همکاری گمرک و ناجا و کاهش قاچاق کالا

وی افزود : اگر تصمیم درست اقتصادی بگیریم بیشتر مشکلات حل می‌شود و یکی از ارکان اقتصاد مقاومتی همین برخورد با فساد و قاچاق است و ما وظیفه داریم به درستی سیاستگذاری کنیم. حتماً ما باید به سمت یکسری اصلاحات برویم.

آقای کرباسیان گفت : زمانی گمرک و نیروی انتظامی همیشه در تقابلی جدی قرار داشتند،‌به لحاظ اینکه سازمانِ کاشف، نیروی انتظامی و سازمانِ شاکی هم گمرک بود. اما این روزها نوعی ارتباط، همراهی و اعتقاد مشترک به هدف مبارزه شکل گرفته و این دو سازمان را به هم نزدیک کرده است. 

وی اظهار داشت : در آن دوره علت اختلاف این بود که نیروی انتظامی معتقد بود ما این همه زحمت می‌کشیم و تلاش و برخورد می‌کنیم و کالا را کشف می‌کنیم، بعد نماینده گمرک می‌گوید من تشخیص نمی‌دهم و با یکسری اسناد از شکایت صرفنظر می‌شود. اما اکنون ما می‌دانیم که هر دو نهاد در حال حرکت در یک مسیر هستند و نتیجه این همکاری ، کاهش قاچاق است. 

گرباسیان گفت : همین که پلیس انبارها را رصد می‌کند هم نشان می‌دهد که تعدادی از این کالاهای قاچاق وارد کشور شده و تا نقطه مصرف هم رسیده اما در این مرحله کشف و ضبط می‌شود. با تعاملی که ما با هم داشته‌ایم، در حال انجام هماهنگی‌هایی هستیم که از مرز -‌چه مرز ورودی رسمی و چه در مرز ورودی غیررسمی‌‌آغاز می‌شود و تا مرحله‌ای که کالا به شهرها می‌رسد، صورت می‌گیرد. اما آیا ما باید از ناجا توقع داشته باشیم که در هر واحد توزیع یک مامور بگذارد؟ باید توجه کنیم که تنها یک بعد از آثار قاچاق مربوط به بحث اقتصاد و هدررفتن منابع و عدم تخصیص درست منابع کمیاب کشور است، اما از آن مهم‌تر بحث سلامت و امنیت جسمی افراد است.

وی تصریح کرد : آیا کسی حاضر است حتی با گرفتن میلیون‌ها تومان، یک تایر را که استاندارد نیست زیر خودرو خود بگذارد؟ چرا مصرف‌کننده در مملکت ما می‌پذیرد کالایی را مصرف کند که بدون دریافت مجوزهای قانونی وارد شده است؟ چرا واحدهای توزیع‌کننده این کالاها را توزیع می‌کنند که مصرف‌کننده آن را بخرد؟ ما نباید وظیفه مواجه شدن با پدیده قاچاق را این‌طور ببینیم که تنها دو سازمان وظیفه دارند با آن برخورد کنند.

کرباسیان گفت : آیا گمرک و ناجا باید سایر وظایف بی‌شمارشان را نادیده بگیرند و تنها به موضوع مبارزه با قاچاق بپردازند؟ البته فکر می‌کنیم مبارزه با قاچاق می‌تواند اولویت کاری ما باشد و ما باید از طریق مقابله با قاچاق، برای تولیدکننده امنیت ایجاد کنیم.

رئیس گمرک اظهار داشت : ایجاد دیوار تعرفه با این هدف بوده که از تولیدکننده کشورمان حمایت کنیم، اما وقتی یک نفر به راحتی می‌تواند مجوزها و تعرفه‌های گمرکی را دور بزند دیگر چرا یک فرد باید غصه تولید را بخورد؟ وقتی یک واحد توزیع‌کننده از عنوان یک برند معروف بدون اینکه نمایندگی آن را گرفته باشد استفاده می‌کند، آیا برخورد با آن واحد، وظیفه گمرک است؟ مثلاً ما در مقررات گمرکی خود این قانون را داریم که اگر عنوانی استفاده شود که اغفال مشتری را در پی داشته باشد حتماً قاچاق محسوب می‌شود، اما آیا این موضوع در سطوح دیگر هم همین‌طور تلقی می‌شود؟ می‌خواهم بگویم ما سطح برخورد با قاچاق را فقط در سطح مرزها تعریف نکنیم بلکه در سطح فرهنگی جامعه نیز تعریف کنیم.

