مديريت استفاده از شبکه‌های مجازی برای حفظ اصول اخلاقی

به گزارش سرویس فضای مجازی خبرگزاری صدا و سیما؛ امروزه تأثیرات شبکه‌های اجتماعی مجازی موبایلی بر زندگی افراد و جوامع مختلف، به‌خصوص بر نوجوانان و جوانان، به‌صورت مسئله‌ای جدی درآمده است. شبکه‌های اجتماعی مجازی، ضمن ایجاد فرصت‌ها، آسیب‌هایی را نیز در حوزه‌های مختلف داشته‌اند. برخی از آثار منفی این شبکه‌ها که اغلب سازمان‌های قضایی آنها را منتشر می‌کنند، عبارت‌اند از: انتشار عکس‌های خصوصی، راه‌اندازی کانال‌ها و گروه‌های مستهجن، خریدوفروش عضو، خریدوفروش مواد مخدر و مشروبات الکلی.

اعتیاد اینترنتی یک بیماری همه‌گیر اجتماعی تلقی می‌شود. فرد معتاد به شبکه‌های اجتماعی مجبور به استفاده بیش‌ از حد از شبکه‌های اجتماعی است. رفتاری همچون بازدید مداوم مطالب و به‌روزرسانی آنها یا بازدید از پروفایل سایر افراد برای مدت‌ طولانی، از مصادیق اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی است.اخيرا بسیاری از پزشکان، علائمی همچون اضطراب، افسردگی و برخی اختلالات روانی را در افرادی که زمان زیادی را صرف استفاده از اینترنت و شبکه‌های اجتماعی می‌کنند، مشاهده کرده‌اند.

اساساً یکی از کاربردهای اصلی شبکه‌های مجازی، برقراری ارتباط اجتماعی با دیگران است. با این‌ حال بسیاری از گزارش‌ها حاکی از آن است که شیوه‌های گوناگون ارتباط از طریق اینترنت، در پایین‌ترین سطح کیفی قرار دارد.

در این زمینه، محققانی از دانشگاه تهران و دانشگاه صنعتی امیرکبیر پژوهشی انجام دادند که در آن رابطه بین میزان استفاده از شبکه‌های اجتماعی مجازی موبایلی با تأکید بر نرم‌افزار تلگرام، با رفتار و اخلاق اجتماعی کاربران با رویکرد دینی مطالعه شده است.

در این تحقیق توصیفی پیمایشی از  414 دانشجوی کارشناسی دانشگاه صنعتی امیرکبیر پرسش شده است تا تاثيرات منفي مدت‌ زمان استفاده از شبکه‌های اجتماعی در چهار بعد «روابط خانوادگی»، «رعایت ادب»، « ابراز خود واقعی» و «روابط جنسی» بررسي شود. 

به گفته دکتر مهدی شریفی، استادیار گروه مدیریت رسانه دانشگاه تهران: «حضور بیش‌ازحد در فضای مجازی، سبب وقت گذاری کمتر برای خانواده می‌شود. همچنین وجود روابط ناسالم در فضای مجازی، فرد را به شبکه‌های اجتماعی معتاد می کند و باعث وقت‌گذرانی بیش‌ از حد در فضای مجازی می شود که این امر، روابط خانوادگی را هم از جهت روابط ناسالم و هم از جهت زمانی دچار آسیب می‌کند».

این محققان می‌افزایند: «کسانی که وقت زیادی را در فضای مجازی می‌گذرانند، اغلب با افراد ناشناس ارتباط برقرار می‌کنند و وارد فضاهای ناشناس می‌شوند و خود را به‌صورت ناشناس معرفی می‌کنند. درنتیجه، خود واقعی خویش را از دست می دهند و پس از مدتی دچار هویت‌های چندگانه و بحران هویت می‌شوند. به‌طور مثال تحقیقات نشان داده هر چه میزان استفاده از فیس بوک افزایش پیدا کند، از برجستگی هویت دینی نزد افراد کاسته می‌شود. استفاده از فیس‌بوک بر شیوه و سبک دین‌داری کاربران تأثیر می‌گذارد و قرائت‌های دینی مختلف را در آنان افزایش می‌دهد. این مسائل به‌مرور، افراد را با هویت خود دچار درگیری و به‌خصوص جوانان را از خود واقعی و هویت اصلی‌شان دور می‌کند».

محققان فوق با توجه به نتایج بررسی ها معتقدند: «بنابراین، باید به‌صورت دوسویه، ابتدا ساعات مشخص و زمان محدودی را برای استفاده از تلگرام و سایر شبکه‌های اجتماعی اختصاص داد و از پرسه زدن‌های بیهوده خودداری کرد و از طرفی، ارتباط با خانواده را گسترش داد. همچنین در شبکه‌های اجتماعی، باید از روابط ناسالم و ناشناس به‌خصوص روابط جنسی خودداری کرد».

به نظر مجریان این پژوهش، تلگرام و نرم‌افزارهای مشابه، فضایی مجازی و به‌دور از رودررویی‌های حضوری  و اغلب ارتباطات آن به‌صورت مکتوب است. از طرفی، لطيفه ها و شوخی‌های نامناسب در این فضا، به‌خصوص به خاطر ناشناس ماندن افراد، زیاد است. لذا سبب رعایت کمتر ادب و احترام و از طرفی، رعایت کمتر حریم‌ها به‌خصوص در مسائل جنسی می‌شود. اما نکته مهم‌تر آن است که این امور نامطلوب، با استفاده بیشتر از تلگرام و برنامه‌های مشابه، افزایش می‌یابد.

نتایج این پژوهش که در نشریه «فرهنگ در دانشگاه اسلامی» وابسته به پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی وابسته به نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها منتشر شده، استفاده مناسب و بهینه و با زمان محدود از شبکه‌های اجتماعی مجازی موبایلی را به منظور ایجاد تأثیر مثبت با رویکرد دینی بر رفتار و اخلاق اجتماعی کاربران توصیه می‌کند.

منبع:ايسنا