وزن ترکیه در تشدید مناقشات سوریه

        به گزارش سرویس بین الملل خبرگزاری صدا وسیما ،دکتر سید رضا میرطاهر ، کارشناس مسایل غرب آسیا،در مقاله پیش رو به تحلیل این وضعیت پرداخته است .     

با این حال تحولات مهمی اکنون به ضرر ترکیه در سوریه در حال شکل گیری است که نگرانی فزاینده ترکیه را برانگیخته است.

از جمله این تحولات، پیشروی ها و پیروزی های ارزشمند ارتش سوریه مانند آزاد سازی تدمر وادامه پیشروی های ارتش سوریه در مناطق تحت سلطه  گروه تروریستی داعش، اعلام منطقه خود مختار در شمال سوریه توسط کردهای سوری ونیز ادامه آتش بس و مذاکرات سیاسی برای حل بحران سوریه در ژنو است؛ مذاکراتی که با فشار آمریکا و روسیه بر طرفین بحران، یعنی دولت سوریه و مخالفان، اکنون به صورت جدی دنبال می شود.

       از سال 2011 که بحران سوریه آغاز شده ترکیه در کنار دولت های عربی مانند عربستان سعودی و قطر و با هماهنگی و کمک های غربی ها، نقش قابل توجهی در ایجاد، سازماندهی، تقویت و گسترش انواع گروههای تروریستی در سوریه ایفا کرده است. در این میان روابط گسترده آنکارا با داعش بیش از همه در مقطع زمانی کنونی جلب توجه کرده  و در عین حال از اهمیت برخوردار است. تاکنون شواهد زیادی در باره حمایت گسترده ترکیه از گروه تروریستی داعش در ابعاد مختلف از تدارک لجستیکی، تجهیزاتی و انسانی داعش گرفته تا خرید نفت از این گروه تروریستی منتشر شده است. 

مقامات ارشد ترکیه درمقابل، اتهامات وارده در این زمینه بویژه از سوی  روسیه  را رد می کنند و تلاش می کنند با وجود شواهد غیر قابل انکار، هر گونه ارتباط بین آنکارا و داعش  را منکر شوند.

با این همه شواهد در این باره آن چنان متعدد ومستند است که با وجود انکار ترکیه، کمتر کسی درباره ارتباط گسترده آنکارا با تروریستهای داعشی تردید دارد. 

       در این زمینه در واکنشی عجیب رجب طیب اردوغان رئیس جمهوری ترکیه در30 نوامبر 2015ادعا کرد اگر خبر خرید نفت از داعش به دست ترکیه درست باشد، از سمت خود استعفا خواهد داد. وی افزود: ترکیه از داعش نفت نمی خرد و هرکسی چنین ادعایی را دارد باید اثبات کند.

اردوغان در موضع گیری عجیب دیگری در این زمینه مدعی شد که این دلالان نفتی روس هستند که مبادرت به خرید نفت داعش می کنند. 

در عین حال مقامات ارشد ترکیه تا قبل از اعلام خروج نیروهای روسی از سوریه تلاش می کردند تا اوضاع وخیم سوریه را به عملیات نظامی مسکو در این کشور نسبت دهند. 

درحالی که روسیه اعلام کرده بود که بنا بر درخواست رسمی دولت قانونی سوریه عملیات هوایی وموشکی را در برخی از مناطق سوریه انجام می دهد و هدف آن سرکوب گروههای تروریستی است؛ که نه تنها ثبات و امنیت سوریه را در معرض خطر جدی قرار داده اند، بلکه با کشتار گسترده مردم این کشور، مبادرت به تخریب زیر ساخت ها ، تاسیسات و منازل مردم کرده و موجب جابجایی و آوارگی حدود 14 میلیون نفر از مردم سوریه شده اند.

در عین حال بخشی از همین مردم در قالب موج میلیونی آوارگان رهسپار اروپا شده و کشورهای اروپایی را در معرض بدترین بحران این اتحادیه از زمان تشکیل آن قرار داده اند.

در عین حال ترکیه اقدامات خود را محدود به ادامه کمکها به گروههای تروریستی در سوریه نکرده و با سرنگون ساختن جنگنده سوخو24 روسیه ، خود را در تقابل مستقیم با مسکو قرار داد.

