مشاوره قبل از ازدواج، سرعت کاه مسیر پر شیب طلاق

به گزارش اخبار استانهاي خبرگزاری صدا و سیما، "زمستان پارسال وقتی گشتی در شبکه های اجتماعی می زدم متوجه شدم یکی از دوستان، مرا به عضویت کانالی درآورده است که عنوان و مضمونش، احقاق حقوق زنان است.

بیشتر از برنامه های گروه، رفتار موقرانه و شخصیت  مدیر این گروه بود که مرا مجذوب خود کرد و این شیفتگی و همکاری ام با مدیر گروه آنقدر زیاد و صمیمانه شد که بعد از یک ماه  در صفحه شخصی ام ، پیام  پیشنهاد ازدواجش را دریافت کردم.

اصرارهای من برای گرفتن  موافقت خانواده با این ادعا که مدت هاست او را می شناسم باعث شدتا والدینم کوتاه بیایند و مراسم خواستگاری و عروسی در سه هفته انجام شود. اما عاقبت مسیر زندگی مشترکی که مدیر گروه وعده ایده آل بودن آن را داده بود، به راهروهای دادگاه خانواده ختم شد.

دادگاهی که قرار است مُهر پایان زندگی مشترک 6 ماهه ام با رضا، در آن ثبت شود. " این ها درد دل مریم 29 ساله است که اشک هایش را پشت بغض ندامت پنهان  کرده و روی نیمکت  راهروی دادگاه منتظر است  تا وکیلش بیاید و این بار حکم طلاق او را حتمی  کند. 

مریم می گوید :شاید اگر شتابزده عمل  نمی کردم و یا دست کم یک جلسه مشاوره  می رفتم، بهتر می توانستم   مردی  را که دست بزن دارد و  تعهدی به  زندگی  ندارد و شک،  خوره ذهنش است،  بشناسم.

محمد هم  جوان 36 ساله ای است که مشورت نگرفتن و گوش ندادن  به حرف بزرگترها را عامل اصلی ویرانی زندگی اش می داند و می گوید : زمانی که موضوع ازدواج با زنی مطلقه را با خانواده ام مطرح کردم، مادرم که زنی پخته و تحصیلکرده است، پیشنهاد کرد اگر پذیرفتن حرفهای او و پدر برایم سخت است به مشاور مراجعه کنم و بی گدار به آب نزنم اما من که عشق سپیده کورم کرده بود زندگی ای را بنا کردم که خشت اولش کج بود.

سپیده 8 ماه پیش درحالی که از روی عشق و اعتماد ، تمام اموالم را به نامش کرده بودم، بی خبر رفت و دیروز از طریق اعلام کلانتری با خبر شدم که او عضو یک شبکه کلاهبرداری است. شاید اگر به حرفهای مادرم گوش می کردم و قبل از ازدواج پیش مشاور می رفتم، به اینجا نمی رسیدم. آمده ام تا تقاضای طلاقم را بررسی کنم.

