انرژی ایران عاملی تاثیرگذار در روابط روسیه و اروپا است

به گزارش سرویس بین الملل خبرگزاری صدا و سیما، شرق اروپا با فاصله گرفتن از روسیه و حرکت به سوی ایران در حال تنوع بخشیدن به منابع انرژی خود است. 

پایگاه اینترنتی نشریه دیپلمات، انرژی ایران را تغییردهنده روند بازی در روابط روسیه و اروپا توصیف کرد و نوشت: انقلابی ژئوپلیتیک به آرامی در حال وقوع است. آیا اجازه ادامه این روند داده خواهد شد؟ 

از زمان جنگ سرد، سیاست خارجی دو حزبی آمریکا ترغیب اروپا به تنوع بخشیدن منابع انرژی خود و فاصله گرفتن از شوروی سابق و نفت و گاز روسیه بوده است. این کار از طریق ابزارهای گوناگون دیپلماتیک، اقتصادی و مخفیانه، از جمله اقدامات خرابکارانه سیا در خطوط لوله انرژی شوروی سابق انجام شد. در حالی که دولت های آمریکا یکی پس از دیگری، بعد از جنگ سرد همچنان نگران بهره برداری احتمالی روسیه از «سلاح انرژی» علیه غرب اروپا بودند، سیاست آمریکا بیشتر بر تقویت استقلال اقتصادی و سیاسی کشورهای پس از کمونیست متمرکز شد. در حالی که قیمت انرژی، و به طور همزمان نفوذ روسیه، طی دوره دولت جرج دبلیو. بوش شروع به افزایش یافت، آمریکا خطوط لوله انرژی دیگری در منطقه اوراسیا احداث کرد که از کنار روسیه عبور می کرد. هدف از احداث این خطوط لوله، تنوع بخشیدن به منابع تامین انرژی به شدت مورد نیاز غرب و شرق اروپا بود که به علت میراث نظام اقتصادی شوروی سابق، اساساً وابسته به انرژی روسیه بودند. این آسیب پذیری شدید به طرح پیشنهادهای متعددی منجر شد که نتیجه ای جز احداث خط لوله قفقاز جنوبی نداشت؛ خط لوله ای که گاز جمهوری آذربایجان را به ترکیه منتقل می کند. 

بخشی از مشکل خطوط لوله پیشنهادی این بود که به علت هزینه های بالا، فقط ارتباط با یک تامین کننده انرژی بزرگ می تواند احداث این خطوط لوله را توجیه کند. هم اکنون به نظر می رسد شرق اروپا یک تامین کننده بزرگ به جای روسیه برای خود پیدا کرده است. ایران هفته پیش اعلام کرد صادرات نفت به بلاروس را از طریق بنادر لتونی و اوکراین آغاز خواهد کرد. 

این خبر در حالی اعلام شد که رابطه بلاروس و روسیه به نحو بی سابقه ای به تیرگی گراییده است. چرا که بلاروس از پرداخت بدهی های انباشته شده خود به روسیه بابت خرید گاز خودداری می کند. بلاروس قیمت گاز خریداری شده از روسیه را ناعادلانه و بالاتر از قیمتی که به دیگر اعضای «اتحادیه اقتصادی اوراسیا» در بازاری واحد فروخته شده است، می داند. 

روسیه با آگاهی کامل از اینکه فرآورده های نفتی اقلام صادراتی اصلی بلاروس محسوب می شوند و یک سوم درآمد حاصل از صادرات این کشور را به خود اختصاص داده اند، توجه خود را بر نقطه ضعف بلاروس متمرکز کرده و صادرات نفت به این کشور را به نصف کاهش داده است. در نتیجه، الکساندر لوکاشنکو، رئیس جمهور بلاروس، در سخنرانی تلویزیونی با گله مندی شدید از این اقدام روسیه گفت: «چرا دست روی گلوی ما گذاشته اید؟ بله، ما بدون نفت روسیه هم دوام خواهیم آورد. نفت را از جای دیگر خواهیم خرید. قطعاً این برای ما مقرون به صرفه نخواهد بود، اما آزادی و استقلال مقرون به صرفه است و با هیچ پول و ارقامی نمی توان آن را سنجید.» 

دولت بلاروس از طریق توافق خود با ایران، دانسته یا ندانسته، راه را برای پیشرفت در روابط انرژی در منطقه هموار کرده است. ایران نه تنها برای ورود به بازار قیمت های پایین تری به بلاروس پیشنهاد کرده است، بلکه بلاروس قول داده است به ایران اجازه دهد از پالایشگاههای نفت این کشور استفاده کند و سپس فرآورده های نفتی آن را در منطقه به فروش برساند. در عین حال، بلاروس در تلاش است اوکراین و کشورهای حوزه دریای بالتیک را در طرح خود مشارکت دهد، که احتمالاً زمینه را برای فروش فرآورده های ایران در این کشورها نیز فراهم می کند. 

اگر بلاروس به عنوان مکانی مطمئن برای صادرات و پالایش نفت ایران برای بازارهای اوراسیا و شرق اروپا عمل کند، این امر موجب تضعیف شدید برتری روسیه از نظر انرژی و در نتیجه، تضعیف برتری سیاسی این کشور در منطقه خواهد شد. درباره امکان گسترش صادرات ایران جای تردید نیست، چرا که این کشور دومین ذخایر بزرگ گاز و چهارمین ذخایر بزرگ نفت جهان را در اختیار دارد. در واقع، صادرات نفت ایران از زمان لغو تحریم های ایران پس از توافق هسته ای بیش از دو برابر شده است. افزایش صادرات ایران همچنین افزایش اخیر قیمت جهانی نفت را در پی توافق روسیه و اوپک برای کاهش عرضه جهانی نفت در سال 2016، تحت تاثیر منفی قرار خواهد داد. 

با وجود این، عاملی که ممکن است که در این روند اختلال ایجاد کند، رئیس جمهور جدید آمریکاست. دونالد ترامپ در مبارزات انتخاباتی خود اعلام کرد: « اولویت شماره یک من برچیدن توافق فاجعه بار با ایران است.» اگر ترامپ تحریم های انرژی جدیدی علیه  ایران اعمال کند، پویایی شناسی نوپای انرژی در اوراسیا در نطفه خفه خواهد شد، و فرصت انقلاب ژئوپلیتیکی در کنار این تحول از بین خواهد رفت.