هشدار های جدید روسیه به ناتو

بویژه مصوبات و تصمیمات نشست اخیر سران ناتو در بروکسل که در آن برای نخستین بار دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا نیز شرکت داشت ، حساسیت شدید روسیه را بر انگیخته است. در این مقاله - دکتر سید رضا میرطاهر ، کارشناس سیاست در شرق اروپا ، ابعاد این تنش ها را بررسی کرده است.

         وزارت خارجه روسیه روز جمعه  5 خرداد با انتشار بیانیه ای ضمن انتقاد شدید از تحرکات ناتو در مناطق همجوار روسیه واقع در شرق اروپا ، درباره سیاست "مهار روسیه" توسط ناتو، هشدار داده و نتیجه مستقیم این سیاست را افزایش احتمال درگیری در منطقه اروپا - آتلانتیک دانسته است. اینکه چه عواملی باعث تشدید این رقابت ها شده است ؟ و اینکه اوکراین در کجای این مناقشه قرار دارد ؟- از محورهای این بحث است.

در بیانیه وزارت خارجه روسیه هم چنین تصریح شده که در حال حاضر روابط ناتو و روسیه در بدترین وضع از زمان پایان جنگ سرد قرار دارد. 

بیانیه وزارت خارجه روسیه یک روز پس از نشست سران ناتو منتشر شد.

      به نظر می رسد ادامه سیاست ناتو مبنی بر مقابله با روسیه که مقامات ارشد این سازمان نظامی نیز بر آن تاکید کرده اند، از دلایل خشم مسکو و صدور بیانیه شدید اللحن اخیر است. ینس استولتنبرگ،‌ دبیرکل ناتو روز پنج شنبه قبل از آغاز نشست سران ناتو در بروکسل صراحا اعلام کرد که مقابله روسیه همواره در دستور کار ناتو قرار دارد. وی تاکید کرد که ناتو همواره سیاست بازدارندگی و مذاکره در قبال روسیه را در نظر دارد. استولتنبرگ در عین حال اعلام کرد که28 عضو این پیمان، متعهد به ادامه حمایت فعالانه از اوکراین هستند. هم راستا با این موضع ضد روسی ناتو ، اتحادیه اروپا که قبلا بزرگترین شریک تجاری  واقتصادی روسیه بود نیز بر ادامه خط مشی سخت گیرانه تحریمی علیه روسیه تاکید دارد .کما اینکه "دونالد توسک"رئیس شورای اروپا از گروه هفت که متشکل از اعضای هفت کشور پیشرفته صنعتی بلوک غرب است خواسته که  بر سیاست تحریم ها علیه روسیه در ارتباط با مسئله اوکراین تأکید کنند.

به گفته وی ، پس از آخرین نشست گروه هفت در ژاپن،  تغییری در سیاست روسیه داده نشده است . 

رکس تیلرسون وزیر امور خارجه آمریکا نیز تأکید کرده تا زمانی که توافقنامه های صلح مینسک اجرا نشود، تحریم ها علیه روسیه باقی می ماند. روسیه از زمان الحاق شبه جزیره کریمه در سال 2014 و حمایت از جدایی طلبان حامی روسیه در شرق اوکراین، تحت تحریم های گسترده غرب قرار دارد.

         روسیه اکنون خود را با رویکرد خصمانه غرب دردو جنبه نظامی ، امنیتی و اقتصادی ،تجاری مواجه می بیند.اما آنچه اکنون برای مسکو از اهمیت بیشتری برخوردار است ، افزایش آشکار اقدمات ناتو در جوار مرزهای غربی این کشور  است که آشکارا خصلتی تحریک کننده دارد و از نگاه کرملین با هدف در برگیری روسیه صورت می گیرد. اختلاف جدی روسیه و ناتو در باره بحران اوکراین باعث شده تا در مرحله کنونی روابط دو طرف به پایین ترین سطح خود برسد.در عین حال اختلاف دیرینه بین روسیه و ناتو بر سر  استقرار سامانه های ضد موشکی ناتودر شرق اروپا بروخامت روابط طرفین افزوده است. 

با افزایش این تنش ها، دو طرف به نوعی به نمایش قدرت در برابر یکدیگر پرداخته اندو در این میان ناتو به عنوان بازوی نظامی غرب بیشتر حالت تهاجمی و تهدید کننده علیه روسیه به خود گرفته است. در عین حال ادامه سیاست ناتو برای گسترش به شرق با مخالفت شدید روسیه مواجه شده است .از دیدگاه روسها این اقدام ناتو بمنظور دربرگیری روسیه و انزوای روز افزون آن صورت می گیرد.بدین ترتیب سیاست گسترش ناتو به شرق همچنان یکی از تهدیدات خارجی بالقوه برای روسیه محسوب می شود.