مسعود کرباسیان گفت : به همه بخش‌ها می‌توان نگاه امنیتی داشت و در این حال می‌توان به همه بخش‌ها نگاه امنیتی نداشت. آیا ورود بازارچه‌ای کالاها به کشور ما امنیتی است یا نه؟ شما می‌گویید من می‌خواهم امنیت مرزها را حفظ کنم و برای این کار یک بازار راه‌اندازی می‌کنم که افراد در آنجا به تجارت بپردازند. این نوع تجارت که در حاشیه مرزنشینی شکل گرفته، باعث حفظ امنیت شده است اما همین بازارچه ممکن است برای بخش‌هایی از اقتصاد کشور مشکل ایجاد کند. برای همین است که می‌گویم موضوعی هم می‌تواند امنیتی تلقی شود و هم می‌تواند امنیتی تلقی نشود. اما درباره اینکه چرا این اجماع شکل گرفته است باید بگویم چنین اجماعی برای مقابله با این میزان قاچاق بی‌سابقه بوده است.

وی گفت : دلیل ان این بوده که میل به قاچاق و میل به فعالیت‌های زیرزمینی در اقتصاد به دلیل تحریم‌های گذشته به شدت افزایش یافته است ، اقتصاد را در شرایطی تحویل گرفته‌ایم که گشایش ال‌سی و گشایش‌های بانکی انجام نمی‌شد یا تاجران نمی‌توانستند حمل مستقیم انجام دهند یا بازرسی کالا و گواهی مبدأ انجام نمی‌شد و به بنادر عمده ما هم کالا وارد نمی‌کردند و فروشنده هم تایید نمی‌کرد که جنس کالا چیست.

رئیس گمرک گفت : برای دورزدن تحریم‌ها به بازارچه‌های مرزی اجازه داده بودیم انواع کالاها وارد کشور شود. حتی کالاهایی که قرار نبوده است از این مسیر وارد کشور شود. ضرورتِ زمانی ایجاب می‌کرد که این‌گونه عمل کنیم، اما اکنون دیگر آن ضرورتِ زمانی وجود ندارد. حالا قرار است تغییر روش اعمال شود یعنی تغییر مسیر از اقتصاد غیر‌رسمی به اقتصاد رسمی و شفاف.

وی تصریح کرد : اما موضوع این است که منتفعان وضع قبلی، حاضر نیستند این تغییر را اعمال کنند. بخشی از قاچاق هم ناشی از شکل‌گیری مجوزهای اقتصادی متعدد است. این موضوع به سیاستگذاری در اقتصاد برمی‌گردد. چرا این مجوزها شکل گرفته است؟ یک واردکننده باید ایران‌کد می‌گرفت، بعد ثبت سفارش انجام می‌داد و بعد باید به لیست ارزهای مختلف از مرجع گرفته تا مبادله‌ای مراجعه می‌کرد و بعد کالای او ابتدا به کشوری دیگر تخلیه می‌شد و سپس 20 مجوز دریافت می‌کرد و تا می‌خواست کالای خود را وارد کند، به او می‌گفتند کالای شما جزو گروه 10 محسوب می‌شود که ممنوع شده است. 

گاهی روزی سه بخشنامه به گمرکات کشور ابلاغ می‌شد. یک واردکننده رسمی در کشور سالانه فقط دو بار پولش در کشور گردش داشت ولی گردش مالی قاچاق و قاچاقچی 10بار در سال بود. قاعدتاً هزینه تمام‌شده قاچاق به اضافه ریسک آن باید گران‌تر از واردات رسمی باشد، اما اگر عکس این باشد، در عمل، افزایش قاچاق ترویج شده است و سرچشمه قاچاق همین‌جاست. 

کرباسیان گفت : نباید سیاست‌های اقتصادی طوری تنظیم می‌شود که قاچاق کالا را شیرین و اقتصادی کند. از زمانی که دولت تصمیم گرفت تعرفه واردات پوشاک را منطقی کند آمار واردات رسمی این محصول رشد قابل توجهی داشته است. تنها در چهارماهه امسال نسبت به مدت مشابه، واردات این محصول بیش از 450 درصد افزایش داشته است یعنی اگر از حجم قاچاق پوشاک به کشور تا حدودی کاسته شده و در مقابل، واردات رسمی آن افزایش پیدا کرده است.

