گنجینه های خفته

روزگاری صدای گوشخراش تیشه قلب و روحش را آزار می‌داد. دلش می‌خواست بمیرد و دیگر صدای ناهنجارش را نشنود، اما حالا، ساعت‌ها به دور دست ها، آنجا که کوه سالوک قد کشیده، چشم می‌دوزد و شنیدن دوباره نوای تیشه را آرزو می‌کند، تیشه‌ای که روزی برای جسم و روحش ملال آور و آزاد دهنده، اما برای خانواده او و بسیاری از اهالی روستا نان آور بود. در پی اتخاذ عوارض ۲۰ درصدی بر صادرات مواد خام معدنی. فعالیت معادن مرمر خراسان شمالی کم شد و بسیاری از معدن کاران بیکار شدند.
خواب معادن
به گزارش خبرگزاری صداوسیما، استان خراسان شمالی در شمال شرقی ایران و در منتهاالیه رشته کوه البرز، با دارا بودن مواد معدنی فلزی و غیرفلزی بوکسیت، باریت، کرومیت، دونیت، مرمریت، آهن، مس، سرب، روی گچ، آهک، پوکه معدنی، ذغال سنگ، کلسیت، بنتونیت، سیلیس دومولومیت، مس و طلا می‌تواند جایگاه مناسبی در اقتصاد معدنی کشور داشته باشد، اما بسیاری از این معادن غیر فعال است و معدودی هم که به مرحله اکتشاف و بهره برداری رسیده است به علت سهل انگاری متولیان و مسئولان در رفع موانع، تعطیل شده اند و کما کان در کما بسر می‌برند.
بر اساس آمار موجود میزان ذخایر قطعی معادن خراسان شمالی، یک میلیارد و ۵۸ میلیون تن و میزان استخراج اسمی آن‌ها ۱۱ میلیون و ۵۰۰ هزار تن است.
مقدار سرمایه گذاری معدن کاران خراسان شمالی هزار و ۳۴۰ میلیارد ریال است و استان خراسان شمالی، ۲۸ ماده معدنی از ۶۸ ماده معدنی موجود در کشور را داراست.
با وجود ظرفیت‌های بالای معدنی در خراسان شمالی، هنوز بخش زیادی از این معادن گمنام مانده اند. این در حالی است که به گفته بسیاری از کارشناسان، با استخراج هر معدن حداقل برای ۱۵۰ نفر اشتغال ایجاد می‌شود.
از سوی دیگر با وجود اهمیت فراوری محصولات معدنی در اشتغال زایی و ارزآوری، این محصولات در استان فراوری نمی‌شود و مواد معدنی خام از استان خارج می‌شود.
متولیان معادن خراسان شمالی در خوابند!
اخیرا استاندار خراسان شمالی با گلایه شدید از وضعیت معادن، تاکید کرده بخش معدن استان در خواب است!
یک معدن دار در منطقه سنخواست جاجرم با گلایه از روند طولانی ثبت معدن می‌گوید: از سال ۹۱ برای کسب مجوز بهره برداری و ثبت معدن آهن اقدام کردم که سرانجام بعد از سه سال با صرف هزینه‌های زیاد و گذراندن مراحل پر پیچ و خم اداری در منابع طبیعی، محیط زیست، و نظام مهندسی معدن، موفق به ثبت شدم.
غلامی با اشاره به نبود سرمایه گذار برای بهره برداری و مشکلاتی که پس از فرایند طولانی ثبت معدن وجود دارد، می‌افزاید: مواد معدنی ارزش افزوده بالایی ندارد، صنایع فراوری در استان موجود نیست و هزینه انتقال و جابجایی مواد معدنی به مراکز فراوری بالاست. از طرفی نبود حمایت‌های دولتی، بیمه، تسهیلات بانکی و یا تسهیلات با بازپرداخت سنگین (۱۸ درصد)، سرمایه گذاران را از خطر کردن در حوزه معدن باز می‌دارد.
خام فروشی سهم اندک خراسان شمالی
یک مهندس معدن بازنشسته با بیان این که نیمی از گستره استان، غنی از ۲ نوع ماده معدنی کلسیت و باریت است، می‌گوید: از آن جا که منطقه مانه و سملقان، کلسیت و راز و جرگلان باریت فراوانی دارد، وجود پودر میکرونیزه برای فراوری این محصولات ضروری است، ولی به علت نبود زیر ساخت ها، این مواد معدنی به شکل خام، استحصال و پس از فراوری در استان‌های دیگر، به خارج از کشور صادر می‌شود.
