ولایت باستانی هرات افغانستان که پس از هلمند بزرگترین ولایت این کشور است، این روزها مانند سایر ولایتهای افغانستان نا امن است.
پس از این درگیری، شورای علمای حوزه غرب افغانستان تلاش خود را برای برقراری آتشبس میان نیروهای دولتی و گروه طالبان آغاز کرده است.
مولوی «خداداد صالح» رئیس شورای علمای حوزه غرب افغانستان با درخواست از نیروهای دولتی و گروه طالبان برای توقف درگیری گفت: «ما به این خاطر صدای خود را بلند میکنیم که صدای ما صدای ملت است؛ هر چه سریعتر باید آتشبس شود و پس از آن ما وارد گفتگوها میشویم و با طرفین نشست برگزار میکنیم.»
رئیس شورای علمای حوزه غرب افغانستان تأکید کرد که پس از برقراری آتشبس، کمیسیونی برای نظارت از این آتشبس تشکیل شود تا زمینه برای برقراری آتشبس مداوم فراهم شود.
برای بررسی آخرین تحولات امنیتی هرات، ابتدا با موقعیت جغرافیایی و تاریخی این ولایت آشنا میشویم.
ولایت هرات یا خاک اولیاء
ولایت هرات که یکی از قدیمیترین و باستانیترین ولایات افغانستان است، در غرب این کشور قرار دارد؛ این ولایت از شمال با ترکمنستان و ولایت بادغیس، از جنوب با ولایت فراه، از شرق با ولایت غور و از غرب با ایران همسایه است.
ولایت هرات بیش از چهار میلیون و ۳۶۳ هزار نفر جمعیت دارد که بیشتر آنها را تاجیکها و اقلیتهایی از هزارهها، ازبکها، پشتونها، ایماقها، بلوچها و ترکمنها تشکیل میدهند.
این ولایت در حال حاضر ۶۱ هزار و ۳۱۵ کیلومتر مربع وسعت دارد، ولی در گذشته وسعت بیشتری داشت؛ این ولایت در سال ۱۳۴۳ به چهار ولایت بادغیس، فراه، غور و هرات تقسیم شد و از وسعت آن کاسته شد.
هرات دارای آب و هوایی معتدل است و دارای بهاری دلپذیر، پاییزی معتدل، زمستانی نه چندان سرد و تابستانی با بادهای زیاد است که به بادهای ۱۲۰ روز شهرت دارد.
در این ولایت باستانی افغانستان، معادن زیاد و مهمی از جمله اورانیوم و نفت وجود دارد؛ معدن ذغال سنگ سبزک در شمال ولایت هرات، چاه نفت تیر پل و پروژه سمنت هرات در غرب این ولایت و معدن سنگ مرمر چشت که امروزه در دنیا یکی از مرغوبترین نوع سنگ مرمر شناسائی شده است، در شرق ولایت هرات قرار دارد.
مردم این ولایت به کشاورزی و دامپروری مشغول هستند و برنج، انگور، جو، ذرت و پنبه از عمده ترین محصولات کشاورزی آنان است.
نکته قابل توجه این است که در ولایت هرات، بیش از ۷۲ نوع انگور وجود دارد. از جمله این انگورها میتوان به انگور فخری، انگور لعل، انگور کشمشی، انگور عسکری، انگور پوشنگی، انگور حسینی، انگور روچه، انگور لوغی، انگور صاحبی، انگور آبی، انگور مسکه، انگور شنگول خانی، انگورمیراحمدی، اشاره کرد.
پرورش کرم ابریشم و تولید ابریشم نیز در ولایت هرات در مقایسه با تمام ولایات افغانستان بیشتر است.
هرات از لحاظ موقعیت جغرافیایی همواره محل تلاقی شرق و غرب به شمار میرفت؛ این ولایت در گذشته مسیر راه ابریشم بود که این خود نشان دهنده فرهنگ و تمدن کهن این ولایت است.
اکنون نیز دو بندر مهم و اساسی افغانستان به نامهای اسلام قلعه در غرب و تورغندی در شمال این ولایت قرار دارند که مسیر عبور کالاهای ترانزیتی به این کشور و به کشورهای آسیای مرکزی است.
