آموزش شاد در تعطیلی مدارس

اواخر زمستان 98 بود ، زمان به سرعت می گذشت و روزهای خوب و روشنی در راه بود . عطر دل انگیز شکوفه های بهاری از یک ماه قبل، به مشام می رسید ، همگی منتظر سال جدید بودیم ، سالی که با خود طراوت و شادابی همراه با سرزندگی را به همراه داشت ، بارشهای پربار زمستان نوید سالی پربرکت بود و امید را در دل همگان زنده می کرد . اما همه چیز آنطور که می خواستیم نشد ، کم کم نفسهای زمستان داشت به شماره می افتاد .....
خبری ناگوار به گوش رسید ، خبری از آنسوی مرزها ، خبری از یک سایه ی سنگین که به یکباره همه برنامه ها را تغییر داد ، تازه سه روز از اسفند گذشته بود که زنگها خاموش شد ، دیگر صدای قهقهه ی بچه ها از حیاط مدرسه به گوش نمی رسید ، مُهر تعطیلی بر همه مدارس و دانشگاه ها زده شد ، ناقوس مرگ بود که لرزه بر اندام مان انداخت ، ویروسی منحوس که ناخوانده میهمانمان شد و همه را از هم دور کرد. ویروسی به نام کووید 19 که ذهن کودک و جوان و پیر را درگیر خود کرد .
مدارس تعطیل شد
اما به زعم خیلی ها این تعطیلی همچون تعطیلی روزهای برفی زمستان دیری نمی پاید و دوباره مدارس بازگشایی می شود ، 10 روز گذشت ، موضوع جدی تر از این حرف ها بود ، برنامه ریزیها برای تعطیلی مدارس تا پایان سال و حتی تا 15 فروردین ماه 99 بود . از اینرو وزارت آموزش و پرورش بر آن شد اگر چه حضور فیزیکی دانش آموزان و معلمان در مدارس امکان پذیر نیست ، اما آموزش را نمی توان تعطیل کرد ، این شد تا آموزش ها به نوع دیگری ادامه یابد و آن تدریس دروس از طریق تلویزیون از دهم اسفند ماه آغاز شد .
آموزش تعطیل نیست ؛
اگر چه دانش آموزان یادگیری دروس را تنها در فضای کلاس و مدرسه و با حضور مستقیم معلمان خود بهتر فرا می گرفتند و معلمان نیز تکالیفشان را بازبینی می کردند ، اما حالا فضای دیگری ایجاد شد تا دانش آموزان از درس و آموزش عقب نمانند. هر چند که برخی معلمان به ویژه معلمانی که در مدارس شهری مشغول به تدریس هستند ، از ابتدای سال تحصیلی با تشکیل گروه وکانال ارتباطی در فضای مجازی تدریس را ادامه دادند . آموزشها در شبکه های تلویزیونی آموزش ، 4 و استانی با برنامه ریزیهای مدون و برای تمامی مقاطع تحصیلی آغاز شد . در ابتدای امر دانش آموزان رغبتی برای تماشای تلویزیون آن هم به عنوان کلاس درس نشان ندادند اما بعد بصورت جدی تر هر خانه به یک کلاس درس تبدیل شد ، کم کم با حضور معلمان وسبک و روش تدریس آنها آشنا شدند و هر روز دانش آموزان هر پایه ومقطع در ساعت مقرر درس خود ، پای تلویزیون می نشستند و به آموزشها گوش فرا می دادند .
امکان برخورداری آموزش از شبکه های آموزشی
امکان بازگشایی مدارس فراهم نبود، آموزشهای تلویزیونی ادامه یافت و برنامه های آموزشی در شبکه ملی آموزش بطور منظم و طبق برنامه پیش می رفت ، اما دریافت شبکه آموزش ، برای همه مردم استان خراسان شمالی به ویژه دانش آموزان ساکن در مناطق روستایی میسر نبود .
