کارگاههای صنایع دستی؛گره گشای اشتغال روستاییان آذربایجان غربی

 به گزارش  خبرگزاری صدا و سیما آذربایجان غربی ؛ نخستین دست سازه‌های بشر ابزارآلاتی برای تامین نیاز اولیه زیست و دفاع از خود بود، اما با یکجانشینی و پیدایش نخستین روستاها، آدمی به فکر ساخت فرآورده‌هایی افتاد که درکنار جنبه کاربردی، از منظر زیبا شناختی نیز واجد ارزش بودند. 
پیشرفت فنون وابزار‌ها و دسترسی به مواد کیفی‌تر و میدان دادن به تخیل و جولان احساسات، این دست ساخته‌ها را متنوع ترو چشمگیر‌تر کرده است. بشر امروزی به دلیل دلزدگی از زندگی و محصولات ماشینی، گرایش روز افزونی به صنایع دستی و هنر‌های سنتی دارد که با ابزار و فنون و مواد سنتی ساخته می‌شوند.

صنایع دستی ایرانی، اصیل‌ترین جلوه گاه تاریخ، تمدن کهن ایران، فرهنگ و هنر ناب ایرانی است که یکی از مهمترین هنر‌های صناعی در جهان محسوب می‌شود. در این میان صنایع دستی آذربایجان غربی غربی، به دلیل اینکه آمیخته‌ای از هنر و تجربه و تجلی گاه ادراکات و احساسات قومیت‌های مختلف و پیروان ادیان گوناگون است از تنوع و جلوه بی نظیری برخوردار است. 

 صنایع دستی آذربایجان غربی تلاقی گاه هنر و تاریخ 
فعالیت نزدیک به پنج هزار هنرمند و صنعتگر در بیش از ۵۰ رشته صنایع دستی در آذربایجان غربی از جمله فرش دستباف، گلیم، چوب، سفال، تذهیب و معرق نشانگر تنوع و غنای بالای این حوزه است.
مدیر کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی آذربایجان غربی می‌گوید: در سه سال گذشته پنج‌هزار و ۴۱۷ فقره مجوز برای فعالان صنایع دستی دراستان صادر یا تمدید و ۷۸ مورد مهر اصالت و نشان ملی مرغوبیت صنایع دستی به محصولات صنایع دستی استان اعطا شده است.
 از بین صنایع دستی آذربایجان غربی که راهی بازار‌های جهانی می‌شوند، صنایع چوبی نظیر منبت کاری و ریزه کاری بیشترین استقبال را دارند؛ این آثار زینت بخش محافل و مجالس کشور‌های مختلف شده وگوشه‌ای از فرهنگ و هنر‌های سنتی این سرزمین را به جهان مخابره می‌کنند.
جواد درویش زاده یکی از هنرمندان شاخص صنایع دستی استان است که در رشته ریزه کاری و منبت کاری مهر اصالت یونسکو را دریافت کرده و آثار هنری اش تحسین جهانیان را برانگیخته است.
حمید بهجت منبت کار دیگری از دیار آذربایجان غربی است که از نام آوران این رشته و دارنده نشان ملی است.
خانم مژگان گلدوست بانویی ساکن نقده که مهر اصالت نشان ملی و نشان کیفیت و مرغوبیت کالا از وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی دریافت کرده است؛ یکی از تولید کنندگان و صادر کنندگان کیف‌های سنتی در شمالغرب کشور است و بخشی از کیف‌های سنتی، گلیم و بافته‌های سنتی اش به کشو‌های ترکیه، ژاپن، ایتالیا، عراق، بوسنی و… صادر می‌شود.

صنایع دستی، شناسنامه فرهنگی وهنری آذربایجان غربی 
 کارشناسان این حوزه معتقدند هر فرآورده صنایع دستی و هنر‌های سنتی بازگو کننده ویژگی‌های تاریخی، فرهنگی و اجتماعی خاستگاهش است و می‌تواند در شناساندن فرهنگ، تاریخ و تمدن سازندگانش نقش ایفا و در جلب وجذب گردشگران اثر گذار باشد.
 هنر جان بخشی به اشیا بی جانی، چون چوب و سنگ، خلق تصاویری شگفت انگیز و رنگارنگ بر تار و پود بافت‌های داری و شکل دهی به چرم برای ساخت تولیدات ماندگار و کاربردی هنر –صنعتی است که هنرمندان صنایع دستی آذربایجان غربی به استادی انجامش می‌دهند.
 هنرنمایی بافندگان قالی از فرش افشار تکاب تا ریزماهی خوی – دمیدن روح هنر در کالبد چوب در پیکر تراشی هنرمندان ارومیه‌ای تا مردمان روستای مافی کندی سلماس که خرد و کلانش مجسمه می‌سازند موجب شده تا مسافرین و گردشگران ورودی به استان در تکاپوی تهیه اش به عنوان سوغاتی باشند. 
خانم گودرزی که از تهران برای گذران تعطیلات تابستانی به ارومیه آمده ومشتاقانه تولیدات هنرمندان صنایع دستی را بررسی می‌کند معتقد است: با وجود گرفتن عکس و تصاویر ویدئویی از سفرهایم، به جرات می‌گویم محصولات صنایع دستی ماندگار‌ترین یادگار سفرهایم هستند و هر بار که این آثار را می‌بینم یا لمس می‌کنم خودم را مجددا در آن منطقه حس می‌کنم و خاطراتم به وضوح جان می‌گیرند.

