بندر چابهار ،نقطه پيوند بازارهاي جهاني

به گزارش سرويس بين الملل خبرگزاري صدا و سيما ؛ افتتاح بندر چابهار در استان سيستان و بلوچستان بازتابهاي وسيعي در محافل منطقه اي و بين المللي داشته است .اولين فاز بندر شهيد بهشتي بندر چابهار واقع در جنوب شرق ايران يکشنبه گذشته با حضور دکتر روحاني رئيس جمهوري به بهره برداري رسيد .اين بندر در درياي عمان قرار دارد و تنها بندر تجاري اقيانوسي جمهوري اسلامي ايران است که استان سيستان و بلوچستان را به آسياي مرکزي و افغانستان مرتبط مي کند.
ظرفيت بندر چابهار بالغ بر هشت ميليون و 500 هزار تن است که به عنوان يکي از بزرگترين بندرتجاري منطقه به عنوان يک شاهراه ارتباطي مي تواند جنوب و شرق آسيا و ساير شرکاي اقتصادي منطقه اي را به هم مرتبط کند .

اهميت استراتژيک
در يک نگاه کلان ؛ آغاز بهره برداري از اولين فاز بندر شهيد بهشتي بندر چابهار از جهات مختلف مهم و قابل توجه است :

1- در گام نخست اهميت بندر چابهار براي سيستان و بلوچستان و شهرستان چابهار است .
بندر چابهار با توجه به موقعيت راهبرديش از نظر تجاري يکي از مهمترين و سرمايه پذيرترين مناطق جهان است که به اهتمام دولت جمهوري اسلامي ايران در حال تبديل شدن به سکوي صادراتي در منطقه است .
اولين فاز بندر شهيد بهشتي بندر چابهار با سرمايه گذاري بالغ بر يک ميليارد دلار به بهره برداري رسيد که براي آباداني سيستان و بلوچستان و همچنين رفع بيکاري استان و منطقه چابهار بسيار موثر است .

2- در گام دوم بندر چابهار براي جمهوري اسلامي ايران با اهميت است .طرح توسعه بندر چابهار به عنوان يک طرح عظيم اقتصادي و ملي ،جمهوري اسلامي ايران را به قطب اقتصادي و ترانزيت منطقه اي تبديل مي کند.
بندر چابهار از موقعيت بسيار مناسبي در ترانشيپ (حمل ونقل دريايي ) ترانزيت کالا ،واردات و صادرات کالا و همچنين گردشگري و صنعتي برخوردار است .
علاوه براين ،بندر چابهار قدرت رقابت اقتصادي و ترانزيتي ايران را در سطح منطقه اي و بين المللي افزايش مي دهد.

3- در گام سوم اهميت بين المللي بندر چابهار از جمله براي چين است .اين کشور در منطقه در حال اجراي طرح هاي مهم اقتصادي و ترانزيتي است که در چارچوب طرح کلي يک کمربند –يک جاده تعريف مي شود.
چين با امضاي توافقنامه موسوم به کريدور اقتصادي سرمايه گذاري چهل و شش ميليارد دلاري را در پاکستان آغاز کرده است و مي کوشد بندر کاشغر در استان سين کيانگ خود را به بندر گوادر پاکستان مرتبط کند و به عنوان يکي از راههاي دريايي طرح عظيم يک کمربند -يک جاده مطرح است .
با اين حال از ديدگاه چين راه دريايي اين طرح صرفا محدود به بندر گوادر پاکستان نيست بلکه بندر چابهار ايران نيز به دليل موقعيت ممتاز اقتصادي و ترانزيتي و همچنين تاسيسات عظيم بندري براي نقل و انتقال کالا با ظرفيت اسمي 15 ميليون تن مي تواند از راههاي مهم ترانزيتي براي تکميل طرح يک کمربند-يک جاده باشد .
به همين دليل آغاز بهره برداري از فاز اول بندر چابهار با اسقبال گسترده دولت و محافل رسانه اي چين قرار گرفت.وزارت امور خارجه چين ضمن استقبال از آغاز بهره برداري از بندر شهيد بهشتي آنرا در جهت تقويت صلح و امنيت در منطقه بسيار مهم دانستند .
اين بدان معنا است که تقويت راههاي مواصلاتي و ترانزيتي ميان کشورهاي منطقه مي تواند به حل اختلافات آنها در بخشهاي مختلف کمک کند که پيامد آن تقويت صلح و امنيت منطقه اي خواهد بود .
خبرگزاري شينهواي چين نيز با انعکاس خبر آغاز بهره برداري از اولين فاز بندر شهيد بهشتي در بندر چابهار به عنوان تنها بندر تجاري اقيانوسي ايران از آن به عنوان پل ارتباطي و مواصلاتي ميان افغانستان ،شرق و جنوب آسيا و آسياي مرکزي دانست .
تارنماي چاينا ارگ چين هم با اشاره به اين بندر و تاثير آن بر ارتباطات تجاري جهاني نوشت، نقش ايران و بخصوص بندر چابهار به عنوان يک شاهراه ، گذرگاه مهم و بندر دريايي براي راه ابريشم و مرتبط کردن خطوط دريايي به يکديگر حياتي است .
در گذشته هاي دور نيز ايران به عنوان بخشي از جاده ابريشم کانون توجه تجار و بازگانان بوده است .اکنون نيز جمهوري اسلامي ايران با داشتن توان بالاي حمل نقل جاده اي ،ريلي ، دريايي و هوايي از ظرفيت بسياربالايي براي تبديل شدن به شاهراه اقتصاد منطقه برخوردار است .موضوعي که چين نيزبه آن توجه دارد .

