اخبار اسنکی؛ شیوه مصرف خبری جوانان

به گزارش سرویس پژوهش خبرگزاری صدا وسیما:  اگر صبح‌ها با مترو یا اتوبوس شهری به محل کارتان می‌روید می‌بینید بیشتر مردم سرگرم تلفن‌های همراه خود هستند. موقع برگشتن از محل کار هم همین طور است یا حتی در زمان استراحت و هنگام صرف نهار. در واقع مردم از فرصت‌های کوتاهی که در طول روز پیدا می‌شود برای چک کردن تلفن همراه استفاده می‌کنند؛ پیام‌هایی که دریافت کرده اند را می‌بینند‏، خبر‌ها را مرور می‌کنند یا برای دوستانشان کامنت می‌گذارند. این مدل از مصرف رسانه‌ای و خبری را که در بازه‌های زمانی کوتاه و به صورت گذرا رخ می‌دهد مصرف اسنکی یا میان وعده‌ای می‌گویند.

 

میان وعده یک غذای کامل نیست موعد مشخصی هم ندارد، هر وقت احساس ضعف می‌کنید چند عدد شکلات یا چند اسنک میل می‌کنید. خبر‌های اسنکی هم دقیقاً مثل میان وعده و ساندویچ‌های نان و پنیر هستند. کاربران صرفاً نیم نگاهی به تیتر و عکس خبر می‌اندازند و رد می‌شوند. عمده مصرف خبری در تلفن همراه و رسانه‌های اجتماعی اسنکی است.

سال هاست ناظران و پژوهشگران صنعت روزنامه نگاری نگران گرایش مخاطبان به این شکل از مصرف خبر هستند. مجله وایر در سال ۲۰۰۷ درباره «فرهنگ اسنکی» نوشت که این فرهنگ، عادت  مصرف رسانه ای ما را در دست گرفته است. دلیل عمده اش افزایش استفاده از تلفن های همراه و رسانه‌های اجتماعی است. طبق آخرین بررسی ها که توسط مؤسسه هوت سوییت انجام شده تا ژانویه سال ۲۰۲۰، ۶۷ درصد از مردم جهان معادل پنج میلیارد و ۱۹۰ میلیون نفر از تلفن همراه و ۴۹ درصد از آن‌ها معادل سه میلیارد و ۸۰۰ میلیون نفر از رسانه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند. دلیل این میزان استفاده، امکان انعطاف پذیری در «زمان مصرف رسانه»، «محل مصرف رسانه» و «میزان مصرف رسانه» در تلفن‌های همراه است.

طبق معمول گفته می شود که سن نقش مهمی در این نوع مصرف خبری دارد و به احتمال زیاد نسل های جوان تر تمایل بیشتری به مصرف اسنکی دارند. جوانان هر وقت و هرجا بخواهند به خبر‌ها ناخنک می زنند. آن‌ها میان وعده های مکرر خبری را به وعده های کامل و منظم ترجیح می دهند. آن‌ها اخبار را می گیرند، شکل می دهند، در مورد آن نظر می دهند و آن را با دوستان خود در واتس اپ و توییتر مبادله می کنند.

 

همین افزایش مصرف اسنکی اخبار موجب فاصله گرفتن جوانان از منابع رسمی و سنتی خبر نظیر تلویزیون و مطبوعات شده است؛ به طوری که مطالعه روزنامه به کمترین میزان خود در سطح جهان رسیده است، به گزارش رویترز در سال ۲۰۲۰، روزنامه‌ها در کشور‌های مختلف کمتر از ۵ درصد مخاطب دارند، عددی که در کشور ما پایین‌تر از این میزان است.

چندین مطالعه تحقیقاتی از این مشاهدات فرهنگی پشتیبانی می کند. یک مطالعه کیفی که توسط «کوسترا میجر» در سال ۲۰۰۷ انجام شده نشان داد که مصرف کنندگان جوان اخبار برای آنکه در جریان خبر‌ها قرار بگیرند به سرعت عناوین خبری را چک می کنند. آن‌ها اطلاع از رویداد‌ها و اخبار را به کیفیت خبر‌ها ترجیح می دهند. کوسترا میجر بیان می کند که این نوع از چک کردن خبر به معلومات عمیق منجر نمی شود بلکه باعث برداشت های سطحی و احساسی می گردد.

 

یک مطالعه کیفی دیگر نیز نشان داده که مردم نسبت به اخبار اسنکی احساس خوشایندی دارند برهمین اساس بسیاری از افراد گزارش می دهند که آن‌ها اخبار آنلاین و تلفن همراه را با به صورت اسنکی مصرف می کنند. اکتفا به تیتر و عکس خبر‌ها و کم توجهی به جزئیات، احتمال مصرف خبر‌های جعلی و خلاف واقع را افزایش می دهد. تولیدکنندگان این نوع مطالب با اطلاع از شیوه جدید مصرف خبری با استفاده از تصاویر و تیتر‌های تحریک آمیز و احساسی، خبر‌های خلاف واقعی را تولید و در معرض دید کاربران قرار می‌دهند.

علاوه بر آنچه گفته شد مصرف خبر به صورت اسنکی مشکلات دیگری را نیز به همراه دارد. مهمترین آن‌ها شواهدی است که نشان می دهد کسانی که اخبار اسنکی مصرف می کنند در زمینه امور عمومی آگاهی کمتری دارند و نگاه عمیقی ندارند و تحلیل ضعیفی نسبت به رویداد‌ها دارند. مشکل دیگر آن است که مردم راحتی یا اختصار را بر کیفیت ترجیح می دهند، همین موضوع باعث می شود از انگیزه سازمان های خبری برای تولید اخبار با کیفیت کاسته شود و این سازمان‌ها نیز رفته رفته به سمت تولید خبر‌های بی کیفیت و زرد سوق پیدا کنند. همه این مشکلات که نتیجه مصرف اخبار اسنکی است نسل‌های جوان‌تر را از مسئولیت پذیری اجتماعی و نگاه‌های راهبردی و تحلیلی دور می کند.

 

محمد حسین آزادی؛ پژوهشگر اداره پژوهش خبری