و اما گذری بر آمارهای ثبت احوال نشان می دهد از آغاز امسال تا پایان آذر 4 هزار و 844 زوج در گیلان تصمیم مریم و محمد را عملی کرده اند  و این آسیب اجتماعی در پنج سال گذشته در استان، روند صعودی داشته و از پنج  هزار و 166 فقره طلاق در سال 90 ، به 6 هزار و 913 فقره در سال 95 رسیده است. 
آنطور که مسئولان دستگاه قضای گیلان می گویند: اگرچه گیلان از پارسال تا امسال در جدول ثبت آمار طلاق کشور، یک پله پایین تر آمده و از مقام دوم به جایگاه سوم رسیده است اما نگاهی به آمارهای اوایل دهه 80 نشان می دهد، گیلان که  در سال 82 شانزدهمین استان کشور به  لحاظ وقوع پدیده طلاق بود، در حال حاضر بعد از تهران و مازندران، بالاترین آمار طلاق را در کشور دارد. طلاق هایی که کارشناسان علوم اجتماعی، ریشه بسیاری از آن ها را شناخت کم دختران و پسرانی که معمولاً در مدت کوتاهی پس از آشنایی با هم ازدواج می کنند، می دانند.
دکتر  توکلی راد استاد جامعه شناسی دانشگاه پیام نور گیلان، مشاوره قبل از ازدواج را راهکار مناسبی برای شناخت بهتر طرفین و در نهایت تصمیم درست در انتخاب صحیح همسر می داند و می گوید : مشاوره گرفتن قبل از ازدواج، حکم مانعی بزرگ را دارد که از همان اول مسیر زندگی، سر راه طلاق سبز می شود.  
به گفته وی کسی که قصد ازدواج دارد علاوه بر اینکه باید میزان آمادگی خود را برای پذیرفتن مسئولیت و عهد همسری بسنجد باید به شناخت کاملی از طرف مقابل برسد که این 2 اصل، با گرفتن مشاوره درست محقق می شود.
این استاد دانشگاه بابیان اینکه در مشاوره قبل از ازدواج، طرفین، مرحله به مرحله و به لحاظ رفتار فردی، خانوادگی، سبک زندگی، تحصیلات و تفکرات سنجش می شوند افزود: در این فرآیند، نکات مشترک و غیرمشترک ذهنی‌ افراد مشخص و تصمیم گیری برای ازدواج یا منصرف شدن از آن، بر اساس  شناخت و درک متقابل انجام می شود.
دکتر  توکلی راد افزود: بسیاری از مشکلاتی که ممکن است بعد از ازدواج، زندگی مشترک زوج های جوان را به فرجام تلخ طلاق ختم کند، پیش از ازدواج شناسایی شده و تا حد زیادی ازشکل گیری درصد بالایی از ازدواج هایی که ممکن است به طلاق بیانجامد خواهد کاست.
وی بی اطلاعی زوج های جوان از اهمیت و کارکردهای واقعی مشاوره پیش از ازدواج را یکی از دلایل استقبال کم آنان از این ابزار و فن تشخیصی می داند  و می گوید : برخی زوج های جوان هم به  دلایلی  چون  غرور، استقلال مالی  و سطح تحصیلات بالا، خود را از هرگونه  مشاوره  بی نیاز می بینند. 
این استاد دانشگاه افزود: بسیاری از مشاوره ها به جای اینکه قبل از ازدواج صورت گیرد پس از ازدواج و زمانی که زوجین در روابط شان با یکدیگر دچار بحران می شوند انجام می شود این درحالیست که اگر مهارت برقراری روابط و رفع مشکلات زناشویی پیش از ازدواج و از طریق مشاوره کسب شود، اختلافات در زندگی مشترک تا جایی بالا نمی گیرد که پای طرفین را به مراکز مشاوره طلاق باز کند، مرحله ای که رفع بحران های زناشویی سخت تر و گاها غیرممکن است و خسارت های جبران ناپذیری بر پیکره نظام خانواده در جامعه خواهد زد.

دکتر توکلی راد می گوید : البته عده ای  هم  در  انتخاب  مشاور، اشتباه می کنند و  با گزینش معیارهای  نادرست،  ازدواج  ناموفقی  را برای  خود  رقم   می زنند که بعضا به طلاق  منجر  می شود.

اما آنطور که معاون پیشگیری از وقوع جرم دادگستری گیلان اعلام می کند از هر سه ازدواج در گیلان یک ازدواج به طلاق می انجامد، طلاق هایی که  تجزیه و تحلیل پرونده های آن نشان می دهد اعتیاد، بیکاری، اختلالات جنسی، دخالت والدین، خیانت زوجین، تعارضات فرهنگی، شبکه های مجازی و ماهواره ای و خشونت به ترتیب مهم ترین عوامل  وقوع آن است، اما واقعیت این است که ریشه اصلی  شکل گیری این عوامل هم  ناآشنایی دو طرف قبل از ازدواج و اساسا ازدواج بدون مشورت و مشاوره است.
احمد آقایی که سابقه هفت سال ریاست دادگاه خانواده را دارد با بیان اینکه اگر جوانان درک  درستی از ازدواج داشته باشند و از خواسته ها، خصوصیات  و مطالبات خود در زندگی  زناشویی  با خبر باشند، بهتر می توانند  با یکدیگر بسازند  و در مقابل ناملایمات زندگی  تاب بیاورند گفت: اگرچه این درک و شناخت با مشورت گرفتن از بزرگ ترها میسرمی شود اما کمک گرفتن از مشاوران و متخصصان حوزه روانشناسی که کارشان تجزیه و تحلیل رفتار و خصوصیات فردی است بهتر و نتیجه بخش تر خواهد بود.
وی می گوید: بی شک  مشکلاتی چون  اعتیاد،  بیکاری، اختلالات جنسی،  تعارضات فرهنگی، رفتار خشونت آمیز در فرآیند  آشنایی  و با تجزیه  و تحلیل کارشناسان مراکز مشاوره  قابل  شناسایی است، شناختی که  یا  افراد  را   از  ازدواجی  که نافرجام است  منصرف می کند و یا قدرت  تاب آوری  و آمادگی برای  تحمل برخی ناملایمات و کاستی ها را در زوجین افزایش  و   از این   طریق سایه  شوم  طلاق  را  از سر کانون گرم خانواده ها  بر می دارد.