صنایع دستی؛ هنر-صنعتی اشتغال زا
صنایع‌دستی نه‌تنها میراث فرهنگی زنده یک منطقه است، بلکه می‌تواند نقش مهمی در ایجاد اشتغال، درآمدزایی و توانمندسازی اقتصادی و اجتماعی جوامع محلی ایفا کند.
جواد درویش زاده دارنده مهر اصالت یونسکو و دو نشان ملی صنایع دستی کشور معتقد است آموزش‌های جدید و به روز، ارائه الگو‌های خلاقانه و فرهنگ سازی، عواملی هستند که میتوانند با تقویت رشته‌های صنایع دستی، بستر‌های مناسب برای حضور هنرمندان را در سطوح ملی و بین المللی فراهم می‌کنند.

این هنرمند منبت کارارومیه‌ای در ادامه می‌گوید: صنایع دستی بخشی است که با ترویج –توسعه و حمایت از آن می‌توان اشتغال سالم با سرمایه‌ای اندک ایجاد کرد و جوانان در محیطی آرام و سالم بدور از آسیب‌های اجتماعی مشغول به کار شوند.
بر اساس اعلام وزارت میراث فرهنگی، حداقل سرمایه‌گذاری برای ایجاد اشتغال در حوزه صنایع دستی بطور تقریبی ۳۰۰ میلیون تومان است در حالی که سرمایه‌گذاری در حوزه صنعت به ۳ میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد.

روستا‌های آذربایجان غربی گنجینه پنهان صنایع دستی 
هرچند تولیدات صنایع دستی در شهر‌های بزرگ به مدد فناوری و تبلیغات، شکلی تخصصی‌تر و حرفه‌ای‌تر به خود گرفته است، اما هنوز هم در بسیاری از روستا‌های آذربایجان غربی می‌توان زنان و مردانی را یافت که در ایام فراغت از کشت و زرع؛ داری بسته‌اند و با پیوند تارو پود گوشه‌ای از اصالت مردمان دیار شان را به تصویرمی کشند و یا با دوخت‌های سنتی، جامه‌های کهن را جان می‌دهند، جلوه‌های زیبای طبیعت را با وام گرفتن از خود طبیعت بازگومی کنندو یا برای رفع نیاز‌های روزمره از طبیعی‌ترین و دم دستی‌ترین مواد پیرامونشان اثری خلق می‌کنند بازتاباننده اصالت، صفا وصمیمیت آفرینندگانشان. 
 ازننه هاجر ساکن در یکی از روستا‌های چایپاره که نقشه‌های گلیم و جاجیم هایش یادگاری از مادر مرحومش است تا کاک رسول که در روستایی در بوکان گیوه می‌دوزد و یا حاج قادری که هنوز به رسم کهن گهواره‌ای چوبی می‌سازد برای نوزادان روستایش همه بیانگر رسالتی نهان و عزمی گران است برای ادامه حیات رشته‌های صنایع دستی و هنر‌های سنتی.
هنرمندان ناشناخته‌ای که می‌کوشند با تولید محصولات صنایع دستی برای رفع نیاز‌های اولیه خود و دیگران؛ چراغ این مشاغل سنتی را هم چنان روشن نگاه دارند و آب باریکه‌ای چرخ‌های زندگی شان را بگرداند.
برای نمونه خانم مژگان گلدوست یکی از هنرمندان موفق صنایع دستی استان به منظور بهبود و ارتقای معیشت پایدار زنان روستایی فعالیت‌هایی در حوزه آموزش انجام داده است و سالیانه هنرجویان زیادی را با هنر زیبای گلیم بافی آشنا و وارد بازار کار می‌کند.

 ضرورت توسعه اشتغال روستایی در بخش صنایع دستی 
 با توجه به تغییرات اقلیمی و کاهش بارندگی‌ها فعالیت‌های سنتی (مانند کشاورزی آب‌محور و بهره‌برداری بی‌رویه از منابع طبیعی) در روستا‌ها نه تنها دیگر پاسخگوی نیاز‌های اقتصادی خانوار‌های روستایی نیست بلکه کمبود منابع (به‌ویژه آب) و تخریب محیط زیست پیامد‌های ناگوار و تهدیدات جدی برای زیست اجتماعی –اقتصادی و حتی سلامت جسمی اهالی را در پی داشته باشد، از این رو برای حفظ پایداری زیست‌محیطی و اقتصادی جوامع روستایی، باید به روش‌های درآمدزایی جدید و سازگار با محیط زیست اندیشید. 
 گردشگری پایدار، صنایع دستی، کشاورزی نوین و توسعه کسب‌وکار‌های خرد بخشی از این کسب و کار‌های نوین است که با تکیه بر امکانات، منابع و دارایی‌های موجود روستا، به حفظ محیط زیست و افزایش درآمد روستاییان کمک می‌کنند.
 با شناسایی ظرفیت‌های مغفول‌مانده در روستا‌ها و ارائه آموزش‌های تخصصی به هنرمندان محلی، می‌توان زمینه حضور پررنگ‌تر صنایع‌دستی را درچرخه تامین معیشت خانوار‌های روستایی و اقتصاد جامع محلی فراهم کرد. 
شکل انسجام یافته این فعالیت‌ها را در روستای زیوه پیرانشهر می‌توان دید جایی که کارگاه تولیدی صنایع‌چوبی راه اندازی شده است.
 این کارگاه با اشتغال‌زایی برای ۱۲ نفر، در زمینه ساخت محصولات چوبی، لوازم آشپزخانه، دکوراسیون داخلی و وسایل زینتی فعالیت می‌کند.