کرباسیان اظهار داشت: تلاش کردیم تا تحریم‌ها برداشته شود تا اقتصاد غیررسمی، اقتصاد رسمی را نبلعد. هدف این بود که هزینه تمام‌شده کالای وارداتی کاهش یابد 

و تجارت رسمی توجیه اقتصادی پیدا کند و شاهد بزرگ شدن بیشتر اقتصاد غیر‌رسمی نباشیم. در حال حاضر این دغدغه به‌صورت جدی در میان مسئولان به وجود آمده که تجارت خارجی در همه سطوح، از سیاستگذاری تا امور اجرایی، سامان بگیرد. به همین دلیل طبقه‌بندی کالا از بین رفته و دیگر نه گروه 10 داریم، نه ایران‌کد و نه طرح شبنم. 

وی افزود: دیگر فضا برای کسی که می‌خواهد فعالیت اقتصادی کند مشخص است و نمی‌خواهیم به هر نحوی تامین کالا کنیم. از سوی دیگر منابع کشور محدود شده است و باید به درستی مدیریت صورت گیرد. به همین دلیل است که شرایط ایجاب می‌کند جهت تجارت را از واردات به سمت صادرات ببریم، یعنی محور پایه تجارت در حال تغییر از واردات به سمت صادرات است.

کرباسیان تاکید کرد :هر زمان به درستی و مبتنی بر قواعد صحیح اقتصادی، سیاستگذاری شده، از میزان قاچاق کاسته شده است. با تغییر نرخ سوخت، قاچاق آن از 8 میلیارد دلار به یک و نیم میلیارد دلار رسیده است. البته دو اتفاق در حوزه سوخت افتاد و اینکه قیمت‌ها اصلاح شد و دیگر اینکه با شبکه بزرگ قاچاق سوخت برخورد صورت گرفت. طرف ما فردی نیست که در منطقه مرزی با گالن، سوخت جابه‌جا می‌کند بلکه با شبکه عمده‌ای برخورد کردیم که از طریق لوله‌کشی زیردریا و از طریق لنج از کشور خارج می‌کرد و البته در بیان و شرح پرونده‌های بزرگ قاچاق معذوریت داریم. 

وی اظهار داشت : دنبال این هستیم که مساله‌را حل کنیم نه اینکه در افکار عمومی، مساله‌جدیدی ایجاد کنیم. کشور ما با 15 کشور مرز مشترک دارد و راه ترانزیت کشورمان یک راه حیاتی است. اگر چند کامیون کالا قاچاق کردند، ما نباید سیستم حمل‌ونقل و ترانزیت خود را در دنیا ناامن جلوه دهیم. در گمرک‌های دنیا مواد مخدر با واحد گرم تعیین می‌شود در کشور ما با تُن تعیین می‌شود. 300 تن مواد مخدر در سال گذشته کشف شده است. اولویت ما برخورد با مواد مخدر است یا برخورد با قاچاق کالا یا برخورد با آن قاچاقچی که با گالن نفت جابه‌جا می‌کند؟
کرباسیان گفت : با هر اصلاحی می‌توانیم تغییری در میزان قاچاق به وجود آوریم. مثلاً وقتی پوشاک از گروه دهم خارج شد، واردات رسمی آن افزایش یافت. هفت میلیارد دلار واردات قاچاق داریم ، آمار قاچاق کالاهای ممنوع نیز دو تا 2.5 میلیارد دلار است. حدود یک و نیم تا دو میلیارد دلار هم قاچاق سوخت را در نظر بگیریم که به نظرم این رقم واقعی است ، البته گمرک مرجع رسمی اعلام آمار نیست و ستاد مبارزه با قاچاق، مرجع اعلام آمار است.

رئیس گمرک افزود : با این حال برخی کالاها وارد و آمار آن در اقتصاد کشور محاسبه می‌شود و بعضی کالاها وارد می‌شود اما در آمار گمرک محاسبه نمی‌شود ، این کالاها قاچاق هم محسوب نمی‌شود از جمله کالاهایی که از مناطق آزاد، گذرهای مرزی، و بازارچه‌های مرزی یا به‌صورت چمدانی وارد کشور می‌شود.

مسعود کرباسیان گفت : در حال حاضر حجم قاچاق از 15 میلیارددلار بیشتر نیست، بلکه کمتر است. پس این همدلی جواب داده است ، زمانی که من به گمرک آمدم، آمار کامیون‌های ترانزیتی تسویه‌نشده، 480 هزار کامیون بود. یعنی این تعداد کامیون ترانزیتی وارد کشور شده‌ اما خروج آنها ثبت نشده است.

