به گزارش گروه وبگردی خبرگزاری صدا و سیما، همدلی به این معنا نیست که هر چه دیگران میخواهند قبول کنید، بلکه میتوانید با خواستههای دیگران مخالفت کنید، اما باید نشان دهید که احساس آنها را درک میکنید و برای آن ارزش قائل هستید.
این جملات تقریبا برای همه ما آشنا است یا در جایی شنیدهایم: "من را درک نمیکند"، "با هم تفاهم نداریم"، "حرف من را نمیفهمد"، "احساس تنهایی میکنم".
زمانی که با مشکلی روبرو شدهایم و دوست ما با دقت به سخنان ما گوش داده و ما را میفهمد، انرژی حاصل از این همدلی در وجودمان متجلی میشود. این انرژی به ما توان میدهد که خود را بهتر پذیرفته و با دیگران نیز ارتباط بهتر و خوشایندی برقرار کنیم.
یکی از مهارتهای لازم جهت برقراری ارتباط با دیگران، مهارت همدلی است.
همدلی یعنی درک کردن احساس طرف مقابل، خود را جای دیگران گذاشتن، اینکه دیگری چگونه فکر یا ادراک میکند، چه احساسی دارد و محیط خود را چگونه میبیند. یعنی دنیا را از دریچه چشم دیگری ببینیم و این دیدن از چشم دیگران باید بدون هرگونه ارزشیابی و قضاوت درباره احساسات، افکار و رفتارهای طرف مقابل صورت گیرد.
چرا به همدلی نیاز داریم؟
اگر رفتارهای دیگران را بر اساس ملاکهای ذهنی خود ارزیابی کنیم، دچار سوء تفاهم میشویم. ریشه بسیاری از اختلافات، توجه نداشتن به این نکته و ارزیابی رفتار و گفتار دیگران بر اساس ملاکهای ذهنی خودمان است. به عبارت دیگر ممکن است آنها برای رفتار خود نیت دیگری داشته باشند، اما آن را جور دیگری استنباط کنیم.
همدلی با همدردی کاملا متفاوت است. در همدردی به جای درک احساسات طرف مقابل، با افکار و احساسات او موافقت میکنیم یا دچار احساسات او میشویم. مثلا با گریه او گریه میکنیم، بدون اینکه همدل او شویم و باری از روی احساسات او برداریم.
موانع همدلی
انتقاد کردن، برچسب زدن، قضاوت کردن، طرد کردن، اغراق کردن یا بزرگ کردن مشکل، بیاهمیت و کوچک کردن مشکل، به رخ کشیدن و مقایسه کردن، سرزنش کردن، نصیحت کردن، راهنمایی کردن و ارائه راه حل.
مراحل همدلی
مقدمهسازی: فراهمسازی یک جو سالم و غیر تهدیدکننده که در آن افراد بتوانند افکار و احساساتی که برایشان اهمیت دارد، به راحتی بیان کنند.
توجه کردن: ما آمادهایم و میخواهیم که گوش کنیم. این فرایند ابتدا غیر کلامی است و باید به حریم فرد توجه شود.
پذیرش: عمدتا مردم تمایل ندارند به دلیل ترس، از مورد قضاوت واقع شدن صحبت کنند. به فرد مقابل به عنوان یک فرد احترام بگذارید. پذیرش به معنای همیشه موافق بودن نیست. اگر جایی مطمئنیم که اشتباهی در کار است، به طور منطقی به طرف مقابل میگوییم که موافق نیستیم و با او به گفتگو میپردازیم.
تشویق به خودافشاگری: به احساسات فرد فراتر از افکار سطحی او پاسخ دهیم. این به او کمک میکند که درباره صحبت در مورد خود تشویق شود.
دریافت کردن: درک افراد از منظر خود آنها به جای تعبیر افکار و احساسهایشان. اینکه آنها چه حسی دارند و چگونه میاندیشند و همچنین توجه به علائم غیر کلامی آنها.