اما سوال اینجاست با وجود مزایا و نقش مشاوره قبل از ازدواج در قوام و دوام زندگی و پیشگیری از طلاق، امکانات و زیرساخت های مشاوره قبل از ازدواج در استان چقدر مهیاست؟

با وجود تعداد کم مراکز مشاوره تخصصی و دولتی و از طرفی هزینه بر بودن مراجعه به مراکز مشاوره خصوصی که دست کم بطور میانگین ساعتی 45 تا60 هزار تومان برای زوج های جوان آب می خورد، چه اقداماتی  برای دسترسی آسان تر و کم هزینه تر مشاوره پیش از ازدواج در استانی که سومین رتبه طلاق کشور را دارد، فراهم شده است؟
در حالیکه برخی جوانان و صاحب نظران معتقدند نبود متولی واحد و تعدد متولیانی از جمله دستگاه قضا، بهزیستی، ورزش و جوانان و اخیرا هم دانشگاه علوم پزشکی که احساس مسئولیت کرده اند و کمر همتشان را برای مشاوره قبل از ازدواج بسته اند، به جای سامان بخشی به امور مشاوره زوج های جوان، آنان را دچار سردرگمی و شاید هم یکسان سازی روش‌های مشاوره ای را با چالش مواجه کرده است، اما معاون پیشگیری از وقوع جرم دادگستری گیلان می گوید: دادگستری استان به عنوان ناظر، علاوه بر  تصمیم گیری درخصوص امور مربوط به مشاوره قبل از ازدواج جوانان، بر روش های مشاوره ای و عملکرد مشاوران همه مراکز مشاوره خصوصی و دولتی گیلان نظارت دارد و جای نگرانی نیست. 
احمد آقایی با بیان اینکه براساس مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی همه کسانی که قصد ازدواج دارند باید قبل از انجام این کار، دوره آموزشی و مشاوره را بگذرانند گفت: از آنجا که گیلان مرکز تخصصی مشاوره قبل از ازدواج ندارد و جوانان هم رغبت چندانی برای مراجعه به مراکز مشاوره عمومی ندارند، برای اجرایی شدن این مصوبه ، دانشگاه علوم پزشکی گیلان از آذر، مکلف شده در کنار برگزاری مشاوره ژنتیک، 6 ساعت هم دوره آموزشی و مشاوره ازدواج رایگان برای هر زوج برگزار کند.

وی درخصوص ضمانت اجرایی این برنامه هم گفت: جاری شدن صیغه عقد و ثبت آن، منوط به گذراندن این دوره های مشاوره و دریافت گواهی است. 
وی افزود: با وجود بازرسی های ناظران دادگستری و تذکر به مراکز متخلف متاسفانه باز برخی از این مراکز تعهد چندانی در قبال مراجعه کنندگان نداشته و به جای ارائه مشاوره درست، به فکر دریافت هزینه و پر کردن جیب خود هستند که به نظر می رسد ارائه 6 ساعت مشاوره رایگان و اجباری که برای آن اساتید و کارشناسان مجرب و متخصص گزینش شده اند، این مشکل رفع شود. 

