روز اول محرم، روایت کربلا

به گزارش خبرگزاري صدا وسيما ، در خصوص حرکت امام حسین علیه‌السلام از مکه به کربلا، و  وقایع پیش آمده از شروع حرکت امام حسین (ع) در تاريخ چنين آمده است : حضرت سیدالشهدا (ع) در تاریخ هشتم ذی الحجه سال شصت هجری قمری از مکه به سمت عراق حرکت می‎کنند؛ ایشان مسیری را انتخاب می‌کنند که جدشان ابراهیم خلیل الله (ع) آن را انتخاب کرد.
 این‎گونه به ما رسیده است که حضرت ابراهیم خلیل بعد از آنکه خانه خدا را تاسیس کرد به نقطه‎ای رسید که به آن مسجد تنعیم می‎گویند. ایشان در این نقطه رو به کعبه ایستاد و گفت: «رَبَّنَا إِنِّی أَسْکَنْتُ مِنْ ذُرِّیَّتِی بِوَادٍ غَیْرِ ذِی زَرْعٍ عِنْدَ بَیْتِکَ الْمُحَرَّمِ» (ابراهیم/ ۱۴)

پرودگارا، من بعضي از ذریه‎ام را نزد خانه محرمت گذاشته‎ام «لِیُقِیمُوا الصَّلَاهَ» برای اینکه نماز را به پا دارند.

حضرت سیدالشهدا (ع) هم از همین مسیر حرکت می‎کنند و اولین منزلی که به آن می‎رسند منزل تنعیم است.
در روایتی درباب اعلام آمادگی اجنه و فرشتگان در یاری رساندن به امام حسین (ع) چنين آمده است : مرحوم سید‌بن‌طاووس در کتاب لهوف آورده‎اند که شیخ مفید در کتاب مولد النبی صلی الله علیه و آله ذکر کرده است: به اسنادش به ابی عبدالله جعفربن‌محمدبن‌صادق (ع) که وقتی که اباعبدالله الحسین‌بن‌علی (ع) از مکه خارج شد تا داخل مدینه شود افواجی از ملائکه با امام (ع) ملاقات کردند، ملائکه‎ای که در جنگ بدر در سپاه رسول‌الله (ص) بودند. [..]وی خاطر نشان کرد: در این روایت اینکه مراد از «مدینه» شهر کوفه است یا شهر مدینه نکته قابل توجهی است. قولی از مرحوم ابی مخرب وجود دارد که می‎گوید امام (ع) ابتدا از مکه به سمت مدینه حرکت می‎کنند و بعد به طرف کوفه می‎روند. در هر حال چه قائل باشیم که امام (ع) به طرف مدینه رفته‎اند یا نه، تفاوتی نمی‎کند و این ماجرا مشخص است که بعد از خروج امام حسین (ع) از مکه اتفاق افتاده است.

رفع یک شبهه
شاید سوال شود که امام چگونه از شهادت خود و وقایع بعد از آن مطلع بوده‎اند که به این سوال به دو صورت می‎توان پاسخ داد که اولا ماجرای جنگ و شهادت ایشان با توجه به شرایط، مساله روشنی بوده است که سیدبن‌طاووس می‎نویسد: یزید، لشکر عمر سعد را به طرف مکه فرستاده بود. یعنی اگر امام از مکه خارج نمی‎شد می‎بایست در مکه با عمر سعد می‎جنگید.
 ثانیا طبق سوره مبارکه قدر در شب‌های قدر ماه مبارک رمضان تقدیر انسان مشخص می‎گردد. امام حسین (ع) در شب قدر ماه مبارک رمضان در مکه بوده است و تقدیرات آن سال به ایشان ابلاغ می‌شود، که شما در عصر عاشورا به شهادت می‎رسید.
حجت الاسلام خالقی گفت: سوم اینکه در سوره توبه آیه صد و پنج آمده است: «وَ قُلِ اعْمَلُوا فَسَیَرَى اللَّهُ عَمَلَکُمْ وَرَسُولُهُ وَ الْمُؤْمِنُونَ» بگو عمل کنید که یقینا عمل شما را خدا و رسولش و مومنین می‎بینند. امام نقشه‎های یزید را می‎دید و از نقشه‎های حاکمان مطلع بوده است و علم به آینده و حال داشته است.
امام حسین (ع) بعد از پایان صحبتشان با فرشتگان و اجنه به طرف کوفه حرکت می‎کنند که اولین منزل به تنعیم می‎رسند.
حضرت سید الشهدا (ع) در روز هشتم ذی الحجه حرکت خود را آغاز کردند و تا کربلا منازل متعددی را طی می‎کنند که در این جا اقوال مختلفی وجود دارد.

