پخش زنده
امروز: -
عراقچی:
بحران آب شیرین به تقویت دیپلماسی آب نیاز دارد
معاون وزیر امور خارجه تاکید کرد: امروزه بسیاری از کشور‌ها یا با بحران کمبود آب شیرین مواجه هستند یا در آستانه تنش آبی قرار دارند.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری صدا و سیما؛ عباس عراقچی در نخستین همایش بین المللی آب مجازی در اتاق بازرگانی ایران؛ این وضعیت دارای عواقب سیاسی، اقتصادی و اجتماعی در سطوح ملی، منطقه‌ای و بین المللی است، اما هنوز این حقیقت به درستی از سوی جامعه، اعم از قاطبه مردم و حتی نخبگان، به درستی مورد فهم واقع نشده است.وی تصریح کرد:تا زمانی درک عمیقی در جامعه بشری نسبت به ارزش و اهمیت این ماده حیاتی شکل نگیرد، و روند کمبود آب به عنوان خطری جهانی، و نه فقط برای کشورهای کم آب، به طور ملموس مورد توجه واقع نشود، بر دامنه بحران‌ها و تنش‌های آبی افزوده می‌شود و مسیر توسعه بشری با ناهمواری‌های جدی خواهد شد.
عراقچی گفت:: قدم نخست در ارتقاء درک جوامع بشری نسبت به آب، ایجاد بسترهای مناسب اطلاع رسانی عمومی پیرامون ابعاد این دغدغه‌ها و نگرانی‌ها در سطوح ملی، منطقه‌ای و بین المللی است و در شرایطی که سازمان ملل متحد یکی از اهداف توسعه پایدار (sustainable development goals-sdg) را دستیابی همه انسان‌ها به آب سالم و کافی قرار داده است، عموم جوامع بشری باید از طریق به کارگیری شیوه‌های متناسب، علمی و بهنگام، به این درک مشترک دست یابند که توسعه آینده در گرو بهبود وضعیت آبی است و رشد آگاهی (public awareness) قاطبه انسان‌ها نسبت به آب و معضلات آن، امروز اصلی‌ترین هدف همه ما باشد.
معاون وزیر خارجه گفت:: آموزش و تربیت شهروندان و شبکه‌های متعدد و متنوع جوامع مدنی درباره اصول نظم و انتظام سیاست‌های آبی، وضعیت کمی و کیفی آب، شیوه افزایش بهره وری، طرح‌ها و پروژه‌های آب محور، و ... ضرورت یک اطلاع رسانی هدفمند محسوب می‌شود این اطلاع رسانی هدفمند و همه جانبه باید جامعه را به این درک محوری هدایت کند که آب به عنوان مایه حیات، عامل توانبخش توسعه اجتماعی، منبع رفاه و پیشرفت و بالاخره عاملی برای صلح و همکاری، در وضعیت بحران قرار دارد.
وی افزود: بحران آب همه بشریت را به سمت عقب افتادگی، پسرفت و از همه مهم‌تر بی ثباتی و مناقشه پیش می‌برد و در این مسیر تفاوتی بین کشورهای برخوردار یا غیربرخوردار از منابع آبی وجود ندارد. آگاهی بخشی نسبت به بحران آب باید معطوف به چالش‌های بلافصل و نزدیک بوده و بتواند عواقب غیرقابل اجتناب بحران آب بر امنیت اجتماعی، ثبات سیاسی و پایداری محیط زیست در سطوح کشوری، منطقه‌ای و بین المللی را تشریح و تبیین کند.
عراقچی گفت: بنابراین رشد آگاهی یک مسئولیت جهانی و بین المللی است و شامل کشورهای پرآب نیز می‌شود.
وی افزود: ماهیت آب به گونه‌ای است که در یک مکان ساکن نبوده و به صورت جاری از جایی به جای دیگر تغییر مکان می‌دهد. این ویژگی، در کنار اهمیت مرزهای ملی در چشم انداز جغرافیایی سیاسی جهان، موجب شده تا " اختلاف و درگیری" و یا همکاری و مذاکره بر سر منابع آب و نحوه مدیریت آن، به عنوان بخشی جدایی ناپذیر از تعاملات کشور‌ها با یکدیگر و سیاست خارجی آنها محسوب شود. همان چیزی که ما امروز آن را با عنوان " دیپلماسی آب" می‌شناسیم.