پاسخ دادن: شما به دیگران چه میگویید که نشان دهید چقدر آنها را درک میکنید و اینکه چه مقدار به آنها توجه دارید و میخواهید شنونده احساسات و اندیشه آنها باشید. در اینجا شما باید احساس آنها را بازپردازی کنید و به آنها انعکاس دهید، سپس معانی که درک کردهاید، کلامی و جهت روشن شدن بیشتر سؤال کنید.
مهمترین شیوههای همدلی
گوش دادن فعال، انعکاس احساسات، انعکاس محتوای کلام، تأکید بر جملات خاص در ارتباط کلامی، توجه به رفتارهای غیر کلامی.
راههای رسیدن به همدلی
درک چارچوب ذهنی دیگران: درک هر یک از ما از یک موقعیت خاص با دیگری کاملا متفاوت است، زیرا هر یک از ما بر حسب تجربیات خود، موضوعی را تفسیر میکنیم.
باید بتوانیم چارچوب ذهنی دیگران را بشناسیم و بدانیم چه چیزی برای آنها اهمیت دارد، آنگاه با برآوردن انتظاراتشان میتوانیم رابطههای گرم و صمیمی ایجاد کنیم. باید در حد امکان چارچوب ذهنی خود را به دیگری نزدیک کنیم تا زمینه سخنگفتن و ارتباط میسر شود.
کنترل احساسات و هیجانات: افراد مختلف در برابر محرکهای مشابه، احساسات مختلفی را تجربه میکنند. در برخورد با یک رویداد خاص، فردی ممکن است عصبانی شود، دیگری غمگین و یکی به راحتی از آن بگذرد. واکنشها نیز متفاوت است. یکی عصبانیت خود را بروز میدهد و دیگری سکوت اختیار میکند. یکی از عوامل زیربنایی در دستیابی به همدلی، تسلط بر هیجانات و احساسات است.
جهت برقراری روابط همدلانه باید احساسات خود را شناخته، کنترل آن را در دست گرفته و تا حد امکان اجازه ندهیم که احساسات به ما غلبه کند. افرادی که به خویشتنداری بیشتری دست یافتهاند، احساس دیگران را بهتر میشناسند.
انعکاس رفتارهای طرف مقابل: به نحوی که او بتواند در اعمال و گفتههای شما، اعمال و گفتههای خود را بیابد. در این مرحله باید وارد جهان طرف مقابل شویم، به ترتیبی که با ما احساس یگانگی کند.
گوش کردن: گوش کردن با شنیدن صرف تفاوت دارد. گوش کردن عملی ارادی است، در حالیکه دقیق شنیدن یک مهارت اکتسابی بوده که مستلزم تلاش فراوان است. در اینباره به غیر از گوش، از قلب و چشمان نیز باید یاری گرفت و به اصطلاح به سخنان گوینده باید گوش دل سپرد. واکنشهای ما، سؤالاتی که مطرح میکنیم، حالات و حرکات ما همگی در دقیق شنیدن مؤثرند.
استنباط خود از بیانات و احساسات گوینده را به او منتقل کنید. خواه موافق، خواه مخالف. با بیان استنباط خود، به گوینده نشان میدهید که به عمق مطلب او پیبردهایم و از نظرهای او کاملا آگاهیم.
راهکارهای تقویت همدلی
۱. در ارتباط با دیگران، به آنها فرصت دهیم که احساسات خود را به راحتی بیان کنند.
۲. چون همدلی بر پایه خودآگاهی است، هرچه بیشتر نسبت به احساسات خودمان آگاهی داشته باشیم، بهتر میتوانیم احساسات دیگران را درک کنیم.
۳. تظاهر به همدلی نکنیم و به احساس دیگران لطمه نزنیم.
۴. در زمان همدلی، به حالات چهره و حرکات طرف مقابل (زبان بدن) توجه کنیم.
۵. با درک احساسات طرف مقابل، به او بفهمانیم که برای او اهمیت و ارزش و احترام قائل هستیم.
۶. تجارب مشابه گذشته به ما کمک میکند تا موقعیت و احساسات طرف مقابل را بهتر درک کنیم.