پیوند ریلی شرق به غرب جهان با راه آهن خواف ایران – هرات افغانستان
در ۲۰ آذر ۱۳۹۹ حسن روحانی رئیس جمهوری وقت ایران و محمد اشرف غنی رئیس جمهوری افغانستان، در مراسمی که از طریق ویدئو کنفرانس برگزار شد اولین خط آهن میان دو کشور را افتتاح کردند.
پروژه ساخت این خط آهن از ایران در سال ۱۳۸۶ و در خاک افغانستان از سال ۱۳۹۵ آغاز شده بود. طول این خط آهن ۲۲۵ کیلومتر است.
طرح راه آهن خواف – هرات علاوه بر اتصال ریلی ایران و افغانستان، تکمیل کننده مسیری دو هزار کیلومتری در کریدور ریلی شرق به غرب جهان از چین، ازبکستان، افغانستان، ایران، ترکیه و اروپا است.
هرات؛ عروس شهرهای افغانستان
شهر هرات را که مرکز ولایت هرات است، به دلیل زیبایی طبیعی، عروس شهرهای افغانستان مینامند. هرات در جهان به نام خاک اولیاء معروف است و در هر گوشهای از این ولایت، زیارتگاهها و آرامگاههایی را از بزرگان، عالمان، فیلسوفان دانشمندان، شاعران و عارفان میتوان مشاهده کرد.
قلعهی اختیار الدین یا ارگ هرات، گازرگاه شریف (آرامگاه خواجه عبدالله انصاری)، حوض ملک، عمارت نمکدان، مسجد جامع پایحصار، حوض تاریخی چهار سوق، تخت صفر، خانهی زرنگار، سنگ هفت قلم، کهندژ یا مصرخ، پل تا ریخی ما لان، شاهرخ میرزا، منارهها، مدرسه و مسجد گوهر شاد بیگم، درگاه چشت، آرامگاه جامی، بخشی از آثار تاریخی این شهر باستانی است.
از سبزوار تا زنده جان
ولایت هرات ۱۵ ولسوالی (شهرستان) به نامهای اَدرَسکن، اِنجیل، اوبه، پشتونزرغون، چِشت شریف، زندهجان، شیندَند (سبزوار)، غوریان، فَرسی، کَرُخ، کُشک، کُشک کهنه، کُهسان، گُذَره و گُلران دارد.
اَدرَسکن: یکی از ولسوالیهای جنوبی ولایت هرات است که بیش از ۵۶ هزار نفر جمعیت دارد. بیشتر ساکنان اَدرَسکن را تاجیکها و پشتونها تشکیل میدهند.
اِنجیل: این ولسوالی در مرکز ولایت هرات قرار دارد و جمعیت آن بیش از ۲۷۱ هزار نفر اعلام شده است. شهر هرات که مرکز ولایت هرات است، در ولسوالی انجیل قرار دارد. بیشتر مردم این ولسوالی به کشاورزی، دامداری و باغداری مشغول هستند.
اوبه: این ولسوالی که به معنی آب است، در شرق ولایت هرات قرار دارد.
جمعیت این ولسوالی سرسبز، بیش از ۶۴ هزار نفر اعلام شده است که بیشتر آنان پشتون هستند. در ولسوالی اوبه چشمهٔ آب گرم و تفریحگاههای زیادی وجود دارد.
پشتونزرغون: یکی از ولسوالیهای ولایت هرات، پشتون زرغون یا پُشت زیرغان است؛ این ولسوالی بیش از ۹۰ هزار نفر جمعیت دارد.
چِشت شریف: یکی از ولسوالیهای ولایت هرات که در شرق آن واقع است، چِشت شریف نام دارد. جمعیت این ولسوالی بیش از ۲۵ هزار نفر اعلام شده است. این ولسوالی دارای معادن سرشار سنگ مرمر، سنگ گرینیت، سنگ رخام و معادن گچ و سرب است.
زندهجان: یکی از ولسوالیهای ولایت هرات که در مرکز آن قرار دارد، زنده جان است؛ این ولسوالی به نام پوشنگ نیز شناخته میشود. زنده جان بیش از ۵۵ هزار نفر جمعیت دارد.
