آیا امریکا به ایران باج داد؟

ایران و پنج بعلاوه یک در تاریخ چهاردهم ماه ژوئیه سال دو هزار و پانزده، در وین توافقنامه ای تاریخی را در خصوص برنامه هسته ای کشور به امضا رساندند. واشنگتن و تهران در همین روز از تبادل زندانیان خبر دادند: آزادی چهار ایرانی از جمله جیسون رضائیان (خبرنگار واشنگتن پست) که تابعیت امریکا را هم داشتند و به جرم جاسوسی برای کشوربیگانه و بر هم زدن امنیت ملی دستگیر شده بودند، در ازای آزادی هفت ایرانی توسط آمریکا. یک روز بعد، اوباما از پس دادن یک میلیارد و هفتصد میلیون دلار مربوط به یک قرارداد تسلیحاتی که هرگز به اجرا درنیامد، خبر داد. 

این قرارداد پیش از انقلاب اسلامی سال هزار و نهصد و هفتاد و نُه که در سال هزار و نهصد و هشتاد به قطع روابط بین تهران و واشنگتن منتهی شد، امضا شده بود. پس از افشای پرداخت این وجه توسط نشریه وال استریت ژورنال در ماه اوت، واشنگتن پرداخت چهارصد میلیون دلار پول نقد با واحد پولی یورو و فرانک سوئیس را پذیرفت. 

آزادی زندانیان و پرداخت پول نقد به ایران در تاریخ هفدهم ژانویه صورت گرفت و باعث هجمه قانونگذاران جمهوریخواه و همچنین دونالد ترامپ نامزد جمهوریخواهان در انتخابات ریاست جمهوری علیه دولت اوباما با این ادعا شد که این پرداخت، باجی برای آزادی زندانیان بود و سیاست آمریکا مبنی بر ممنوعیت پرداخت باج برای آزادی زندانیان را تضعیف کرد.

اما با اعلام مواضع جدید سخنگویان کاخ سفید و وزارت امور خارجه امریکا در مورد پرداخت بخشی از بدهی این کشور به ایران که در ظاهر متناقض به نظر می رسد،  بار دیگر جمهوری خواهان فرصت را برای حمله علیه دولت اوباما و متهم کردن وی به دروغ گویی غنیمت شمردند.

بر اساس گزارش روزنامه واشنگتن تایمز، جاش ارنست سخنگوی کاخ سفید اصرار دارد که این پول مربوط به یک توافق تسلیحاتی قدیمی بوده است. جاش ارنست در کنفرانس خبری که بیشتر بر موضع باج دهی متمرکز بود حتی از واژه « اهرم » هم استفاده نکرد. او گفت از این واژه استفاده نکرده است. اما مارک تونر سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا هفته گذشته گفت پرداخت این پول به ایران مشروط به آزادی گروگان ها بوده است. 

 مارک تونر افزود : «اگر ما پول را تحویل می دادیم ولی از آن به عنوان اهرم یا هر توصیفی که شما داشته باشید، استفاده نمی کردیم بی تدبیری بود. آنچه پرداخت شد باج نبود بلکه این پولی بود که ما به دولت ایران بدهکار بودیم.» 

جان کربی دیگر سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا در این باره گفت مذاکرات برای بازگرداندن پول ایران از حسابی که در دهه 1970 و با هدف خرید تجهیزات نظامی از آمریکا گشوده شد، جدا از گفتگوهایی بود که با هدف آزادی چهار تبعه آمریکایی صورت گرفت که در ایران زندانی بودند. وی با این وجود افزود آمریکا پرداخت این پول نقد به ایران را متوقف کرد تا از آن به عنوان اهرمی استفاده کند تا آمریکایی هایی که در ایران به سر می بردند، این کشور را ترک کنند.