ديدگاه ايران
از ديدگاه جمهوري اسلامي ايران که مورد تاييد چين نيز است بندر گوادر پاکستان که دولت پکن در حال سرمايه گذاري در آن است با بندر چابهار ايران نه تنها رقيب نيستند بلکه مکمل هم براي کمک به رشد اقتصاد منطقه و تقويت امنيت آن هستند.با توجه به ظرفيت بالاي اقتصاد منطقه در آينده نه چندان دور بنادر چابهار و گوادر با تمام ظرفيت نيز کار کنند جوابگوي ميزان انتقال کالا نخواهند بود.
اين در حالي است که برخي محافل مي کوشند با رقيب نشان دادن اين دوبندر ،مانع از رشد و پيشرفت آنها شوند.با توجه به روابط بسيار خوب چين با ايران و پاکستان ،دولت پکن خواهد کوشيد از ظرفيتهاي بندري ايران و پاکستان براي انتقال کالا استفاده کند.در واقع طرح يک کمربند –يک جاده چين چنان گسترده و وسيع است که استفاده از راه دريايي ايران و پاکستان نيز پاسخگوي مبادلات جهاني نخواهد بود و ايران و پاکستان بايد هرچه زودتر با تقويت بنادر خود زمينه انتقال هر چه بيشتر کالا را به بازارهاي جهاني فراهم کنند.از گذشته هاي دور ،همکاري هاي اقتصادي و راههاي ترانزيتي مبناي صلح و امنيت بوده است زيرا بدون صلح و امنيت نه تنها امکان توسعه همکاري هاي اقتصادي نيست بلکه منطقه همچنان از توسعه بهره مند نخواهد شد .از اينرو از آنجا که همکاري هاي اقتصادي در حال حاضر مهمترين گفتمان منطقه اي و بين المللي است راه هاي ترانزيتي و مواصلاتي مجددا در حال بازيابي اهميت خود هستند و بنادر چابهار و گوادر نيز در همين راستا در حال تاثير گذاري بر اقتصاد منطقه اي و بين المللي هستند که بدون شک بر تحولات سياسي و امنيتي منطقه نيز تاثير مهمي خواهند گذاشت .در اين حال ،استقبال چين از آغاز بهره برداري از اولين فاز بندر شهيد بهشتي بندر چابهار برخي تحليل هاي مغرضانه و غربي را در مورد ضديت چين با هندوستان باطل مي کند. با توجه به اينکه چين در بندر گوادر پاکستان سرمايه گذاري مي کند و هند نيز در بندر چابهار ايران ،برخي محافل چنين القا مي کنند که اختلافات ارضي و مرزي دهلي نو و پکن باعث خواهد شد تا چين و هندوستان در صحنه تجاري و استفاده از بنادر گوادر و چابهار به تقابل بيشتر برخيزند و وارد يک جنگ تجاري شوند .اين در حالي است که تفکر و برنامه هاي چين و هندوستان تجاري است و انها تلاش مي کنند که از طريق اين دو بندر به بازارهاي منطقه ي و بين المللي ارتباط تجاري برقرار کنند.هر چند هند با پاکستان اختلافات ديرينه دارند و ممکن است مانع از رويکرد هند به استفاده از بندر گوادر پاکستان براي دستيابي به بازارهاي منطقه اي شود اما در نهايت با توحه به رشد اقتصادي هند و لزوم ورود به بازارهاي منطقه اي و جهاني هند نيز ناگزير خواهد شد از بندر گوادر پاکستان استفاده کند. زيرا در وضعيت فعلي جهان و عرصه اقتصادي ادامه اختلافات بيهوده فرصت سوزي اقتصادي و بازرگاني است .به همين دليل چين با هوشمندي به رغم اينکه در بندر چابهار ايران سرمايه گذاري نکرده است اما آنرا داراي ظرفيتهاي بالقوه و بالفعل زيادي براي تکميل راه دريايي جاده ابريشم خود تحت عنوان يک کمربند –يک جاده مي داند .بنابراين هند نيز که خواهان تبديل شدن به يک قدرت مهم اقتصادي و بين المللي است نمي تواند براي هميشه خود را از استفاده از راههاي مواصلاتي و دريايي مختلف حتي رقيب خود محروم کند.جمهوري اسلامي ايران همواره کوشيده است با ارائه طرحهاي مهم اقتصادي و انرژي همچون طرح خط لوله صلح که گاز را از طريق پاکستان به هند مي رساند به حل اختلافات دو کشور کمک کند.
اکنون با تبديل شدن بنادر چابهار وگوادر به کانون تجارت و ترانزيتي منطقه اي و بين المللي هند و پاکستان نيز نبايد با ادامه اختلافات خود مانع از رويکرد تجار و بازرگانان براي استفاده از راهاي مواصلاني منطقه اي شوند.

