کابینه متزلزل ترامپ؛‌آیا تیلرسون در وزارت امور خارجه می‌ماند؟

اکنون شش ماه از ورود دونالد ترامپ بی‌تجربه به کاخ سفید می‌گذرد و در این مدت اوضاع کاخ سفید نه تنها بهبود نیافته بلکه رو به وخامت رفته است. ترامپ وعده داد همه تمرکز خود را بر روی حل مشکلات مردم قرار دهد، اما روند امور نشان می‌دهد که او بیشتر به حواشی پرداخته است. موضع‌گیری‌های او در حوزه سیاست خارجی هم شرایط را پیچیده‌تر کرده است. ترامپ راه سیاستمداران به گفته خودش «احمق» آمریکا را ادامه داده و در مواردی حتی بدتر از آنها نیز عمل کرده است. اگر افکار عمومی سیاست خارجی روسای جمهور پیشین آمریکا را محکوم می‌کرد، اکنون سیاست داخلی ترامپ نیز محکوم و گاها موجب تمسخر جهانیان است. جدال با دادگاهها بر سر فرمان منع ورود اتباع شش کشور به آمریکا،‌ درگیری با نخبگان سیاسی بر سر نقش روسیه در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا و‌ فشار به کنگره برای تصویب بیمه جایگزین اوباماکر از جمله مهمترین موضوعاتی بوده است که ترامپ در دوره شش ماهه ریاست جمهوری بیشترین انرژی را صرف آنها کرده است. کاخ سفید نیز دوران آرامی را سپری نمی‌کند؛‌ جنجال بر سر نقش مشاوران ترامپ از جمله کوشنر،‌ بنن و حتی دختر ترامپ در تعیین خط مشی سیاسی و اقتصادی دولت آمریکا، استعفای سخنگوی کاخ سفید در واکنش به انتصاب مدیر جدید ارتباطات و اعلام نارضایتی ترامپ از دادستان کل منصوب خود از جمله تحولات کاخ سفید در این مدت بوده است. اکنون نیز خبرها از اختلاف نظر ترامپ با وزیر امور خارجه حکایت دارد.

ترامپ و تیلرسون بر سر چه موضوعاتی اختلاف نظر دارند؟

گفته می‌شود مسئولان سیاست خارجی دولت ترامپ از استقلال کافی برای انجام وظایف برخوردار نیستند و این موضوع باعث نارضایتی تیلرسون وزیر امور خارجه شده است. برخی کارشناسان مسئله را فراتر از دو شخص می‌دانند و معتقدند در شرایط فعلی دو رویکرد «ایفای نقش جهانی آمریکا» و «آمریکا اول» رویاروی هم قرار گرفته‌اند و در نتیجه دستگاه دیپلماسی آمریکا با نابسامانی مواجه شده است. نابسامانی که مک‌مستر، مشاور امنیت ملی آن را ساختارشکنی و بی‌نظمی در خصوص مسائل مهم در کاخ سفید توصیف و ابراز ناخرسندی کرده است. [6]

بیشتر رسانه‌ها با برجسته‌سازی تفاوت روش ترامپ و تیلرسون در برخورد با توافق هسته‌ای ایران و نیز بحران قطر از احتمال کناره‌گیری تیلرسون در سال جاری میلادی خبر داده‌اند. هفته قبل در حالیکه ترامپ از امضای توافقنامه هسته‌ای با ایران انتقاد می‌کرد، تیلرسون پایبندی تهران را به این توافقنامه تائید کرد. در پی این اقدام، ترامپ،‌ تیلرسون را از رسیدگی به پرونده هسته‌ای ایران کنار گذاشت و ماموریت بررسی پایبندی تهران به توافقنامه را به شماری از کارکنان کاخ سفید واگذار کرد. ماموریت تیم جدید آن خواهد بود که ترامپ را در وضعی قرار دهد که اگر بخواهد پس از نود روز (پایان بازنگری در ماه اکتبر آینده) بتواند از توافقنامه خارج شود. ترامپ در مصاحبه با وال استریت ژورنال گفته است‌ اشتباه است که بگوییم آنها مطابق توافق عمل کرده‌اند؛ آنها پایبند نیستند. در هر حال باید دید در سه ماه آینده چه اتفاقی می‌افتد.[7]

در بحران قطر هم تیلرسون نقش میانجی را برای حل اختلافات کشورهای شورای همکاری خلیج فارس بر عهده گرفته بود، اما ظاهرا نتوانست رضایت ترامپ را جلب نماید. دو ساعت پس از آنکه تیلرسون با صدور بیانیه خواستار حل بحران از طریق گفتگو شد، دونالد ترامپ در سخنانی از قطر خواست به حمایت مالی از تروریسم پایان دهد. ترامپ حتی با بیان اینکه می‌تواند پایگاه هوایی آمریکا را در العدید قطر تعطیل کند مدعی شد ده کشور در منطقه برای ایجاد پایگاه جدید نظامی آمریکا در خاک خود داوطلب هستند و پول آن را هم پرداخت می‌کنند.[8] نیویورک تایمز به نقش احتمالی جارد کوشنر داماد و مشاور ارشد ترامپ در مناقشه تیلرسون و ترامپ بر سر موضوع قطر اشاره کرده است.[9]

برخی کارشناسان بر این باورند که تیلرسون به رغم تجربه اداره شرکت بزرگ اکسون موبیل، توانایی لازم را برای اداره وزارت خارجه آمریکا ندارد و از درک درست چارچوب سیاست خارجی آمریکا ناتوان است؛ ‌بنابراین نباید در این سمت حساس به فعالیت ادامه دهد.[10] ناکامی در جلب رضایت چین برای واداشتن کره شمالی به عقب نشینی از برنامه‌های موشکی هسته‌ای و بالستیک خود، بدتر شدن روابط آمریکا و روسیه و ضعف در سازماندهی مجدد وزارت امور خارجه[11] از جمله مصادیق ناتوانی تیلرسون عنوان شده است.[12]

هر چند سخنگوی وزارت خارجه آمریکا شایعه استعفای تیلرسون و کنارگذاشتن این وزارتخانه از برجام را رد کرده است،‌ اما خبرگزاری رویترز به نقل از برخی نزدیکان وزیر امور خارجه آمریکا اعلام کرد تیلرسون حداکثر تا پایان سال میلادی در سمت خود باقی خواهد ماند. ^[13]