دونالد ترامپ پس از بیان چنین مواضعی از سوی کاخ سفید و وزارت امور خارجه امریکا،  باراک اوباما را مورد حمله قرار داد و گفت، «اکنون پس از اعلام وزارت امور خارجه و رئیس جمهوری می دانیم که اوباما در خصوص چهارصد میلیون دلار نقدی که آن ها به ایران ارسال کرده اند، دروغ گفته است. وی گفته بود که این پول در ازای آزادی گروگان ها پرداخت نشده است، اما همین طور بوده است. او گفته بود که باج نداده است، اما این کار را کرده است. او آشکارا و به راحتی در خصوص گروگان ها دروغ گفت.»

یکی از سخنگویان ترامپ هم گفت، «وزارت امور خارجه امروز پذیرفته است که در ازای آزادی گروگان های آمریکایی چهارصد میلیون دلار باج به ایران باج داده است. این اقدام نقش هیلاری کلینتون در این سیاست فاجعه بار را بیش از پیش ثابت می کند.» 

در  ارتباط با  اقدام دولت اوباما در پرداخت بخشی از بدهی امریکا به ایران و رویکرد دموکرات ها و جمهوری خواهان در این باره،  چند نکته ضروری به نظر می رسد: 

1/ وال استریت ژورنال می نویسد  تا زمانی که هواپیمایی نیروی هوایی سوییس که حامل سه تن از اتباع آمریکایی آزاد شده بود، تهران را ترک نکرده بود،  مقامات آمریکایی به ایران اجازه ندادند این محموله پول نقد را از یک فرودگاه در ژنو به تهران منتقل کنند. این در حالی است که اوباما پیشتر در یک کنفرانس خبری که در تاریخ پنجم ماه اوت برگزار شد، صراحتا اعلام کرد: «ما برای آزاد شدن گروگان ها، پول پرداخت نمی کنیم.»

2/ رفتار امریکا نشان می دهد که در مذاکره با این کشور،  بدون داشتن برگه برنده یا چیزی برای مذاکره نمی توان به حقوق خود دست یافت.

3/ به نظر می رسد دستگاه دیپلماسی امریکا و ایران پس از توافق هسته ای، برای کمک به موفقیت این توافق با نشان دادن حسن نیت سعی کرده اند دیگر مسایل از جمله موضوع بدهی امریکا به ایران و آزادی زندانیان را حل وفصل کنند و هر یک از امتیای که در اختیار داشته استفاده کرده است.

4/ رویکرد واشنگتن همواره برای مقابله با ایران بر استفاده  از اهرم (فشار) مالی - مجازات ها و مشوق های (مالی)- متکی بوده است. این همان نکته ای است که در مورد تحریم هایی صدق می کند که واشنگتن در طول 37 سال گذشته به وفور و با شدت فزاینده علیه ایران اعمال کرده است. 

5/  « انگیزه ایران از زندانی کردن آمریکایی ها یا افراد دو تابعیتی هرگز دریافت پول نبوده است. بلکه دستگیری این افراد به دلیل همکاری آنها با سرویس های جاسوسی بیگانه برای تغییر نظام یا ضربه زدن به منافع ملی ایران بوده است.

6/ پولی که به ایران پرداخت شده است برای پایان دادن به بیش از چند دهه دعوای حقوقی میان اواشنگتن و تهران بوده است. اما جنجال در محافل سیاسی آمریکا درباره پرداخت این بدهی، به اختلافات  بنیادین دو جناح دموکرات ها و جمهوری خواهان  درباره رویکرد واشنگتن نسبت به ایران بر می گردد. که یک طرف می گوید امریکا باید از حل و فصلی که (حداقل) در یک موضوع  تنش با ایران را کاهش می دهد استقبال کند، در حالی که طرف دیگر می گوید ایران اساسا بازیگر متخاصمی است که نمی توان ـ و نباید ـ با آن به تفاهم رسید.

7/ نکته آخر اینکه، مواضع ایران می تواند در  نتیجه انتخابات ریاست جمهوری امریکا تاثیرگذار باشد.

----------------------------

بررسی و تحلیل / رضا محمدمراد