        دولت ترکیه و بویژه رجب طیب اردوغان رئیس جمهوری ترکیه از هنگام بروز بحران سوریه و جنگ داخلی در این کشور آشکارا به حمایت از گروههای مخالف بویژه تکفیریها پرداخته و حتی طبق گزارش ها در جریان نبرد کوبانی (عین العرب) بین گروه تروریستی داعش و کردها، به ارسال کمکهای لجستیکی و تسلیحاتی از خاک ترکیه به نیروهای داعش اقدام نمود. ضمن اینکه رسوایی انتقال سلاح از ترکیه برای دیگر گروههای تروریست سوریه نیز پای دادستانی این کشور را به این مساله کشاند. درعین حال اردوغان کماکان بر لزوم سرنگونی دولت قانونی سوریه پافشاری می کند و خواهان دخالت در این کشور از جمله ایجاد منطقه امن در شمال سوریه است. این رویکرد آنکارا، انتقاد شدید دولت سوریه را برانگیخته است. دراین راستا بثینه شعبان مشاورسیاسی و رسانه‌ ای رئیس جمهور سوریه، ترکیه را مقصر بحران کنونی در کشورش اعلام کرده است. وی با اشاره به نا  آرامی‌های چند ساله سوریه گفت: این جنگ کار ترکیه بود، این در حقیقت تهاجم ترکیه به سوریه است. وی افزود: اگر ما با ترکیه مرز مشترکی که طولش به بیش از 860 کیلومتر می‌ رسد، نداشتیم، آنگاه تروریست‌ هایی که از اقصی نقاط جهان می‌ آیند، نمی‌ توانستند وارد سوریه شوند. شعبان اظهار داشت که ترکیه ایست بازرسی امنیتی اصلی تروریست‌ ها است و در سه سال گذشته دولت دمشق می‌ دانسته که سازمان اطلاعاتی ترکیه با گروه تروریستی داعش در ارتباط بوده است. 

مشاور سیاسی و رسانه‌ای اسد تصریح کرد کاروان‌ های تانکرهای نفتی داعش از سوریه با عبور از  کردستان عراق راهی ترکیه می‌ شوند و احتمالاً از آنجا هم به اروپا می‌ روند. بشار اسد، رئیس جمهور سوریه نیز با انتقاد از رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه، گفته است که ارتش ترکیه هم‌اکنون در سوریه مداخله نظامی می‌کند.

این مقام سوری تصریح کرد : ارتش ترکیه، که ارتش ترکیه هم نیست و ارتش اردوغان است، اکنون در سوریه می‌جنگد. مردم ترکیه ضد سوریه نیستند و خصومتی با سوریه ندارند. روابط ما اگر اردوغان مداخله نکند خوب است."

       در عین حال اعلام آتش بس در سوریه که با حمایت و توافق آمریکا و روسیه در این کشور برقرار شده است ، خشم آنکارا را بدنبال داشته است. روند آتش‌بس سوریه که توسط آمریکا و روسیه اجرایی شده، با توجه به عدم اعتماد بین ترکیه و کردهای سوریه می‌تواند با تهدید جدی روبه‌رو شود. کردهای سوریه به پیشروی‌های زیادی به‌سوی مرزهای ترکیه دست یافته‌اند و این مسئله مقام‌های آنکارا را نگران کرده است.

در این راستا ارتش ترکیه به طور مداوم مواضع کردهای سوریه را گلوله باران می کند تا از پیشروی آنها بویژه در مناطق تحت سیطره داعش جلوگیری کند. 

جمع بندی

 ترکیه اکنون به عنوان اخلالگر اصلی در اجرای روند سیاسی برای حل بحران سوریه شناخته می شود.این اخلال در وهله نخست از طریق ادامه کمک ها به داعش و در مرتبه بعد، از طریق تشویق دیگر گروههای مسلح به ادامه درگیری با دولت قانونی سوریه صورت میگیرد.

ضمن اینکه برای اردوغان، بقای بشار اسد به عنوان رئیس جمهوری سوریه به منزله یک شکست بزرگ آنهم پس از صرف میلیاردها دلار هزینه و پنج سال حمایت بی وقفه و همه جانبه از گروههای مسلح در سوریه شمرده می شود. درعین حال ترکها ظرف چند سال گذشته برای تحت فشار قرار دادن دولت سوریه عملا همکاری های تجاری وصنعتی با سوریه بویژه در استان حلب را قطع کردند که این خود خسارات مهمی را متوجه بازرگانان و صاحبان صنایع و نیز مردم ترکیه در استانهای همجوار با سوریه کرد. هر چند که به گفته مقامات سوری، ترکیه  برای جبران ضرر خود  اقدام به  انتقال تجهیزات کارخانه های واقع در استان حلب به داخل  ترکیه کرده اند.

اکنون اگر روند حل و فصل سیاسی بحران سوریه به نتیجه برسد، اردوغان و حزبش جوابی برای مردم ترکیه در باره اتخاذ سیاست نادرست در قبال سوریه ندارند. شاید به همین دلیل است که  ترکیه اکنون مخرب ترین نقش را در سوریه ایفا می کند. اردوغان نشان داده است همانگونه که در عرصه داخلی برای رسیدن به اهداف خود حاضر به پرداخت هزینه های گزاف است، در عرصه خارجی نیز حاضر به عقب نشینی از اهداف تعیین شده توسط خود نیست و در این مسیر حاضر به قربانی کردن منافع ملی و کنار گذاشتن اصول سیاست خارجی حزب عدالت و توسعه یعنی سیاست تنش صفر با همسایگان است.