 
اما با وجود اینکه معاون پیشگیری از وقوع جرم دادگستری گیلان از مکلف شدن دانشگاه علوم پزشکی گیلان برای برگزاری 6 ساعت مشاوره ازدواج رایگان برای هر زوج از آذر ماه خبر می دهد، معاون اجتماعی دانشگاه علوم پزشکی گیلان می گوید : این دانشگاه بطور داوطلبانه این کار را پذیرفته و ابلاغی از دادگستری یا نهاد دیگر در این باره دریافت نکرده و درحال حاضر در مرحله تامین مالی و گزینش و انتخاب کارشناسان مشاور است.
دکتر علی داوودی بابیان اینکه این کار در آینده نزدیک اجرایی خواهد شد گفت:بنا داریم دوره های 6 ساعته را در16مرکز بهداشت،16شهرستان گیلان برگزار کنیم.
وی می گوید: هیچ یک از مراکز مشاوره استان، مراکز تخصصی مشاوره قبل از ازدواج نبوده و مراکز مشاوره عمومی هم جوابگوی نیازهای استان نیست و باید به فکر ایجاد مراکز تخصصی که فقط کار مشاوره قبل از ازدواج ارائه می کند،  بود.
معاون اجتماعی دانشگاه علوم پزشکی گیلان اگرچه برگزاری 6 ساعت دوره مشاوره در مراکز بهداشت را در افزایش شناخت بیشتر زوج ها بی تاثیر نمی داند اما معتقد است باید افزون بر افزایش ساعات دوره مشاوره، فرآیند ارائه مشاوره در مراکز مشاوره عمومی را هم تخصصی تر کرد و البته در کنار این اقدامات به فکر راه اندازی مراکز مشاوره بعد از ازدواج یا همان تحکیم بنیان خانواده بود. 
اما مدیرکل بهزیستی گیلان که نهادش متولی صدور مجوز وهمچنین نظارت بر عملکرد مراکز مشاوره خصوصی است می گوید: به جز شهرستان های املش و شفت که تاکنون متقاضی واجد شرایط برای راه اندازی مراکز مشاوره نداشته اند، 78 مرکز مشاوره عمومی، در 14 شهرستان استان در کنار مشاوره های دیگر، مشاوره قبل از ازدواج ارائه می کنند.
محمد رضا پارسی با بیان اینکه سالانه 350 نفر هم از طریق سامانه 1480 تلفنی از مشاوره قبل از ازدواج بهزیستی بهره می گیرند از رو به رشد بودن نقش آفرینی مراکز مشاوره برای ارائه خدمات مشاوره پیش از ازدواج در گیلان خبرداد و افزود : در نه ماه  گذشته هزار و 86 نفر در استان از خدمات مشاوره پیش از ازدواج بهره گرفته اند  این درحالیست که در پنج سال گذشته درمجموع 2 هزار و 840 نفر، معادل سالانه بطور میانگین 550 نفر در هر سال، از خدمات مشاوره ای بهره مند شده اند.

 اگرچه آمارهای مدیرکل بهزیستی گیلان از افزایش تقریبا دو برابری استقبال از   مشاوره های پیش از ازدواج در استان حکایت دارد اما این رقم دربرابر 14هزار و 779 فقره ازدواجی که از آغاز امسال تا پایان آذر در گیلان ثبت شده رقم قابل توجهی نیست وباید افزایش یابد. کاری که قرار است بنا بر وعده معاون اجتماعی دانشگاه علوم پزشکی در آینده نزدیک قدم های اولیه آن برداشته شود و بنا به گفته مدیرکل بهزیستی استان با شروع به کار 12 مرکز تخصصی مشاوره پیش از ازدواجی که برای دریافت تاییدیه سازمان بهزیستی کشور در صف انتظار دریافت مجوزند، محقق شود.البته بهزیستی با توجه به اینکه یکی از متولیان کاهش آسیب های اجتماعی از جمله طلاق است برای گسترش فرهنگ مشاوره قبل از ازدواج از سال 94هم قدم هایی  در مدارس متوسطه برداشته و ارائه مشاوره قبل از ازدواج را از 5 هزار و 870 دانش آموز در این سال  به 30 هزار نفر در سال گذشته رسانده است. 
اما اداره کل ورزش وجوانان گیلان هم که از امسال وارد گود مشاوره قبل از ازدواج شده و وظیفه صدور مجوز   و نظارت  بر عملکرد این مراکز را دارد، توانسته در 9ماه گذشته، دو مرکز مشاوره در رشت و یک مرکز هم در لنگرود راه اندازی کند. اگرچه مسئولان این اداره کل آماری از مراجعه کنندگان این مراکز که در کنار مشاوره خانواده، مشاوره قبل از ازدواج هم ارائه می کنند، در دست ندارند  اما می گویند  با توجه به رایگان بودن خدمات مشاوره ای به نظر می رسد شهروندان استقبال خوبی از آن داشته باشند. بر اساس اعلام  این اداره  کل  افزایش تعداد مراکز مشاوره منوط به تقاضای بیشتر در این باره است.
کوتاه سخن اینکه : حالا که مشاوره قبل از ازدواج به گفته کارشناسان علوم اجتماعی موجب استحکام زندگی می شود و می تواند سرعت کاهی مناسب در برابر طلاق باشد. باید هرچه راهکار و تدبیر و امکانات است روی دایره انداخت تا هم میزان اعتماد و استقبال جوانان به این امر زیاد شود و هم مراکز مشاوره بتوانند درست ایفای نقش کنند.  بی شک ساماندهی و انسجام بخشی  به امور مشاوره  قبل از ازدواج،  که سرش به بالین چند نهاد است، می تواند نقش آفرینی این مراکز را در کاهش آسیب اجتماعی طلاق پر رنگ تر کند. گامی که بر اساس اعلام دستگاه قضا قرار است از این پس با کمک دانشگاه علوم پزشکی و  با 6 ساعت مشاوره اجباری رایگان، محکم تر داشته باشد.