وی افزود : امروز این رویه اصلاح شده و در سیستم گمرک به‌صورت لحظه‌ای مشخص است که مثلاً روزی 500 کیلومتر کامیون باید از مسیرهای ترانزیتی عبور کند و اگر تاخیر کنند، برخورد و جریمه صورت می‌گیرد در یک ماهی حداقل پنج کامیون که داخلش مواد جاسازی شده، بین راه کشف شده است.

کرباسیان گفت : سامانه‌های نوین و مدرن جواب می‌دهد ، یک زمان بود که گمرک در طول یک سال آمار نمی‌داد. همین الان هر کامیونی در حال خروج از گمرک باشد، به لحظه مشخص و معلوم است که به کدام سمت می‌رود. زمانی فقط در یک گمرک 80 میلیارد تومان فیش جعلی صادر شده بود. امروز هر Transaction (معامله‌ای) روی سیستم انجام می‌شود و پرداخت‌ها به‌صورت الکترونیک است. افراد نباید به گمرک مراجعه کنند و رابطه آدم‌ها با همدیگر بر اساس پنجره مذاکره است. بعضی‌ها می‌گویند توافقی که شما با ناجا کرده‌اید و دسترسی آنها به اطلاعات به این منجر می‌شود که آنها بدانند که چه اتفاقی افتاده است. به عنوان رئیس کل گمرک می‌گویم باید هم بدانند ، فساد بیشتر نشده، بلکه برخورد و کشف بیشتر و منطقی‌تر شده است و سرمایه‌گذار باید به ما اعتماد کند به عنوان گمرک شریک مردم هستیم و دولت هم شریک مردم است.

رئیس گمرک اظهار داشت : یک واردکننده وقتی کالا وارد می‌کند، 30 درصد سود بازرگانی، 9 درصد مالیات بر ارزش افزوده و 27 نوع عوارض از او می‌گیریم، پس در مال او شریک شده‌ایم ، در یک واحد تولیدی شریک شده‌ایم. پس سعی کنیم شریک خوبی باشیم و به اندازه خودمان حافظ منافع شریک‌مان باشیم نه اینکه شریک‌مان را ورشکسته کنیم و بعد کاسه چه کنم دست بگیریم.

مسعود کرباسیان گفت : این را بپذیرید که حتماً مقاومت‌هایی در برابر برخورد با قاچاق وجود دارد ، توجه کنید بعضی موارد با یک مقررات به قاچاق تبدیل می‌شوند و برعکس. 

وقتی گفته می شود خودروهای واردشده در یک منطقه آزاد تا سقف 60 کیلومتر تردد مجاز دارند اما ممکن است ناگهان این میزان تغییر کند اما آنکه واضع مقررات است فکری هم به حال ما کند که در صحنه عملیاتی هستیم. آیا واقعاً با 80 دلار یک مسافر می‌تواند مسافرت خارجی داشته باشد که چنین سقفی را برای او در نظر می‌گیرند؟

کرباسیان افزود : سال 82 که ستاد مبارزه با مواد مخدر، زیر نظر ریاست جمهوری بود، زیر شکم شترهایی که معتاد به مواد مخدر شده بودند، تریاک می‌بستند و از سمت افغانستان و شمال پاکستان به سمت ایران رهایشان می‌کردند. آن وقت شترها وقتی به خانه فرد مشخص‌شده می‌رسیدند در آنجا می‌نشستند و مواد را تحویل می‌دادند. آن زمان هم همین بحث‌ها راجع به شترها مطرح شد که چرا شترها را می‌زنید؟ بعدش چه شد؟ بعدش که شتر جمع شد، منجنیق و اینها آمد. از آن سمت مرز با منجنیق مواد را به سمت ایران می‌انداختند.

وی تصریح کرد: مگر می‌شود قاچاق نباشد؟ مگر همین الان در آمریکا و مکزیک قاچاق انسان صورت نمی‌گیرد؟ اما در کشور دامنه قاچاق خیلی وسیع شده است. ما قاچاق آدم به ترکیه داریم ، در خودرو جاسازی می‌شود و به ترکیه می‌رود. از افغانستان به کشور قاچاق پیش‌ساز مواد مخدر داریم یا به ترکمنستان هروئین قاچاق می‌شود. در جنوب کشور هم که قاچاق سوخت داریم ؛ پس باید سیاستگذاری اقتصادی و تجاری ؛ متحول و نوسازی و بازدارنده شود.