موضوع پوشش شبکه ای استان را از معاون فنی صدا و سیمای مرکز استان جویا شدم ، محمدرضا خلیلی در این باره گفت : علیرغم کوهستانی بودن برخی از مناطق استان خراسان شمالی از جمله روستاهای شهرستان راز و جرگلان و دهستان گیفان در شهرستان بجنورد در حال حاضر 98 درصد جمعیت استان به ویژه در مناطق مرزی و کمتر برخورداراز امکانات فرهنگی شبکه های ملی بصورت دیجیتالی و 99 درصد جمعیت استان ازامکانات شبکه ی استانی اترک بهره مند هستند . آقای خلیلی این را هم گفت : 90 فرستنده کم قدرت دیگر نیاز است تا پوشش دیجیتالی همه مناطق استان به 100 درصد برسد .
اگر چه اهمیت حفظ و ارتقای آرامش ذهنی دانش آموزان و خانواده ها در ایام تعطیلی مدارس در شرایط شیوع کرونا ، نقش رسانه ملی را در این جهت بی بدیل کرده ولی نمی توان این موضوع را کتمان کرد که هنوز هم در استانی مثل خراسان شمالی، بهره مندی از شبکه آموزش به پوشش کامل دیجیتال نرسیده و این موضوع قدری من را به فکر فرو برد که در این شرایط قرنطینه ای که تنها راه دسترسی دانش آموزان به ویژه مناطق روستایی همین شبکه آموزش است ، آیا راه دیگری وجود دارد که دانش آموزان درس های خود را دنبال کنند تا عقب نمانند . این سوالی بود که باید از مدیرکل آموزش و پرورش استان خراسان شمالی می پرسیدم .

آقای عباس سعیدی با اشاره به آمار دانش آموزان استان گفت: بیش از 19 هزار و چهارصد دانش آموز در مقاطع پیش دبستانی ، ابتدایی ، متوسطه اول و دوم ، فنی و کاردانش و استثنایی در استان مشغول تحصیل هسند که از این تعداد 700 دانش آموز در 120 روستای استان از دریافت برنامه های آموزشی شبکه ملی آموزش و شبکه استانی اترک بی بهره اند .
اما سعی شده به گونه ای دیگر این دانش آموزان را از یادگیری آموزش دروس خود به روش تدریس معلم در مناطق به شکل حضوری و پراکنده و یا توزیع جزوات درسی بهره مندکنیم .
پیوند شبکه شاد با شادی دبستانی ها
شیوع ویروس کرونا روز به روز در حال افزایش است و وزارت بهداشت هم ، قرنطینه خانگی و به حداقل رساندن رفت ‌وآمدها جهت حفظ سلامتی افراد را توصیه می کند ، سامانه آموزش مجازی «شاد» از 21 فروردین ماه 99 راه اندازی شد و ورود همه مدیران ، مربیان پیش ‌دبستانی ، معلمان ، دبیران و هنرآموزان و دانش آموزان را فراهم کرد.
من هم به عنوان یکی از اولیای دانش آموزان باید وارد این سامانه می شدم اما نحوه ثبت نام و احراز هویت در آغاز کار به راحتی انجام نمی شد و مرتب خطا می داد ، همین موضوع دغدغه بسیاری از والدین و دانش آموزان شد ، در کنار ویژگی‌های خوب این پیام‌رسان که ذخیره برنامه‌ها و فعالیت‌هاست که دانش‌آموز می تواند اگر به موقع در کلاس حضور نیابد از محتوا و تکالیف کلاس در ساعات دیگر استفاده کند .
دغدغه ای مشترک برای اولیا و مربیان و دانش آموزان
با تعدادی از خانواده ها در خصوص مشکلاتی که این پیام رسان داشت صحبت کردم و همگی متفق القول یک نظر داشتند. مادر نیوشا دانش آموز کلاس سوم ابتدایی در خصوص شبکه شاد گفت: متأسفانه اشکالات بسیاری سر راه عضویت فرزندم در این شبکه وجود داشت و چند روز پیوستن به این شبکه طول کشید و بالاخره این کار به سختی انجام شد.