به عنوان نمونه از بستان ابن عامر و ابطح به عنوان اولین منازل در این مسیر نام برده می‎شود که ما در این مقال بر اساس انتخاب مرحوم آقای سید عبد الرزاق موسوی مقرم که از دانشمندان و خطبای عراق بوده به بررسی منازلی که حضرت سید الشهدا (ع) در بین راه داشتند می‌پردازیم:

امام حسین (ع) از فرزدق در رابطه با اهالی کوفه سوال کردند: این مردمی که تو پشت سر گذاشتی چگونه‎اند؟ فرزدق پاسخ داد: «قلوبهم معک و سیوفهم مع بنی امیه، و القضاء ینزل من السماء والله یفعل ما یشاء» دل‌های آن‌ها با شما است، اما شمشیر‌های آن‌ها با بنی امیه است و قضا از آسمان فرو می‎آید. یعنی معلوم نیست کار به کجا برسد.

منزل اول: تنعیم
 اولین منزل بین راه تنعیم است که این مکان دو فرسخی مسجد الحرام خارج از حرم مکه قرار دارد. به حدی که متصل به حرم است و کسی که از مسجد تنعیم خارج می‎شود در نزدیکی‎اش حرم مکه معظمه قرار دارد.

 

رفع یک شبهه
 در رابطه با این سوال که امام حسین (ع) چرا به مصادره اموال قافله پرداخت بايد گفت: اگر این نقل تاریخ صحیح باشد و امام (ع) اموال ارسالی برای یزید را مصادره کرده باشند از باب این است که اموال در اختیار یزید و ولات یزید مال پیامبر (ص) و امام معصوم (ع) است. این‎ها بیت المالی هستند که جز ائمه (ع) و ولات ایشان فرد دیگری حق تصرف در آن را نداشته و ندارند و اگر در آن زمان در دست یزید و ولات او بوده به صورت ناحق بوده است. از این اموال تعبیر به فیء می‌شود و امام (ع) احق است به فیء نسبت به دیگران و امام حسین (ع) این اموال را خرج فقرا و بادیه نشینانی که در راه بودند می‎کردند.
در کتاب لهوف اشاره شده است : اما در بعضی از نسخ کتاب لهوف سید بن طاووس بیانی از ارسل‌ها الی یزید بن معاویه ندارد بلکه انگار والی یمن این اموال را برای امام حسین (ع) فرستاده بودند و قافله در تنعیم به محضر امام (ع) می‎رسند و ودیعه را به ایشان تحویل می‎دهند. «إِنَّ اللَّهَ یَأْمُرُکُمْ أَنْ تُؤَدُّوا الْأَمَانَاتِ إِلَى أَهْلِهَا» (نسا/۵۸) خدا شما را امر می‌کند که امانت‎ها را به اهلش ادا کنید. وظیفه آن‎ها این بوده که اموال را در اختیار حضرت سید الشهدا (ع) قرار دهند.

منزل دوم: صفاح
منزل بعدی صفاح است که در این منزل حضرت با فرزدق شاعر ملاقات می‌کند. فرزدق همان کسی بود که در مدح امام سجاد (ع) آن قصیده زیبا را سروده است: «هذا الذی تعرف البطحاء و طاته/ و البیت یعرفه و الحل و الحرم/ ما قال لاقط الا فی تشهده/ لولا التشهد کانت لانه نعم/ ...». در بعضی از کتب تاریخی آمده است که فرزدق مادرش را همراهی می‌کرد تا او را به حج برساند و مادرش بتواند مناسک حج را در وقتش انجام دهد که با امام (ع) در صفاح روبرو می‎شود. امام حسین (ع) از فرزدق در رابطه با اهالی کوفه سوال کردند: این مردمی که تو پشت سر گذاشتی چگونه‎اند؟ فرزدق پاسخ داد: «قلوبهم معک و سیوفهم مع بنی امیه، و القضاء ینزل من السماء والله یفعل ما یشاء» دل‌های آن‌ها با شما است، اما شمشیر‌های آن‌ها با بنی امیه است و قضا از آسمان فرو می‎آید. یعنی معلوم نیست کار به کجا برسد.
حضرت پاسخ دادند: «صدقت، لله الامر» راست گفتی امر برای خدا است. در قرآن کریم در سوره روم خداوند متعال می‎فرمایند: «لِلَّهِ الْأَمْرُ مِنْ قَبْلُ وَمِنْ بَعْدُ» (روم/۴) امر برای خدا است و کلیه امور عالم از قبل از پیروزی رومیان بر مجوسیان و بعد از آن همه به دست خداست. «والله یفعل ما یشاء» خدا هر چه را که بخواهد انجام می‎دهد. در قرآن کریم ذکر شده است «کُلَّ یَوْمٍ هُوَ فِی شَأْنٍ» (الرحمن/۲۹) و هر روزی پروردگار ما در شانی است. امری ممکن است امروز پیش آید که دیروز اصلا به آن فکر نمی‌کردیم و یا فردا روز امری پیش آید که امروز تصورش را نمی‎کنیم. امر الهی اینگونه است.