فیروزه تصریح می‌کند: حدود ۱۳-۱۲ درصد مواد معدنی خراسان شمالی نیز در کارخانه سیمان مانه و سملقان غیر فعال است.
یک معدن دار خبره حمایت‌های دولتی را از نیاز‌های توسعه سرمایه گذاری در صنایع معدنی ذکر و عنوان می‌کند: با این که اکنون تنها حدود ۳۰ درصد از معادن استان بهره برداری می‌شود، هنوز فراوری این محصولات در استان در حد صفر است در حالی که با ایجاد بستر مناسب می‌توان ارزش افزوده بالایی را برای استان فراهم کرد.
عوارض قانونی برای خام فروشی
معاون امور صنایع و معادن خراسان شمالی می‌گوید: با اتخاذ قانون عوارض ۲۰ درصدی بر صادرات مواد خام معدنی، معادن مرمر خراسان شمالی با ظرفیت کمتری نسبت به گذشته فعالیت خود را انجام می‌دهند.
رضازاده در پاسخ به این سوال که بنا به گفته معدن کاران مشتریان چینی و ایتالیایی سنگ‌های مرمر فرآوری شده در داخل کشور را قبول ندارند، اظهار می‌دارد: به دنبال آن هستیم تا یک واحد فرآوری برای مواد معدنی در این استان توسط بخش خصوصی راه اندازی کنیم، اما تاکنون سرمایه گذاری برای ایجاد این واحد تولیدی اعلام آمادگی نکرده است.
رضازاده ادامه می‌دهد: مهم‌ترین عامل تاثیرگذار بر عدم تمایل سرمایه گذاران برای راه اندازی واحد فرآوری مواد معدنی در خراسان شمالی اعطای تسهیلات با نرخ ۱۸ درصد است که این نرخ، رقم بالایی است.
معدن محلی برای اشتغال
صادقی یک سرمایه گذار حوزه معدن می‌گوید: خراسان شمالی یکی از استان‌هایی است که در زمینه تولید سنگ‌های تزئینی مرمر، مرمریت و ماده معدنی باریت، از پتانسیل خوبی برخوردار است، اما این معادن نیز با تمام ظرفیت غیر فعال است.
یک مهندس معدن که قبلا در معدن سنگ مرمر فعالیت می‌کرد، با بیان این که خراسان شمالی سرشار از کانی است، می‌گوید: با توجه به وضعیت اقتصادی خاصی که در زمان تحریم‌ها برای کشور ایجاد شده، در بخش کانی‌های این استان اقدامی صورت نگرفته است، در حالی که نیروی کار و بازار مناسب هم در استان وجود دارد.
حیدری با اشاره به این که خراسان شمالی، حتی ذخایر نفت و گاز بسیار سرشاری دارد اظهار می‌دارد: در مناطق مرزی، نفت و گاز و در مناطق شمالی فلزات و مس مرغوب شناسایی شده است که اگر تمام آن‌ها شناسایی و بهره برداری شود، مشکل بیکاری در خراسان شمالی ریشه کن خواهد شد.
چالش‌های تمام نشدنی
یکی دیگر از معدن کاران که ۸ سال در بخش معدنی از اکتشاف تا استخراج فعالیت کرده است، با اشاره به این که وثیقه‌های بانکی از جمله چالش‌های سرمایه گذاران است، نبود ارزیاب و کارشناس تخصصی معدن در بانک‌ها را عامل نپذیرفتن معادن به عنوان وثیقه بانکی برمی شمرد و ادامه می‌دهد: برطرف شدن چالش موجود، زمینه ورود معدن کاران به ایجاد صنایع فراوری را هموار می‌کند.
معماریانی می‌افزاید: دولت به جای حمایت از اکتشاف، برای هر هکتار ۲.۵ میلیون تومان حق اکتشاف دریافت می‌کند.
قوانین دست و پاگیر
یکی از نمایندگان استان در مجلس شورای اسلامی، با اشاره به تشکیل فراکسیون معدن در مجلس به منظور مشارکت نمایندگان علاقمند به بخش معدن و صنایع معدنی برای بررسی و پیگیری مسائل مرتبط با این حوزه می‌گوید: تهیه، تصویب و تایید و ابلاغ نقشه ۴ ساله راه معدن و صنایع معدنی از مهم‌ترین و شاخص‌ترین اقدامات فراکسیون معدن در مجلس بوده که توانسته است ظرفیت‌ها را شناسایی کند.
