قسمت دهم _ غارها و تپه های تاریخی استان اردبیل

خداپرست مدیرکل حفاظت محیط زیست اردبیل در گفتگو با خبرگزاری صدا و سیما از شناسایی حدود 150 دهنه غار به صورت اولیه دراین استان خبر داد که تاکنون 29 دهنه غار در استان شناسنامه دار شده است .
در گزارش حاضر مهمترین غارهای استان اردبیل معرفی می شود.

غار هفت خانه (یئدی داملار، یئدی ائولر)

غار هفت خانه در جنوب غربی شهر خلخال و شمال روستای گرمخانه در ارتفاع حدود ۱۶۰۰ متر از سطح دریا واقع شده است.

این غار در فاصله ۲۰ کیلومتری شهر خلخال قرار دارد و به وسیله جاده آسفالته که از کیلومتر ۱۶ جاده خلخال-هشتجین به طرف غرب (روستای گرمخانه) منشعب می‌شود قرار دارد. غار هفتخانه از هفت تالار کوچک (خانه) که پشت سر هم و به شکل u انگلیسی قرار دارند تشکیل شده است.
این غار دارای دو دهانه ورودی است دهانه اصلی رو به شرق قرار دارد چهار تالار از این دهانه به سهولت قابل دسترسی است ارتفاع ان تالارها به طور متوسط بیشتر از سه متر می‌باشد. در غار هفت خانه بویژه در خانه‌های اولیه آثار اقامت انسانی به مدت طولانی و استخوانهای پوسیده و راهرو سنگچین که به وسیله انسان بوجود آمده است به چشم می‌خورد.

 
بررسیها حاکی است که این غار پناهگاه تشی (بزرگترین جونده ایران) و خفاش گوش دراز می‌باشد.

غار یخگان

غار يخگان در فاصله 75 کيلومتری جنوب شرقی شهر خلخال و در دامنه غربی «يخگان داغی» (بوزخانا داغي) واقع گرديده است. قطر دهانه ورودی اصلی اين غار، در حدود نيم متر است که به وسيله راهرويی تنگ و باريک، به طول 10 متر، به تالار وسيعی منتهی می شود.

ابعاد اين تالار 15×37 مترمربع و ارتفاع سقف آن تا کف غار در حدود 14 متر است. در ضلع غربی اين تالار، تالارهای کوچکتری وجود دارد که به وسيله راهروهای پيچ در پيچی به يکديگر مرتبط می شوند.

هوای غار بسيار سرد و مرطوب است. از ديگر پديده‌های جالب توجه اين غار، وجود حوضچه کم‌عمقی است که در ارتفاع ۱ و نیم متری از کف غار قرار دارد.
غار يخگان، ورودی ديگری دارد که از ورودی اصلی تنگ‌تر است و به همين دليل ورود و خروج از آن کمتر صورت می‌گيرد.
غار یخگان در فاصله دو کیلومتری آبگرم معدنی گیوی از جمله اعجازهای طبیعی این منطقه است که داخل آن در زمستان گرم و در تابستان سرد است. با وجود اینکه در حال حاضر زلزله های متعدد مسیر عبوری داخل غار را تا انتها مسدود کرده امادر گذشته مردم از این مکان به عنوان یخچال استفاده می کردند.

وجود آبگرم معدنی گیوی با دمای 60 درجه سانتیگراد در کنار این غار موجب شده گردشگران با هدف مشاهده یکی از اعجازهای طبیعی به این مکان سفر کنند.

غارهای باستانی کنزق اردبیل

غارهای باستانی کنزق اردبیل در روستای کنزق شهر توریستی سرعین واقع شده است .
این محوطه باستانی شامل قبرستان تاریخی، تپه و دخمه های صخره ای به هم پیوسته ای است که شواهد محوطه نشانگر استقرار قبل از اسلام است.

به همت اداره کل ميراث فرهنگي استان اردبيل،سری غارهای دهگانه کنزق به فهرست آثار ملي کشور اضافه شده است. طبق مشاهدات سطحي و اطلاعات به دست آمده اوليهقدمت اين محوطه تاريخي به دوره اسلامي نسبت داده مي‌شود که به دليل زلزله اردبيل قسمت اعظمي از اين منطقه دچار آسيب‌ديدگي شده است.

روستاي کنزق قدمتي ديرينه دارد، که نشانه‌هايي از آن در بقاياي روستاي قديمي کنزق و غارهاي طبيعي روستا قابل ملاحظه است.

غار های بینه لر لاهرود
این غار ها در  ۱۷ کیلومتری شمال غرب مشگین شهر، در روستای متروک بنه لر در ۶ کیلومتری مسیر شهر لاهرود به آبگرم شابیل و در حاشیه دره رود قره سو قرار دارد.

این غارها مشخصا به صورت به هم پیوسته هستند و به هم راه دارند (نه تماما) و بعضا به صورت دو طبقه و سه طبقه هستند که در گذر زمان تخریب شده اند. حدود ۵ کیلومتر از راه دسترسی به این غارها خاکی است.

تپه های تاریخی

علاوه بر غارهای طبیعی تپه های منحصر بفرد و ویژه ای در جای جای استان اردبیل پراکنده است که هر بیننده ای را به سوی خود می کشد.