رضایت امام حسین (ع) به تقدیر الهی
حضرت گفت: «ان نزل القضاء بما نحب فنحمد الله علی نعمائه و هو المستعان علی اداء الشکر» اگر قضای الهی به آن شکل که ما دوست می‎داریم فرود آید، پس خدا را بر نعمت‎هایش سپاس گذاری می‌کنیم و از او بر ادای شکر استعانت می‎جوییم. چون این نعمت‎هایی که خداوند عطا می‎کند را باید در جهتی که او فرموده به کار بگیریم تا شکرش انجام شود. پس از خود خدا باید در این امر کمک بخواهیم. «و ان حال القضاء دون الرجاء فلم یتعد من کان الحق نیته و التقوی سریرته» و اگر قضای الهی غیر از آنکه ما امید داریم فرود آمد پس کسی که حق نیتش است و تقوا باطنش است اعتنایی نمی‎کند. یعنی کسی که این چنین با تقوا است از تقدیر الهی ناراحت نمی‎شود. در ادامه جناب فرزدق در رابطه با مناسک حج از حضرت سوالاتی می‎پرسد و از امام (ع) جدا می‌شود.
امام حسین (ع) از بشر بن غالب در رابطه با اهالی کوفه سوال می‎کند که او هم پاسخ فرزدق را به حضرت می‎دهد و می‎گوید: «قلوبهم معک و سیوفهم مع بنی امیه» امام (ع) می‎فرمایند: «صدقت» راست گفتی.

منزل سوم: ذات عرق
منزل بعدی منزل ذات عرق است که اباعبدالله (ع) در ذات عرق با بشر بن غالب اسدی ملاقات می‌کند. بشر بن غالب اسم آشنایی است برای کسانی که دعای شریف عرفه امام حسین را می‌خوانند. طبق نقل تاریخ، بشر و بشیر فرزندان غالب اسدی سالی با اباعبدالله (ع) در عرفات بودند و زمانی که امام (ع) در پایین جبل الرحمه دعای شریف عرفه را انشا می‌کند، حضور داشتند و دعای عرفه را حفظ و ثبت می‎کنند که باید گفت در واقع در آن لحظه خداوند متعال به آن‎ها حافظه عجیبی می‎دهد که می‎توانند این دعای پر فضیلت را حفظ کنند. امام حسین (ع) از بشر بن غالب در رابطه با اهالی کوفه سوال می‎کند که او هم پاسخ فرزدق را به حضرت می‎دهد و می‎گوید: «قلوبهم معک و سیوفهم مع بنی امیه» امام (ع) می‎فرمایند: «صدقت» راست گفتی.

دیدار ریاشی با امام حسین (ع)
یکی دیگر از افرادی که در این مسیر با امام حسین (ع) ملاقات می‌کند فردی است بنام ریاشی. ریاشی می‎گوید: من سعی کردم از مسیر خلوتی به طرف مکه حرکت کنم و جدا از مسیری که مردم به طرف مکه می‎رفتند بروم. اما در راه ناگهان گوشه چشم من به خیمه‎های بزرگی افتاد. پس رو به خیمه‎ها رفتم و پرسیدم: این خیمه‌ها برای کیست؟ پاسخ دادند: این خیمه‎ها برای حسین فرزند علی و فاطمه است. من به طرف امام رفتم و امام را دیدم که بر در خیمه بزرگ تکیه زده بود و نوشته‎ای را می‌خواند. عرض کردم‌ای پسر رسول خدا پدر و مادرم فدایت، چه چیز شما را در این زمین خشک و بی آب و علف فرو آورده است؟ امام فرمودند: این‎ها مرا ترسانده‎اند و این نوشته‎های اهل کوفه است. اهل کوفه قاتل من هستند و مرا می‎کشند. وقتی این کار را بکنند و برای خدا حرمت را رعایت نکنند خدای بزرگ به سوی آن‌ها کسی را می‌فرستد که آن‌ها را بکشد. تا اینکه خار و ذلیل شوند.
یکی از رسالت‌های «کرب‌وبلا» اطلاع‌رسانی در حوزه امام حسین علیه‌السلام است که در راستای این رسالت، رویداد‌های خبری را پوشش می‌دهد و مصاحبه با افراد صاحب نظر را به صورت غیرجانبدارانه در جهت تبیین دیدگاه‌های مختلف منتشر می‌کند. در نتیجه نظر افراد مصاحبه شونده لزوما همان دیدگاه «کرب‌وبلا» نخواهد بود.
در رابطه با مسیر حرکت امام حسین علیه‌السلام از مکه تا کربلا بايد گفت، آنطور که در برخی نقل‎ها بیان شده است حضرت اباعبدالله (ع) در تاریخ ۱۸ ذی الحجه به منزل خزیمیه می‎رسند که البته این منزل، منزل ششم ایشان بوده است و قبل از آن دو منزل دیگر را طی کرده بودند.