خانم الهامی با اشاره به اینکه در مدرسه فرزندش آموزش‌ها از ابتدا در شبکه‌های پیام‌رسان خارجی انجام شد ، اضافه کرد : معلمان و دانش‌آموزان در ابتدا چندان مایل نبودند از فضای آموزش قبلی خارج شوند و به این شبکه بپیوندند چرا که کمی سرعت اینترنت، سختی عضویت و مشکلات زیرساختی علاقمندی دانش‌آموزان و معلمان را کم کرد و در روش قبلی معلمان مدارس تا حدودی موفق بودند و بهتر بود فرصت باقیمانده از سال تحصیلی هم به همان روش‌ها ادامه پیدا می کرد . تصمیم گرفتم با چند نفر از معلمان و مدیران مدارس هم در این باره صحبت کنم تا ببینم آیا این مشکلات برای آنها هم وجود دارد یا خیر ؟
با مدیر یکی از دبیرستانهای نمونه پسرانه استان بصورت تلفنی صحبت کردم .
آقای رضا موسی زاده با بیان اینکه بهتر بود از ابتدا اجرای این شبکه آموزشی برنامه‌ریزی می‌شد یا اجازه کار در فضای قبلی داده می‌شد ، افزود : در آموزش شبکه مجازی موضوع حضور و غیاب دانش‌آموز مهم است و اینکه معلم نمی‌داند دانش‌آموز حاضر است یا خیر و آیا خود دانش‌آموز حاضری می‌زند یا والدین ، در پرده ای از ابهام است .
این ها مشکلات دانش آموزان و کادر مدارس شهری بود اما مسائل و مشکلات مدارس روستایی بیشتر از اینها احساس می شد . مدیر یکی از مدارس شبانه روزی در بخش حصارگرمخان بجنورد هم با اشاره به حمایت از دانش‌آموزان بی‌بضاعت در مناطق محروم و روستایی گفت: ایده ایجاد شبکه شاد متناسب همه دانش‌آموزان در همه مناطق استان نیست و بهتر بود اجازه انتخاب و استفاده از روش‌های آموزشی متناسب هر استان را به مدیران آموزش‌ و پرورش استان‌ها واگذار می‌کردند چرا که شرایط هر استان در نحوه دسترسی همه دانش آموزان در همه نقاط به این شبکه متفاوت است و حتی امکانات دسترسی و زیرساختها فراهم نیست .
برای پاسخ به این ابهامات و سوالات این بار به سراغ رئیس اداره فناوری اطلاعات آموزش و پرورش استان رفتم. آقای فرامرز صدقی شب قبل در گفتگوی ویژه خبری شبکه اترک گفت: 100 درصد مشکلات ثبت نام و احراز هویت دانش آموزان در شبکه شاد در استان برطرف شد و پس از فراز و نشیبهای زیادی که این پیام رسان جدید با محتوای آموزشی داشت مدیران ، معلمان و دانش آموزان عضو این شبکه شدند بطوریکه بر اساس آمارها تا 30 اردیبهشت میزان پیشرفت عضویت مدیران استان در این شبکه به 100 درصد، عضویت معلمان و تشکیل کلاس های مجزا به 91 و 36 صدم درصد و عضویت دانش آموزان به 66 و سی و سه درصد رسید .
به گفته مدیرکل آموزش و پرورش استان تعداد دانش آموزان مناطق روستایی و عشایری 48 درصد و دانش آموزان شهری 52 درصد است . اما آمارها نشان می دهد که هنوز 24 درصد دانش آموزان یا به دلیل نداشتن گوشی هوشمند از عضویت در این پیام رسان آموزشی بی بهره اند و یا به دلیل ساکن بودن در مناطق روستایی و نبود اینترنت از یادگیری و آموزش محرومند .