رویکرد خصمانه ناتو با افزایش استقرار نظامیان  خود در شرق اروپا و ادامه تلاش آن برای پیشروی به سوی شرق باعث شده تا  روسیه در دکترین امنیت ملی خود ، ناتو را به عنوان یک تهدید امنیت ملی روسیه تلقی کند. مقامات مسکو به این نتیجه رسیده اند که دشمنی و خصومت غربی ها علیه روسیه نه پدیده ای زود گذر بلکه بمثابه رویکردی مستمر وپایدار از جانب ناتو وآمریکا علیه روسیه دنبال می شود.در عین حال بدعهدی ناتو و زیر پا گذاشتن توافقنامه 1997 در زمینه عدم استقراردائمی نیروهای نظامی در شرق اروپا از سوی ناتو باعث شده تا روسیه نیز حضور فعال نظامی در مرزهای غربی خود و در مجاورت کشورهای اروپای شرقی مانند لهستان و جمهوری های بالتیک وهمچنین در دریای سیاه را در سر لوحه اقدامات نظامی خود قرار دهد و در عین حال با اقداماتی مانند برگزاری رزمایش ها،  قدرت نظامی خود را به رخ ناتو بکشد.با این حال ناتو نیز کماکان رویکرد خصمانه خود علیه روسیه را تداوم بخشیده و رویکردی چالش گرایانه را ،علیه آن اتخاذ کرده است.

           دولت روسیه و مقامات ارشد نظامی و سیاسی این کشور علاوه بر تقویت نیروهای متعارفی این کشور در قالب نوسازی و تجهیز نیروهای سه گانه زمینی ، هوایی و دریایی به انواع تجهیزات و سامانه  های تسلیحاتی جدید ، برای حفظ بازدارندگی معتبر در قبال ناتو و بویژه آمریکا به عنوان مهمترین عضو این پیمان ، نوسازی و تقویت زرادخانه هسته ای استراتژیک این کشور را نیز در اولویت اقدامات خود قرار داده اند.کما اینکه ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهوری روسیه در اواخر اردیبهشت 1396 ازافزایش قابل توجه شمار سیستم های موشکی مدرن در ساختارتسلیحاتی نیروی هسته ای استراتژیک روسیه تا پایان سال 2017 خبر داد.در این راستا نسبت موشکهای هسته ای مدرن درزرادخانه نیروهای موشکی روسیه که در حال حاضر 62 درصد است، تا پایان سال به 72 درصد افزایش خواهد یافت. پوتین تاکنون درباره برنامه تسلیحاتی جدید روسیه با مقامات وزارت دفاع و نمایندگان صنایع دفاعی ، چندین نشست برگزار کرده است. تقویت توانمندی هسته ای استراتژیک روسیه در چارچوب مقابله با تهدیدات فزاینده غرب بویژه تلاش آمریکا برای بازسازی و نوسازی گسترده زرادخانه هسته ای خود و نیز به منظور مقابله با توسعه طلبی ناتو و استقرار سامانه های ضد موشکی از سوی این پیمان در اروپای شرقی صورت گرفته است. 

در عین حال رویارویی روسیه و ناتو در اروپای شرقی نیز در افزایش آمادگی هسته ای روسیه نقش داشته است. ازسوی دیگر ،دخالت های مکرر غرب در امور داخلی روسیه به بهانه حمایت از حقوق بشر و دیگر اقدامات غیر دوستانه غربی ها علیه روسیه نیز موجب واگرایی فزاینده روسیه و غرب و افزایش آمادگی هسته ای استراتژیک روسیه شده است.

آمریکا به عنوان کشوری که داعیه ابر قدرتی دارد از بعد نظامی نیز ، موضعی خصمانه علیه روسیه اتخاذ کرده و آشکارا چه در قالب اسناد نظامی مانند سند استراتژی نظامی ملی2015 آمریکاو چه بصورت اظهارات مقامات بلند پایه سیاسی و نظامی خود، مدام دم از جدیت تهدید روسیه علیه آمریکا و متحدان اروپایی آن می زند. درمقابل ،مقامات ارشد روسیه ضمن تاکید  بر افزایش توان نظامی متعارفی این کشور، بر نوسازی و گسترش هر چه سریعتر زرادخانه هسته ای استراتژیک روسیه به عنوان رکن اصلی بازدارندگی آن تاکید می کنند. در این چارچوب ،پوتین در دسامبر 2015 اعلام کرد که روسیه به عنوان یک کشور هسته‌ای، به تقویت زرادخانه هسته ای خود به عنوان عنصر اصلی بازدارنده ادامه خواهد داد.

به گفته وی، سه گانه هسته ای روسیه یعنی موشک‌های هسته ای بالستیک قاره‌پیمای زمین پایه، بمب‌افکن‌های استراتژیک حامل موشکهای هسته ای و زیردریایی های هسته ای حامل موشکهای هسته ای قاره پیما ،شالوده سیاست امنیت هسته‌ای روسیه را تشکیل می‌دهند.

          روسها مدتهاست دریافته اند که غرب اساسا خواهان تضعیف روسیه است و بویژه آمریکا به دلیل بیم از آینده سیاسی روسیه بدنبال اقدامات و تدابیری برای کاهش هر چه سریع تر و بیشتر زرادخانه هسته ای استراتژیک روسیه است.

تاکید اخیر پوتین بر مدرن سازی بخش عمده ای از موشک های هسته ای استراتژیک این کشور که در واقع با هدف افزایش توان بازدارنده هسته ای روسیه صورت می گیرد ، نشان می دهد که مقامات کرملین با توجه به آگاهی از عدم توان رویارویی با غرب در عرصه تسلیحات متعارفی، چاره را در به دست آوردن و حفظ "برابری هسته ای" Nuclear Parity  با رقبا و دشمنان خود بویژه آمریکا  دیده اند.