنیتی از شهر مزارشریف دفاع خواهد کرد.
«عطامحمد نور» رئیس حزب جمعیت اسلامی افغانستان نیز از هواداران خود در شمال افغانستان خواست، با بسیج مردمی از شهر دفاع کنند و اعلام کرد، روز سه شنبه وی نیز برای دفاع از مردم به مزارشریف خواهد رفت.
در همین حال، وزارت دفاع افغانستان روز سه شنبه از پاکسازی دروازه‌های این شهر از وجود طالبان خبر داد.
نگارش و تنظیم: محسن ایراندوست
