بررسی نقش ترکیه در میانه بحران قطر؟!

عربستان سعودی، مصر، امارات عربی متحده و بحرین هفته گذشته قطر را متهم به حمایت از تروریسم و به این بهانه در کنار مجموعه‌ای از اقدامات تنبیهی - از جمله محاصره هوایی و دریایی قطر- روابط خود را با دوحه قطع کردند. 

البته منظور آنها از حمایت از تروریسم، حمایت دوحه از جنبش فلسطینی حماس و اخوان المسلمین و رابطه با ایران است، نه حمایت قطر - در کنار ترکیه و عربستان - از تروریسم داعش در سوریه و عراق. 

روز جمعه این چهار کشور عرب با نام بردن از 59 فرد و چندین بنیاد خیریه در یک فهرست افراد و سازمان‌های تروریستی مرتبط با قطر فشار را بر دوحه افزایش دادند.

دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا روز جمعه در رویارویی دولتهای عرب علیه قطر خود را محکم در کنار دولتهای عرب قرار داد. او که در کاخ سفید صحبت می‌کرد گفت قطر «به شکل تاریخی یکی از تأمین کنندگان مالی تروریسم در سطح خیلی بالا بوده است.»

در این میان آنچه قابل تأمل است رویکرد آنکارا به این بحران و انگیزه‌های آن است. پس از محاصره هوایی و دریایی قطر اتحادیه صادرکنندگان ترکیه اعلام  کرد مواد غذایی این کشور را تامین خواهد کرد. اردوغان نیز از کشورهای خلیج (فارس) خواست تا محاصره تحمیل شده بر قطر را به صورت کامل رفع کنند. 

اما واکنش آنکارا به تنش در مناسبات کشورهای حاشیه خلیج فارس به اینجا محدود نشد و حتی پارلمان ترکیه با اعزام نیرو به پایگاه نظامی در قطر موافقت کرد. 

برخی رسانه‌های سعودی با یادآوری دعوت جاسم آل ثانی حاکم سابق قطر از نیروهای ترکیه عثمانی در سال 1871 برای حمایت از خود، به این نکته اشاره می‌کنند که رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه تلاش می‌کند از طریق قطر و تمیم بن حمد آل ثانی، امیر کنونی‌اش، افتخارات حکومت عثمانی را تجدید کند. 

ظاهراً هدف سعودی‌ها از نشر این مطلب جلب حمایت متحدان غربی خود در برابر قطر و ترکیه است. 

اما به نظر می‌رسد حمایت آنکارا از دوحه در چارچوب سیاست‌های ناتو (پیمان آتلانتیک شمالی) تفسیر می‌شود. به هر حال ترکیه عضو این پیمان نظامی می‌باشد و طبیعی است ناتو نگران باشد جوانی و بی‌تجربگی سران آل سعود کار دست آنها بدهد و آنها در قطر مداخله نظامی کنند و به این ترتیب منطقه بسیار استراتژیک خاورمیانه دچار بحرانی دیگر شود؛ آنهم در شرایطی که بسیاری از کشور‌های خاورمیانه - مانند سوریه، عراق، یمن و - گرفتار بحران هستند و این منطقه تحمل بحران دیگری را ندارد.    

عکس العمل آنکارا به حملات کشورهای شورای همکاری خلیج فارس علیه قطر خود گویای این مطلب است. به عنوان مثال بینعالی ییلدیریم نخست وزیر ترکیه در مورد احتمال تبدیل شدن تنش کشورهای حاشیه خلیج (فارس) از بحرانی منطقه‌ای به بحرانی بین‌المللی هشدار داد.

هرچند ریاض سعی می‌کند حضور نظامی ترکیه در قطر را اقدامی خودسرانه قلمداد کند ولی چگونه آنکارا می‌تواند در کشوری که یکی از بزرگ‌ترین پایگاه‌های نظامی آمریکا در آن قرار دارد به صورت خودسرانه مداخله نظامی کند.   

علاوه بر این طبیعی است ناتو نگران باشد ابتکار عمل در قطر به دست جمهوری اسلامی ایران بیافتد و مقاومت به کانون جدید برای فعالیت در منطقه دست یابد. البته جمهوری اسلامی ایران از ابتدا طرف‌های درگیر را به صبر و آرامش فراخوانده است با این حال دور از ذهن نیست کشورهای غربی چنین نگرانی داشته باشند. بر این اساس حضور نظامی ترکیه در قطر به نوعی تلاشی است از جانب غرب برای در اختیار داشتن ابتکار عمل در قطر. 

---------------------------

عبدالرضا خلیلی