عراقچی اظهار داشت: تردیدی وجود ندارد که وجود بیش از ۲۶۰ حوضه رودخانه‌ای فرامرزی در میان ۱۵۰ کشور، تاثیر غیرقابل انکاری بر روابط دیپلماتیک این کشور‌ها دارد و برغم دگرگونی‌های بی سابقه در صحنه ژئوپلیتیک جهانی، هنوز در بیشتر مناطق آب یک عنصر کلیدی در سیاست خارجی کشور‌ها بوده و در آینده اهمیت آن حتی بیشتر خواهد شد. در طول تاریخ، «منازعه» یا «همکاری» دو مشخصه اصلی در تعامل کشور‌ها در موضوع آب بوده است.
معاون وزیر خارجه گفت:: مثال‌های متعددی از منازعات بر سر آب وجود دارد که موضوع آنها از ایجاد محدودیت برسر منابع آب‌های فرامرزی تا آلودگی آب‌های سطحی و زیرزمینی را شامل می‌شود. اختلافات ارضی و مرزی، چالش‌های امنیتی و مهاجرت گروه‌های انسانی ناشی از کم آبی، مسائلی اساسی هستند که با آب و موضوعات مرتبط با آن پیوند دارند. عدم مدیریت پایدار آب، توسعه کشور‌ها را تهدید کرده و ثبات وامنیت منطقه‌ای و حتی بین المللی را با چالش بزرگی روبرو می‌کند.
وی افزود:، اما در نقطه مقابل و به گواه مدارک و مستندات تاریخی، کشور‌ها در موارد متعددی، که تعداد آنها بیشتر از جنگ و منازعه است، به همکاری و حل و فصل مسالمت آمیز منازعات بر سر آب اقدام کرده اند.
به گفته عراقچی؛ قراردادها، پیمان‌ها و توافق نامه‌های متعددی به منظورتقسیم آب رودهای بین المللی و فرامرزی، یا مدیریت بر نحوه کشتیرانی و کنترل آلودگی آب‌های مشترک میان کشور‌ها به امضا رسیده است. برای امضاء برخی از این قراردادها همچون هیرمند میان ایران و افغانستان یا اروندرود میان ایران و عراق، چندین دهه زمان صرف شده است. نقش این قراردادها و توافق نامه‌ها در جلوگیری از جنگ‌ها و گسترش منازعات، ارزش آنها را در مقایسه با هزینه‌ها و امتیازات رد وبدل شده میان کشور‌ها توجیه و اثبات می‌کند.
وی تصریح کرد: در طول قرن بیستم کنوانسیون‌های چندی میان کشور‌ها برای تنظیم رژیم حقوقی حاکم بر رودخانه‌ها و آبراه‌های بین المللی تصویب شده است که به مرور زمان به تکوین و تکامل حقوق بین الملل آبراه‌های بین المللی منجر شد.
وی افزود: نیاز به ابزارهای دیپلماتیک جهت اجرای قواعد و مقررات مذکور موجب شکل گیری دانش و فن «دیپلماسی آب» در چارچوب سیاست خارجی کشور‌ها شده است، مهارت‌های دیپلماتیک در حل و فصل مسالمت آمیز اختلافات شامل مذاکره، میانجی گری و مساعی جمیله نقش اساسی در اجرای دیپلماسی آب ایفا می‌کنند.
معاون وزیر خارجه گفت: در این میان دیپلماسی آب‌های فرامرزی یا آبراه‌های بین المللی همواره اهمیت بسیاری داشته است، اما در زمان حاضر که جهان با کاهش تدریجی سرانه آب در اثر افزایش تقاضا و تغییرات اقلیمی روبرو است. دیپلماسی آب ابعاد و گستره‌های جدید نیز پیدا کرده است که یکی از آنها «دیپلماسی آب مجازی» ناشی از «تجارت آب مجازی» است.
وی تاکید کرد: تجارت آب مجازی دارای پیچیدگی‌های بسیاری است. یکی از این پیچیدگی‌ها به مسائل مرتبط باآب‌های فرامرزی مربوط می‌شود. نیل به سیاستی همخوان و مدیریت جمعی در حوضه‌های آبریز مشترک نکته‌ای کلیدی است و کشور‌ها در خصوص حوضه‌های آبریز مشترک گزینه‌ای جز همکاری ندارند.