رییس کمیسیون معدن اتاق بازرگانی خراسان شمالی هم با حضور در برنامه در مسیر توسعه شبکه اترک بر لزوم ثبات قوانین تاکید می‌کند و می‌گوید: قانونگذار با تدوین برنامه‌هایی با افق و چشم انداز دراز مدت، می‌تواند سرمایه گذار را برای سرمایه گذاری بلند مدت و در عین حال سود آور، مطمئن کند.

خدابنده به نبود سرمایه گذار برای فرآوری سنگ‌های تزئینی هم اشاره می‌کند و می‌گوید: هنوز تفاهم نامه اخیر به ارزش سه هزار میلیارد سرمایه گذاری با شرکت ایمیدرو اجرا نشده، ولی در بخش معادن آلبلاغ اسفراین به نتایج خوبی رسیده و بحث اکتشاف و برآورد ذخایر در حال انجام است که برای بهره برداری به زودی در اختیار سرمایه گذاران بخش خصوصی قرار می‌گیرد.
یک مدرس حقوق دانشگاه بجنورد می‌گوید: بخشی از مشکلات حوزه معدن مربوط به قانون گذاری و بخشی مربوط به حوزه اجراست که بخش خصوصی را برای سرمایه گذاری در معدن بی رغبت کرده است.
دکتر صداقتی با اشاره به خروج بوکسیت از استان می‌گوید: با این که خراسان شمالی، بزرگترین معدن تولید کننده آلومینا را دارد، کارخانه‌های تولید آلومینیوم و شمش آلومینیوم در دیگر استان‌ها فعالیت می‌کند.
وی توصیه می‌کند: سازمان صنعت، معدن و تجارت استان از شرکت توسعه معادن روی ایران در زنجان و شرکت کالسمین برای تحقیقات معادن استفاده کند.
دکتر صداقتی پیگیری نمایندگان استان در مجلس شورای اسلامی برای بهتر شدن شرایط معادن خاموش استان را خواستار شد.
گنجینه های خفته
پهنه جنوبی خراسان شمالی غنی از مواد معدنی است که ۷ سال است برای مطالعات زمین شناسی بسته شده است که این پهنه باید باز شود تا بهره برداران بتوانند کار اکتشاف را آغاز کنند.
استاندار خراسان شمالی در آخرین جلسه شورای عالی معادن استان همین موضوع را مطرح و تاکید کرد که این پهنه هر چه زودتر باز شود.
محمد علی شجاعی مدیران دستگاه‌های اجرایی متولی را به عملیاتی کردن توسعه زیرساخت‌های معادن خراسان شمالی و توجه به این ظرفیت مهم در استان مکلف کرد.
مقام عالی دولت در استان درباره فعالیت‌های زمین شناسی کشور در خراسان شمالی هم گفت: برخی امور مربوط به فعالیت‌های زمین شناسی کشور و در سطح ملی است و یکسری امور خاص خراسان شمالی و توسعه استان است که نباید نادیده گرفته شود.
استاندار خراسان شمالی تصریح کرد: بخش معدن این استان در خواب است و گویا اصلا وجود ندارد، برای فعال شدن این بخش، نیازمند فرآیند‌ها و فعالیت‌های فراتر از کار‌های اداری هستیم. باید بخش غیراداری، گروهی کهنه کار و متخصص، وارد عرصه شوند.
اما آنچه مسلم است راه افتادن بخش معدن استان کم برخوردار خراسان شمالی، با اقدامات اداری، میسر نمی‌شود، مشکلات حوزه اشتغال این استان از یک سو و ظرفیت‌های بالقوه منطقه از سوی دیگر، زنگ خطری در گوش مسئولان است که برای روشن شدن چراغ معادن، از خواب بیدار شوند و اقدامات جدی و عملی را برای بهبود حوزه معدن انجام دهند.
ضرورت صیانت از مواد معدنی استان، توجه ویژه به اجرای دستور العمل ممنوعیت خام فروشی، اتخاذ تدابیر صحیح برای تعیین خط مشی‌ها در حوزه معادن، ارائه راهکار‌های عملیاتی و ترغیب صاحبان سرمایه برای سرمایه گذاری در معادن استان، رسیدگی به دغدغه‌های معدن کاران، بر طرف کردن دیوان سالاری‌های غیر ضروری در صدور پروانه‌های بهره برداری از معادن از جمله مواردی است که می‌تواند تا حدودی مشکلات بخش معدن در استان خراسان شمالی را رفع کند.
نویسنده: مهری شهرکی