رویکرد غیرمنسجم ترامپ در قبال ایران، منافع آمریکا را تأمین نمی‌کند

دونالد ترامپ از زمان انتخاب به عنوان رئیس جمهور آمریکا شماری از مواضع مشکل آفرین خود را -که طی کارزار انتخاباتی سال گذشته اتخاذ کرده بود- تغییر داد یا تعدیل کرد.

او تصمیم گرفت اعلام نکند که چین در ارز دستکاری می کند، او آمریکا را از توافق نامه تجارت آزاد آمریکای شمالی خارج نکرد- درحالیکه تهدید کرده بود اگر کانادا و مکزیک «فورا» با مذاکره مجدد بر سر مفاد آن موافق نکنند این کار را خواهد کرد- و او همچنین به وعده اش در «برچیدن توافق فاجعه بار با ایران» -که سبب اعمال محدودیت هایی بر برنامه هسته ای این کشور در ازای کاهش تحریم های اقتصادی می شود- عمل نکرد.

در ارتباط با ایران، رئیس جمهور آمریکا همچنان پیام های خطرناکی ارسال می کند که می تواند سبب به خطر افتادن توافق هسته ای شود،‌ سبب ایجاد اختلاف نظر بین آمریکا و هم پیمانانش و همچنین تقویت تندروها در ایران شود. ترامپ به درستی درباره حمایت ایران از گروه های شبه نظامی در لبنان، یمن و افغانستان، و همچنین اصرار این کشور بر آزمایش کردن موشک های بالستیکی که می توان از آنها برای حمل تسلیحات هسته ای استفاده کرد، نگران است. اما او می تواند به این رفتارهای تحریک آمیز بدون رد توافق  -یا اعلام این که این توافق را نقض خواهد کرد-   واکنش نشان دهد که بیشتر به نفع این کشور است تا ایران.

در روز هجدهم ماه آوریل، رکس تیلرسون وزیر امور خارجه آمریکا با ارسال نامه ای به پل دی رایان رئیس مجلس نمایندگان این کشور اعلام کرد که ایران در حال پایبندی به تعهدات خود بر اساس توافق موسوم به برنامه جامع اقدام مشترک است که در سال دو هزار و پانزده بر سر آن با پنج عضو دایم شورای امنیت سازمان ملل متحد، ‌آلمان و اتحادیه اروپا مذاکره کرد.

بر اساس این توافق، ایران باید بیشتر زیرساخت های هسته ای خود را برچیند،‌ اجازه انجام بازرسی های سرزده از سایت های هسته ای اعلان شده اش را بدهد . این توافق همچنین شامل ساز و کاری برای اعمال مجدد تحریم ها در صورت هر گونه نقض ایرانی ها می شود.

اما -بنا بر گزارش ها به دستور کاخ سفید- در این نامه تجدید نظر شد تا شامل لحنی شود که به نظر می رسد سبب بروز تردیدهایی در تعهد آمریکا به آن در درازمدت می شود. تیلرسون خاطرنشان کرد «ایران به واسطه بسیاری از خط مشی ها و روش ها، همچنان یک حامی دولتی پیشرو در زمینه تروریسم» محسوب می شود. 

سپس، تیلرسون به صورت تهدیدآمیزی نوشت که «رئیس جمهور دونالد جی ترامپ یک کمیته درون سازمانی تحت رهبری شواری امنیت ملی را مسئول بررسی برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) کرده است تا به بررسی این موضوع بپردازد که آیا تعلیق تحریم های مرتبط با پایبندی ایران به برجام برای منافع امنیت ملی آمریکا حیاتی است یا خیر.»

تیلرسون همچنان به ایجاد تردید درباره تعهد آمریک به این توافق ادامه داده است. او در یک کنفرانس خبری در وزارت امور خارجه آمریکا از این موضوع شکایت کرد که این توافق نامه «نتوانسته است به هدف ایجاد یک ایران غیر هسته ای دست یابد» و تنها «سبب به تأخیر افتادن هدف آنها در تبدیل شدن به یک کشور هسته ای شده است.» این درست است که بسیاری از محدودیت های خاص اعمال شده بر برنامه هسته ای ایران محدودیت زمانی هستند، اما طراحان توافق هسته ای به درستی بر این باورند که تأخیر قابل توجه در توانایی ایران برای «فرار هسته ای» و دست یابی به یک سلاح هسته ای بهتر از نبود توافق است. این موضوع همچنان رویکرد هم پیمانان آمریکا محسوب می شود.

خود ترامپ با اعلام این موضوع که ایرانی ها «به روح توافق پایبند نیستند»، به سردرگمی ها در این باره افزوده است. البته، ایران و دیگر امضا کنندگان برنامه جامع اقدام مشترک (از جمله آمریکا) موظف به پایبندی به مفاد توافق هسته ای هستند نه «روح» آن،‌ که می توان هر گونه تفسیری از آن ارائه داد.

فرض ما این است که رویکرد ترامپ این است که در ازای کاهش تحریم ها، ایران نه تنها باید ابعاد خاص برنامه هسته ای خود را برچیند و برای یک دوره چند ساله اجازه بازرسی ها را بدهد، بلکه باید آزمایش موشک هایی را متوقف کند که قابلیت حمل تسلیحات هسته ای را دارند و برای نشان دادن حسن نیت خود همچنین باید حمایتش از کشورها و شبه نظامیان دشمن با غرب کاهش دهد.

ما با ترامپ در این باره موافقیم که بسیاری از اقدامات ایران تحریک آمیز هستند و برای منافع آمریکا مضر می باشند. (به عبارت دیگر، ایرانی ها هم پیمان دولت عراق هستند که با آمریکا در تلاش برای «تضعیف و در نهایت نابود کردن» دولت اسلامی عراق و شام (گروه تکفیری صهیونیستی داعش) هم پیمان هستند.)

اما آمریکا می تواند برای دلسرد کردن رفتارهای ماجراجویانه ایران اقداماتی انجام دهد، بدون آن که روند بقای برنامه جامع اقدام مشترک را زیر سوال ببرد یا آن که در تلاش برای تضعیف آن باشد. در ماه فوریه دولت ترامپ به اقدام ایران در آزمایش یک موشک بالستیک میان برد واکنش نشان داد و تحریم های جدیدی را بر سیزده شخص و دوازده نهاد مرتبط با برنامه موشکی ایران اعمال کرد.

مشکل اینجاست که برخی از مقامات دولت آمریکا و در همچنین اعضای کنگره تمایل دارند ترامپ پا را فراتر بگذارد و ایران را به روش هایی مجازات کند که سبب نقض توافق نامه تسلیحات هسته ای شود. شاید ترامپ فکر می کند با ایجاد این احتمال که او از توافق هسته ای دست برخواهد داشت، ایران را وادار خواهد کرد تا رفتارش را در دیگر جبهه ها تغییر دهد. اگر این راهبرد مورد نظر اوست، باید گفت که رویکردی خطرناک و اختلاف برانگیز محسوب می شود. او باید اعلام کند که تا مادامی که ایرانی ها به مفاد توافق هسته ای پایبند هستند، ‌آمریکا نیز به مفاد آن پایبند خواهد بود.