عزم دولت برای توسعه صنایع دستی در روستا‌ها 
همکاری دستگاه‌های اجرایی و نهاد‌های پشتیبان در حمایت از تولیدکنندگان صنایع‌دستی از طریق ارائه آموزش‌های نوین-تامین مواد اولیه و تجهیزات لازم- کاربردی و تجاری سازی تولیدات - ارائه تسهیلات –تبلیغات و بازاریابی-بهره گیری از فناوریهای نوین  - فعال کردن خانه‌های خلاق صنایع‌دستی - بهره‌گیری از ظرفیت نمایشگاه‌های استانی، کشوری و بین‌المللی برای معرفی بهتر این هنر‌های سنتی ضروری است.
معاون امور سرمایه‌گذاری فرهنگی و اجتماعی معاونت توسعه روستایی ریاست‌جمهوری با اشاره به ظرفیت بالای روستا‌ها در تولید صنایع‌دستی گفت: دولت با همکاری نهاد‌های مسئول، فعال‌سازی این توان را در قالب راه‌اندازی کارگاه‌های تولیدی در دستور کار قرار داده است. 
سید وحید سعادت بیان کرد: در کنار ایجاد زیرساخت‌های گردشگری، باید توان بالقوه روستا‌ها در تولید صنایع‌دستی و سوغات محلی به فعلیت برسد تا زنجیره‌ای از تولید، اشتغال و مهاجرت معکوس شکل گیرد.. او در پایان از برنامه‌ریزی برای تأمین منابع مالی لازم برای تحقق این هدف گفت: از ظرفیت‌هایی مانند تبصره ۱۸ و تسهیلات توسعه روستایی برای حمایت از کارگاه‌های صنایع‌دستی بهره گرفته خواهد شد.
مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی آذربایجان غربی نیز در حاشیه افتتاح یک کارگاه صنایع دستی در ارومیه با بیان اینکه صنایع‌دستی یکی از ظرفیت‌های مهم اقتصادی استان برای اشتغال‌زایی است گفت: توسعه صنایع‌دستی در استان با اقداماتی از قبیل جذب سرمایه‌گذار، احداث بازارچه‌های دائمی، فرهنگ‌سازی خرید صنایع‌دستی به‌عنوان هدیه از طریق رسانه‌ها و همچنین افزایش صادرات در دستور کار قرار دارد.
صفری برگزاری دوره‌های آموزشی رایگان، اعطای تسهیلات ارزان‌قیمت، اعزام هنرمندان به نمایشگاه‌های صنایع‌دستی داخلی و خارجی، برگزاری بازارچه‌های فصلی را از دیگر اقدامات حمایتی از هنرمندان شاغل در حوزه صنایع‌دستی برشمرد.

 ضرورت ارائه الگوهای  معیشت  جایگزین در روستا‌ها
توسعه پایدار روستا‌ها، پاسخگویی به نیاز اشتغال نسل جوان، ماندگاری جمعیت و حتی مهاجرت معکوس نیازمند تامین معیشت جایگزین و شیوه‌های نوین کسب و کار است.
امری که توانمندسازی روستائیان در حوزه‌هایی مانند گردشگری و صنایع دستی را از طریق توسعه و تقویت مشاغل محلی به ویژه در قالب گردشگری کشاورزی، بوم‌گردی‌ها و صنایع وابسته ضروری می‌سازد.
نمونه موفق اجرای شیوه‌های نوین کسب وکسب و کار و معشیت جایگزین روستای مافی کندی سلماس است، تولیدات هنرمندان مافی کندی سلماس هرچند در قالب رشته‌های متعارف صنایع دستی نمی‌گنجد، اما به عنوان یک نسخه موفق در اجرای معیشت جایگزین علاوه برایجاد اشتغال برای تمام اهالی، به کشور‌های همجوار صادر نیز می‌شود. ۱۰۰ کارگاه تولیدی روستای مافی کندی سلماس ماهیانه نزدیک به ۳ میلیارد و پانصد میلون تومان از صادرات مجسمه عاید این روستای می‌کند.
الگویی که با حمایت‌های دستگاه‌های اجرایی و نهاد‌های پشتیبان در رشته‌های مختلف صنایع دستی درسایر روستا‌های آذربایجان غربی به سهولت قابل اجراست.