شیندَند: یکی ولسوالیهای ولایت هرات است که در جنوب آن قرار دارد. این ولسوالی که با نام سبزوار نیز شناخته میشود، بیش از ۴۹ هزار نفر جمعیت دارد.
غوریان: این ولسوالی در غرب ولایت هرات واقع است و از غرب با جمهوری اسلامی ایران، از شرق با ولسوالی زنده جان، از شمال با ولسوالیهای گلران و کهسان و از سمت جنوب با ولسوالی ادرسکن همسایه است.
مردم این ولسوالی که بیش از ۱۵۰ هزار نفر جمعیت دارد، بیشتر به کار کشاورزی و دامداری مشغول هستند. غوریان از منابع زیرزمینی، چون سنگ آهن، سیمان و نمک برخوردار است. نخستین شبکهٔ تلویزیونی خصوصی افغانستان به نام سیمای غوریان در این ولسوالی پایهگذاری شد.
فَرسی: یکی از ولسوالیهای ولایت هرات که در شرق آن قرار دارد، فرسی است. این ولسوالی بیش از ۲۸ هزار نفر جمعیت دارد.
کَرُخ: این ولسوالی در مرکز ولایت هرات قرار دارد و جمعیت آن بیش از ۱۲۰ هزار نفر اعلام شده است. مردم این ولسوالی بیشتر کشاورز و دامدار هستند. معادن زغال سنگ سبزک و کچ خواجه جیر در این ولسوالی قرار دارد؛ ولسوالی کرخ آثار تاریخی فراوانی از جمله مسجد جامعه قریۀ اسلامآباد، مسجد جامع بزرگ صوفی اسلام کرخ، مسجد جامع قریۀ پاشتان، غار خواجه محمد عباس دارد.
کُشک: ولسوالی کُشک در شمال ولایت هرات واقع است و بیش از ۱۳۳ هزار نفر جمعیت دارد.
کُشک کهنه: این ولسوالی در شمال ولایت هرات واقع است و بیش از ۴۱ هزار نفر جمعیت دارد. اقوام تیموری، جمشیدی، زوری، طاهری، تاجیک، مغول، اسحاقزی، علیزی، بارکزی، چوقک، غلجای ترین، ترکمن و نورزی از ساکنان این ولسوالی هستند.
کُهسان: یکی از ولسوالیهای ولایت هرات که در شمال غرب آن قرار دارد، کُهسان است.
این ولسوالی در شرق مرزهای ایران قرار دارد و جمعیت آن بیش از ۵۷ هزار نفر اعلام شده است. اسلامقلعه که یکی از گذرگاههای اصلی مرزی بین ایران و افغانستان است، در این ولسوالی قرار دارد.
گُذَره: یکی از ولسوالیهای ولایت هرات که در مرکز آن قرار دارد، گُذَره است. این ولسوالی بیش از ۱۳۵ هزار نفر جمعیت دارد. برنج سیاهوشان گُذَره از شهرت خاصی برخوردار است که بهنام برنج صدری سیاهوشان شهرت دارد.
گُلران: این ولسوالی در شمال غرب ولایت هرات افغانستان واقع شده است. این ولسوالی از غرب با ایران، از شمال با ترکمنستان، از شرق با لسوالی کشک و از جنوب با ولسوالیهای زندهجان و کهسان همسایه است. گلران بیش از ۱۰۷ هزار نفر جمعیت دارد که بیشتر آنان تاجیک، ایماق، پشتون و ترکمن هستند.
وضعیت امنیتی هرات
در ولایت هرات ۱۷ شهر به طور کامل در اختیار گروه طالبان قرار دارد و ولسوالیهای گذره و انجیل نیز به خط مقدم نبرد میان نیروهای دولتی و طالبان تبدیل شده است.
جنگ در ولایت هرات، باعث آوارگی صدها خانواده شده است از این رو؛ شورای علمای حوزه غرب افغانستان، طرحی برای آتش بس ارائه کرده است.
نگارش و تنظیم: محمدرضا تقی زاده