حاجر چهارمین منزل در مسیر حرکت امام حسین (ع)
چهارمین منزل از منازل بین راه اباعبدالله (ع) حاجر است. این منزل در وادی بطن رمه قرار دارد که گلوگاه و دره‎ای از مناطق و ارتفاعات سرزمین نجد است. امام حسین (ع) در این مکان، در جواب نامه مسلم‌بن‌عقیل نامه‎ای به اهل کوفه نوشتند. زیرا مسلم‌بن‌عقیل به حضرت سیدالشهدا (ع) گزارشی کتبی از احوال کوفه ارسال کرده بودند که هجده هزار نفر از اهالی کوفه با من بیعت کرده‎اند و صد هزار نفر آماده برای جنگ هستند. یعنی این تعداد قول آمادگی برای جنگ و قیام را به حضرت مسلم‌بن‌عقیل داده بودند.
 امام (ع) نامه‎ای در پاسخ نوشتند و آن را به قیص‌بن‌مسهر صیداوی تحویل دادند و به سوی حضرت مسلم و اهل کوفه فرستادند. حضرت در این نامه فرمودند: «امّا بَعْدُ، فَاِنَّ کِتابَ مُسْلِمِ بْنِ عَقیل جائَنِی یُخْبِرُنِی فیهِ بِحُسْنِ رَاْیِکُمْ، وَ اجْتِماعِ مَلَئِکُمْ عَلى نَصْرِنا، وَ الطَّلَبِ بِحَقِّنا، فَسَاَلْتُ اللّهَ اَنْ یُحْسِنَ لَنا الصُّنْعَ، وَ اَنْ یُثیبَکُمْ عَلى ذلِکَ اَعْظَمُ الاَجْرِ، وَ قَدْ شَخَصْتُ اِلَیْکُمْ مِنْ مَکَّهَ یَوْمَ الثُّلَثاءِ لِـثَمـان مَضَیْنَ مِنْ ذِی الْحَجَّهِ یَوْمَ التَّرْوِیَهِ، فَاِذا قَدِمَ عَلَیْکُمْ رَسُولی فَانکْشُفوا اَمْرَکُمْ وَ جِدُّوا، فَاِنِّی قادِمٌ عَلَیْکُمْ فی اَیّامِی هذِهِ اِنْ شاءَ اللّهُ». نامه در جواب حضرت مسلم است، اما مخاطب آن اهل کوفه هستند. حضرت به اهل کوفه می‎فرمایند:، اما بعد برای من نامه‎ای از مسلم‌بن‌عقیل نوشته شد که مرا خبر می‎داد از اینکه شما بر یاری ما اجتماعی نموده‎اید و اجتماع کردید بر تحقق حق ما. از خدا درخواست کردم صنعش را برای ما نیکو گرداند و بر آن پاداش دهد شما را بهترین پاداش‎ها و من به سوی شما حرکت نمودم از مکه در روز سه شنبه هشتم ماه ذی الحجه، پس هر گاه فرستاده من یعنی جناب قیص‌بن‌مسهر صیداوی به شما رسید شما در امر خودتان منکشف شوید. یعنی پرده پوشی و تقیه را را کنار بگذارید و امرتان را روشن و واضح انجام دهید که من در این ایام خواهم آمد. حضرت نامه را به قیس می‎دهد و او به سوی اهل کوفه حرکت می‌کند و سرانجام به شهادت می‌رسد.

 

منزل پنجم، بعضی از چشمه سار‌ها