اینجا بود که باید برای میزان بهره مندی مردم مناطق مختلف استان از نعمت اینترنت مصاحبه ای با مدیرکل ارتباطات و فناوری اطلاعات استان هم می گرفتم . سید علی مرتضوی در گفتگوی تلفنی در این خصوص گفت: در حال حاضر 70 درصد از 724 روستای بالای20 خانوار استان خراسان شمالی به شبکه پهن باند دسترسی دارند که تعدادی از آنها از محل طرح USO و تعدادی دیگر توسط اپراتورهای تلفن همراه و مخابرات این دسترسی را پیدا کرده اند .
مدیرکل ارتباطات و فناوری اطلاعات استان با اشاره به برنامه هوشمندسازی مدارس هم گفت : فرآیند هوشمند سازی در 368 مدرسه در روستاهای خراسان شمالی در دستور کار قرار گرفت که به زودی بهره برداری می شوند و در مراحل بعدی سایر مدارس نیز از این امکانات بهره مند خواهند شد . مرتضوی اضافه کرد: بقیه روستاهای استان هم به دلیل کوهستانی و صعب العبور بودن، زیرساخت ندارند و امیدواریم با تامین اعتبارات لازم به زودی شاهد راه اندازی شبکه اینترنتی در این مناطق هم باشیم .
اگر چه بر اساس اعلام ستاد ملی مقابله با کرونا مدارس برخی از استانها 27 اردیبهشت بازگشایی شد اما در استان خراسان شمالی به دلیل شیوع بالای کرونا و تعداد مبتلایان و فوتی های ناشی از این بیماری که به مرز هشدار رسیده، بازگشایی مدارس به تعویق افتاد و باز هم نگرانی ها برای دانش آموزانی که از فضای اینترنت بی بهره اند و گوشی هوشمند هم ندارند ادامه یافت اما رئیس اداره فناوری اطلاعات آموزش و پرورش استان درباره دانش‌آموزانی که امکان دسترسی به دستگاه‌های الکترونیکی و اینترنت را ندارند،گفت: برای این کار هم تدابیری اندیشیده شده است مثلا راهبران آموزشی ما بسته‌های آموزشی را برای دانش‌آموزان مناطق محروم و عشایری آماده می‌کنند و به دست آنها می‌رسانند و یا معلمان با حضور در فضای باز و طبیعت زیبای بهاری روستاها مشغول به تدریس می شوند و صدا و سیما نیز از ابتدا در تداوم امر آموزش در کنار ما حضور داشته است.

شیوع ویروس کرونا گذشته از تغییر در سبک و زندگی امور جاری مردم سبب تغییراتی در شیوه اداره امور آموزش و پرورش و تحصیل دانش آموزان شد ، و حالا مسئولان بهداشتی و آموزشی در تکاپوی برنامه ریزی برای برگزاری امتحانات پایان سال با حضور دانش آموزان و رعایت کامل همه دستورالعمل های بهداشتی در مدارس و اعلام پایان سال تحصیلی 98- 99 هستند .
بدیهی است ایجاد شبکه اجتماعی دانش آموزان در کنار ارائه محتوای آموزشی در رادیو و تلویزیون استانی و ملی و یا ارائه درس ها با لوح فشرده به دانش آموزان بی بهره از شبکه و گوشی هوشمند همه برای پرثمرتر کردن این سال تحصیلی نیمه تعطیل و متوقف نشدن آموزش بود؛ از این رو مشکل کُندی و زمان بر بودن بارگذاری مطالب و بهره مند نبودن بسیاری از دانش آموزان از ابزار هوشمند هم معضلی است که منتظر تدبیر اندیشمندانه مسئولان است تا هر چه زودتر برطرف شود .
و کرونا همچنان ادامه دارد ....

نویسنده : طلعت اکرمی