عراقچی گفت:: نیل به این هدف و ترسیم همکاری پایدار و رهائی از مشکلات در گرو تهیه و تدوین و اجرای یک نظام قابل اتکاء برای حل و فصل مناقشات است. این امر به نوبه خود بهره مندی از اطلاعات و آمارهای قابل توجه و مورد پذیرش این حلقه‌های مرتبط به شکلی زنجیروار و درهم تنیده درکنار هم فراهم آید، می‌توان ضمن حل و فصل تنش‌ها و مناقشات در حوضه‌های آبریز مشترک و با ایجاد بکارگیری سازوکار همکاری‌های فنی و اقتصادی، توسعه مناسبات تجاری و زیست محیطی را به شیوه‌ای پویا سامان داد.
وی افزود: پیچیدگی دیگر در تجارت آب مجازی به آسیب پذیری کشور‌ها در وابستگی به واردات مواد غذایی از طرف‌های خارجی در مقابل سیاست‌های خودکفائی غذایی بازمی گردد که بیانگر نوعی مباینت میان تجارت آب مجازی و پارادایم خودکفائی است.
عراقچی گفت:: دغدغه نسبت به وضعیتی که به نفوذ هژمونیک کشورهای برخوردار از منابع آبی بیشتر در روند شکل گیری تجارت آب مجازی بر کشورهای مواجه با کمبود آب بینجامد؛ لذا در شکل گیری تجارت آب مجازی لازم است حساسیت‌های سیاسی و اجتماعی مرتبط به دوری از پارادایم ملی خودکفائی را مورد توجه قرار داد.
وی تصریح کرد: موفقیت در تجارت آب مجازی از یک سو نیازمند اعتقاد و اطمینان طرفین به یکدیگر دریک روند تدریجی و از سوی دیگر نیازمند بهره مندی طرفین از نهادهای با ثبات و حکمرانی خوب آب است. این حکمرانی زمانی می‌تواند شکل گیرد که بهبود مدیریت آب و پیگیری مدیریت جامع منابع آب «integrated IWRM- Water Resouce Management» به الویت نخست کشور‌ها در سیاستگذاری‌های کلان خود تبدیل منابع آبی شود.
عراقچی گفت:: این رویکرد‌ها باید نگاه اقتصادی به آب و ارزش گذاری آن را نهادینه کند و بهره وری بالا و پویا از آب محدود را در چارچوب مرزهای ملی حاکم گرداند. نکته کلیدی در این میان برخورداری از یک طرح جامع آمایش سرزمینی، اتکاء به منابع آبی کشور، مدیریت جامع منابع آب و پی ریزی علمی شیوه‌های استفاده مجدد از آب و فاضلاب است و اعلام سال ۲۰۱۷ میلادی از سوی سازمان ملل متحد به عنوان «فاضلاب: منبع دست نخورده یا پنهان» (Waster water: THE untapped resource) در این رابطه شایان توجه جدی است.
معاون وزیر خارجه گفت: بهره مندی از رویکرد آب مجازی و پی گیری سیاست امنیت غذایی و مقابله با محدودیت‌های آبی و اکولوژیکی تن‌ها با مفروض دانستن ثبات و امنیت سیاسی متصور است.
وی افزود: عدم نیل به توافق منطقه‌ای جهانی در خصوص تجارت آب مجازی ناظر بر حساسیت‌های موجود دراین بخش است. سیاستگذاران حوزه آب لازم است ضمن توجه اساسی به این امر غلبه بر معضل فقدان نهاد‌ها و زیرساخت‌های لازم، ابزارهای حقوقی و مالی، توانمندسازی مدیران آب کشور از حیث دانش، مهارت و تجهیزات به هدف نظارت، دسترسی به منابع آب و استفاده بهینه و پایدار از آن را دردستور کار خود قرار دهند.
عراقچی گفت:امیدواربم این اجلاس بتواند با بهره مندی از نظریات و تجربیات ارزشمند اساتید داخلی و خارجی، موضوع تجارت آب مجازی را از ابعاد نظری و عملی مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد و افق‌های جدیدی در نزد اصحاب علم و اجرا، در حوزه پایداری منابع آب در کشور بگشاید.
نظر شما