4- در گام چهارم هندوستان است که با سرمايه گذاري در طرح توسعه بندر چابهار مي کوشد از آن به عنوان پل ارتباطي با افغانستان همچنين آسياي مرکزي استفاده کند.به همين دليل آغاز بهره برداري از ا.لين فاز بندر شهيد بهشتي بندر چابهار با اسقبال دولت و محافل رسانه اي هند نيز روبرو شد .وزارت امور خارجه هند با انتشار بيانيه اي بندر چابهار را فرصت طلايي براي تجارت هند ،ايران و افغانستان با کشورهاي آسياي مرکزي و همچنين گسترش تجارت ميان اين سه کشور دانست .با توجه به اختلافاتي که هند و پاکستان در مسايل مختلف از جمله در مورد کشمير دارند هند به بندر چابهار ايران به عنوان رقيب بندر گوادر پاکستان مي نگرد .اين در حالي است که جمهوري اسلامي ايران نه تنها چنين نگرشي ندارد بلکه همواره کوشيده است تا از همه ظرفيتهاي منطقه اي براي کمک به استقرار و تقويت صلح و ثبات منطقه اي استفاده کند.

تاثير اختلافات بر نوع همکاري ها
افغانستان نيز با پاکستان داراي اختلافاتي است که موجب سردي روابط دو کشور شده است .رويکرد افغانستان به سمت هند و رويکر پاکستان به سمت چين موجب شده تا فضاي منطقه فضاي سردي باشد که بدون شک بر مبادلات منطقه اي نيز تاثير منفي دارد.
بنابراين چنانچه هندوستان نيز با تغيير نگرش خود صرفا منافع اقتصادي وامنيت منطقه اي را مد نظر قرار دهد مي تواند از فرصتهاي بيشتري براي حضور در بازارهاي منطقه اي و بين المللي استفاده کند.چين با چنين نگرشي موفق شده است حتي بازارهاي ژاپن و کره جنوبي را که دو رقيب سرسخت در منطقه شرق آسيا براي پکن هستند تسخير کند .جناياتي که سربازان امپراطوري ژاپن در چين مرتکب شدند و تنفري که مردم اين کشور از ژاپن دارند مي توان با اختلافات و تضادهايي که پاکستان و هندوستان با هم دارند برابر دانست .اما نحوه برخورد چين و هندوستان با اين دو مساله کاملا متفاوت است .
چين با تفاوت قايل شدن ميان تنفر از ژاپن به خاطر جنايات سربازان اين کشور در زمان اشغال چين در جنگ جهاني دوم با همکاري هاي اقتصادي و سرمايه گذاري مشترک ،بالاترين روابط اقتصادي را با ژاپن دارد .
اين در حالي است که هند وپاکستان نه تنها ميان اختلافات خود در مورد موضوعات مختلف با همکاري هاي اقتصادي تفاوت قايل نيستند بلکه تنش و اختلافات خود را به ساير مناطق نيز کشانده اند که از آن به عنوان جنگ نيابتي ياد مي شود.
اين در حالي است که جمهوري اسلامي ايران به عنوان کانون صلح و دوستي همواره تاکيد دارد که همکاري هاي اقتصادي و سرمايه گذاري هاي مشترک مي تواند بستر و زمينه مناسب را براي حل اختلافات و چالشهاي کشورهاي منطقه فراهم کند.

جمع بندي
بندر چابهار با توجه به ظرفيت هاي بالقوه و بالفعلي که به همراه بندر گوادر پاکستان دارند مي تواند بستر ساز تقويت صلح و امنيت در منطقه باشد.
کارشناسان اقتصادي نيز براين باورند هند و پاکستان نبايد با ادامه اختلافات خود ،زمينه حضور و بهره مندي هر چه بيشتر چين از ظرفيتهاي منطقه اي را براي حضور در بازارهاي مختلف فراهم کنند.زيرا امنيت پايه و اساس مبادلات تجاري و بهره مندي از يک ترانزيت موفق است .از اينرو هر گونه بروز بحران و ناامني در ايالت بلوچستان پاکستان مي تواند بر عملکرد بندر گوادر تاثير منفي بگذارد .
====================================
نويسنده : مجيد وقاري - کارشناس سياست در آسيا .
.