امروز نقش مادری در تنگناهای معیشتی، اجتماعی و فرهنگی در حال کم رنگ شدن است و بحران اجتماعی دهه آینده بحران فقدان و غیبت مادران در عرصه خانه است. به ویژه آن که تبلیغات مسموم غربی در شبکه‌های ماهواره‌ای و فضای رسانه­ های مجازی به بهانه دفاع از حقوق زنان،‌ نیز بیشترین نقش را در سست کردن بنیان خانواده و تضعیف نقش مادری دارند.

سوال اصلی: با توجه به اهمیت نقش مادری در فرهنگ ایرانی اسلامی ما،‌ چه سازوکارهایی برای ایفای بهتر نقش مادری در دوران مدرن باید در نظرگرفت؟ 

چالش ­های زنان امروز در ایفای نقش مادری و نقش های اجتماعی با نگاهی به تحقیقات انجام شده

تجربیات تاریخی و بررسی­ های آسیب شناختی در جوامع مختلف حاکی از آن است که مادر همواره نقش اساسی را در حفظ؛ تداوم؛ انتقال ارزش ها؛ صمیمیت؛ سلامت؛ تعالی خانواده و جامعه ایفا می­ کند. به ویژه دین مبین اسلام تاکید فراوانی بر نقش زن در خانواده به عنوان مادر دارد.

نگاهی به پژوهش های انجام شده

1ـ تحقیقاتی درخصوص نقش مادری و نگرش زنان شاغل و غیر شاغل به این موضوع انجام شده موید آن است که زنان عموما در هر شرایطی در جایگاه مادر؛ نقش مادری را در اولویت سایر نقش­ ها قرار می ­دهند گرچه ممکن است در عمل با چالش­ هایی در این زمینه مواجه باشند.

2ـ بررسی مشکلات ناشی از همزمانی نقش­ های خانگی و اجتماعی زنان، نشان داد که در شرایط پذیرش نقش‌های متعدد خانوادگی و اجتماعی از سوی زنان،‌ ایفای نقش مادری در مادران شاغل با تحمل مشقات و سختی‌های فراوانی همراه است و نیازمند چتر حمایتی از سوی همسر و سایر اعضای خانواده و منابع حمایتی جامعه است. مادر نمی ­تواند به عنوان یک زن به رضایتی حقیقی دست یابد مگر آن که وقت خود را صرف مراقبت از کودکی کند که خود به دنیا آورده است.

3ـ بررسی ­ها نشان می ­دهد زنان شاغل بدون چتر حمایتی خانواده با چالش هایی چون تداخل نقش ها و احساس گناه و جدال های درونی مواجهند که در نهایت با نادیده گرفتن خود به فرسودگی تدریجی خویش دامن می زنند. بنابراین، اگر نگوییم زنان شاغل مادران بهتری هستند؛ اما باید بپذیریم که زنان شاغل وظیفه مادری را برای انجام کارهای خانه فراموش نمی­ کنند و حتی برای آنها، مادری بر کارهای دیگر برتری دارد

4ـ البته این بدان معنا نیست که زنان امروز اهمیت حضور در اجتماع را نادیده بگیرند. نتایج بررسی ­ها در سال های اخیر نشان داد زنان لازم می ­دانند تعاملات اجتماعی داشته باشد و نباید در خانه محبوس باشند چرا که با برخی از مسایل همچون افسردگی مواجه می ­شوند. وظیفه اصلی زن پرورش انسان و ایجاد توشه فرهنگی برای خانواده و ایمن کردن محیط خانواده است.

5ـ نتایج پژوهش های دیگر همچنین نشان داد بیشترین مشکلات زنان لزوما به تنهایی برآمده از شغل آنها نیست بلکه از نگرش ­ها و تفکرات سنتی جامعه در باره نقش زنان بوده است که آنها را وادار می ­کند افزون بر نقش‌های اجتماعی همزمان به الزامات و مسئولیت­ های نقش­ های خانگی نیز بیندیشند.

چه سازوکارهایی برای ایفای بهتر نقش مادری در دوران مدرن باید در نظر گرفت؟

- نگاه حمایتی و ویژه به نقش و جایگاه مادران به عنوان کانون خانواده.

- نگاه ویژه به توانمندسازی مادران به لحاظ فرهنگ دینی و نهادینه سازی باورهای فطری در مادران جوان و نیز مادران دارای فرزند جوان.

- اصلاح قوانین مختلف از جمله قانون کار و تأمین اجتماعی، قانون مدیریت خدمات کشوری، قانون مدنی و همچنین موضوعات مهم مرتبط با تحکیم خانواده از جمله حمایت از زنان سرپرست خانوار، دورکاری زنان، کاهش ساعت کاری و شناور کردن ساعت کاری مادران، بیمه زنان خانه­دار، افزایش مرخصی زایمان مادران شاغل و دانشجو و...

- ایجاد تسهیلات و بسترسازی برای آموزش و مشارکت موثر مادران در عرصه مشاغل و فعالیت­های مختلف فرهنگی اجتماعی در محیط خانه (از جمله دورکاری و مشاغل الکترونیکی و هدایت و مدیریت محیط کار از خانه،‌ کارگاه ­های خانگی و ....)‌،‌ در راستای احیای کارکردهای طبیعی و فطری نهاد خانواده.

پژوهش خبری// فریفته هدایتی