از مهمترین این تپه ها قوشا تپه ی مشگین شهر است که يکي از جالب ترين نقاط تاريخي کشور و در واقع وسيع ترين منطقه تاريخي استان اردبيل و با اهميت ترين سايت تاريخي مربوط به پيش از تاريخ در شمال غرب ايران به شمار مي رود.
منطقه باستاني معروف به شهر يري در شمال غربي روستاي پيرازميان در 31 کيلومتري شرق مشگين شهر قرار دارد. جايي در کنار رود قره سو که وسعت آن به 400 هکتار مي رسد و از سه قسمت دژ نظامي، معبد و قوشا تپه تشکيل مي شود. قدمت قلعه و معبد به 1450 پيش از ميلاد و قوشا تپه به 7 هزاره پيش از ميلاد مي رسد.

محوطه شهر يري اولين بار در سال 1978 ق .م توسط هيئت چارلز برني شناسايي و بررسي شد. او معتقد بود که عمر بعضي آثار تا هزاره سوم قبل از ميلاد، عصر آهن، سفال خاکستري و نخودي و نارنجي هم مي رسد.
چارلز برني تاريخ اکثريت گورهاي اين محل را هزاره دوم و اول قبل از ميلاد مي دانست و حتي پيش بيني مي کرد که اين تاريخ به هزار سال قبل تر، يعني هزاره سوم قبل از ميلاد هم برسد. با اين حال آثاري از سکونت عصر برنز شناسايي نکرده بر اين نظريه اصراري نورزيد تا اين که در کاوش هايي که توسط هيئت دکتر نوبري در آذر 1382 انجام شد، اشياي با ارزشي از داخل گورها به دست آمد که در حال حاضر در موزه باستان‌شناسي خلخال نگهداري مي‌شوند.

عده اي از باستانشناسان قدمت اين محوطه را تا 9 هزار سال هم تخمين مي زنند و معتقدند که سنگ تراشه هاي از اشکال انسان مربوط به 7 هزار سال قبل از ميلاد مسيح در اين منطقه موجود است.
محوطه باستاني شهر پيرازميان در کنار رودخانه قره سو قرار دارد. جايي که بر روي سنگ هاي اطراف آن نقش و نگارهاي متعددي با طرح و ابعاد مختلف با ضربه زدن هاي منظم و دقيق با سنگ هاي سخت، استخوان حيوانات و فلزات سخت حک شده است. نقش هايي از بزکوهي، انسان درحالت هاي مختلف و چندين نقش نامشخص ديگر قابل مشاهده اند، تعداد آنها محدود است .
اما در نزديکي هاي همين محوطه، سنگ قبرهايي با نقش هايي يک نواخت از چهره انسان هايي که دهان ندارند ديده مي شوند که ابعاد آنها از 2مترتا 40 سانتيمتر متغير است و تعداد تقريبي آنها به بيش از صد مورد مي رسد.
تا به حال حدود 450 گور در اين محل شناسايي شده است که ابعاد کوچکترين آنها 3.2 متر و بزرگترين آنها 8.2 متر است.

تپه آناهیتا
در قسمت غربی شهر سرعین قرار دارد و قدمت آن به دوره قبل از میلاد می رسد. مردمان آن زمان بر اساس اعتقادات دینی، معابد و آتشکده داشتند. وجود این معبد هم گواه همین امر است. تپه آناهیتا نشان دهنده اهمیت این منطقه در نزد ادیان مختلف و بخصوص زرتشتی میباشد. در بالای این تپه معبدی نیمه ویران واقع شده که سالیان دراز محل عبادت و ریاضت موبدان زرتشتی بوده است. همچنین طبق اسناد تاریخی، این منطقه آسایشگاه تابستانی حاکمان ساسانی بوده است . در این معبد نشانه های از آثار مربوط به دوره های بعد از جمله سلجوقیان و ایلخانان نیز موجود است.

تپه باستانی آناهیتا که طی سالیان گذشته از آن به نامهای آناهیتا، سارقین و زرتشت یاد شده به شماره 1976 به ثبت آثار ملی رسیده است.

تپه دولت آباد
 مربوط به سده‌های میانی دوران‌های تاریخی پس از اسلام است و در شهرستان اردبیل، بخش مرکزی، دهستان غربی، روستای دولت‌آباد واقع شده و به‌عنوان یکی ازآثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

تپه نادری اصلاندوز
این تپه از آثار باستانی و تاریخی شهرستان پارس آباد در بخش اصلاندوز است و در جنوب غربی شهر اصلاندوز قرار دارد.بلندی این تپه ۳۰ متر و محیط اطراف آن حدود ۱۵۰۰ متر و طول ۱۲۰ متر و عرض آن حدود ۱۰۰ متر است.برخی اعتقاد دارند که تپه نادری به دلیل اهمیت و موقعیت استراتژیکی و نظامی آن از قدیمی ترین تپه های منزقه بشمار میرفته و قدمت آن تا هزاره سوم و چهارم قبل از میلاد تخمین زده می شود.

این تپه از آن جهت اهمیت ویژه دارند که روایت شده است نادر شاه افسار در این تپه شاه تهماسب دوم را از حکومت خلع و انجمن بزرگی تشکیل داده و بزرگان کشور را در دشت مغان فراخوانده تاجگذاری کرده است.بیشتر سفال های بدست آمده از تپه نادری بدون لعاب ساده و متعلق به دوران اسلامی می باشد.

تپه نادری اردبیل
این تپه در ۳ کیلومتری جاده اردبیل به تبریز قرار دارد و آخرین اثر ثبت شده در دوران پهلوی است که در سال ۱۳۵۷ ثبت شده است.

آنچه در قسمت بعد خواهید خواند....قسمت یازدهم _ آبشارهای زیبا و دیدنی استان اردبیل