۷. در ارتباط با دیگران قبل از اقدام به هر عملی، لحظهای هم که شده، خود را به جای او قرار دهیم.
۸. هنگام بروز مشکل، احساسات خود را با دیگران در میان بگذاریم.
۹. متوجه باشیم که همدلی از سوی دوستان دارای حد و اندازهای است، افراط در آن امکان سوءاستفاده را فراهم میآورد.
۱۰. اطرافیان خود را به خاطر رفتار همدلانه آنها تشویق کنیم.
۱۱. در برابر افرادی که موجب دلسردی ما میشوند یا احساسات همدلانه ما را جدی نمیگیرند، مقاومت کنیم.
۱۲. در همدلی با دیگران از مقایسه کردن خودداری کنیم، زیرا ممکن است به احساسات پر امید آنها لطمه وارد شود.
۱۳. دستور دادن، قضاوت کردن، نصیحت کردن و سرزنش کردن، احساس همدلی را از بین میبرند. از آنها پرهیز کنیم.
۱۴. هر قدر حس همدلی را در خود تقویت کنیم، به همان میزان اصول اخلاقی را رعایت کردهایم.
۱۵. برای این که همدلی اعضای خانواده را تضعیف نکنیم، بهتر است به ارتباطهای عاطفی آنها بیشتر توجه کنیم.
۱۶. به دوران کودکی که پیشرفتهترین سطوح همدلی پدیدار میشود، بیشتر توجه کنیم.
۱۷. جهت پیشگیری از آسیبها، حس همدلی را در دیگران تقویت کنیم.
۱۸. هنگام همدلی، احساسات خود را شمرده بیان کنیم تا طرف مقابل احساس آرامش بیشتری کند.
۱۹. به سخنان طرف مقابل کاملا گوش و به او اطمینان دهیم که سعی داریم مانند او به مشکل نگاه کنیم.
۲۰. با برقراری روابط صمیمانه در خانواده، روحیه همدلی اعضای خانواده را تقویت کنیم.
۲۱. با یادآوری تجارب مشابهی که داشتیم، در درک احساسات همدلانه دیگران موفقتر عمل خواهیم کرد.
۲۲. در همدلی دیگران، آنها را مقصر ندانیم و سرزنش نکنیم. برای مثال، نگوییم که تقصیر خودت است، همیشه از این نوع مشکلات داری و... .
۲۳. سعی کنیم در همدلی، راه حل ارائه ندهیم، زیرا طرف مقابل میخواهد تنها ناراحتی خود را با کسی در میان بگذارد و از سوی او درک شود.
۲۴. در همدلی، برای طرف مقابل دلسوزی یا ترحم نکنیم. برای مثال، نگوییم وای بیچاره تو که چقدر مصیبت کشیدی یا فکر نمیکردم چنین مشکل بزرگی داشته باشی و... .
۲۵. مشکل دیگران را کوچک و بیارزش نپنداریم. برای مثال، نگوییم که ای بابا این که مشکلی نیست یا اگر جای من بودی، چه میکردی؟
۲۶. مشکل دیگران را بیش از حد بزرگ جلوه ندهیم. برای مثال، نگوییم که عجب بدبختی بزرگی! با این وجود، میخواهی چه کنی؟
۲۷. در مشکلات جدی، کمک حرفهای بخواهید و بهطور متقابل، اگر فردی کمک نخواست، چیزی ارائه ندهید.
تمرین
جهت تسلط بیشتر در مهارت همدلی، این تمرینات را انجام دهید:
خود را در موقعیتهایی حس کنید که احساس تنهایی میکنید. تمایل دارید که اطرافیان چه اقدامی انجام دهند؟ چه کلماتی را به زبان بیاورند؟ موقعیت را بنویسید و سپس آنچه را فکر میکنید، ثبت کنید.
خود را در موقعیتهایی حس کنید که احساس شکست میکنید. تمایل دارید اطرافیان چه اقدامی انجام دهند؟ چه کلماتی را به زبان بیاورند؟ موقعیت را بنویسید و سپس آنچه را فکر میکنید، ثبت کنید.