اختلافات رو به گسترش آمریکا و روسیه

پس از جنگ سرد تنش در مناسبات آمریکا و روسیه تا این اندازه عمیق و گسترده نشده بود و این موضوع ناظران بین المللی را نگران کرده است.
وزارت خارجه روسیه امروز در واکنش به اقدامات آمریکا در اخراج دیپلماتهای خود از آمریکا اعلام کرد ساختمان کنسولگری و مقر اقامت سرکنسولگری آمریکا در سن پترزبورگ نیز باید به طور کامل تخلیه شود. روسیه اعلام کرد آمریکایی ها در سن پترزبورگ نه تنها ساختمان کنسولگری، بلکه مقر اقامت سرکنسولگری را هم باید تخلیه کنند.
سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه پیش از این اعلام کرده بود روسیه قصد دارد کنسولگری آمریکا در شهر سن پترزبورگ را تعطیل، و در واکنش به اخراج دیپلمات های روس از آمریکا، به همان تعداد، دیپلمات های آمریکایی را اخراج کند.
آمریکا دو شنبه گذشته (26 مارس) از تصمیم خود برای اخراج 60 دیپلمات روس و تعطیلی سرکنسولگری روسیه در سیاتل خبر داد. ظاهرا آمریکا حتی 12 دیپلمات روس را از دفتر نمایندگی روسیه در سازمان ملل متحد اخراج کرده است. به دنبال این تصمیم، بیست و چهار کشور اروپایی، کانادا و استرالیا نیز تصمیم به اخراج 63 دیپلمات روس گرفتند.
این اقدام هماهنگ علیه روسیه در بحبوحه مسمومیت سرگئی اسکریپال جاسوس سابق روس و دخترش در انگلیس صورت گرفت. لندن مسکو را به دست داشتن در این سوء قصد متهم کرده است. البته تا کنون انکلیس نتوانسته سند و مدرکی در این زمینه ارائه دهد و مسکو نیز این اتهامات را رد کرده و متعهد شده است به اقدامات غیردوستانه علیه این کشور پاسخ دهد. ضمن اینکه روند مناقشه بین روسیه و غرب نیز حاکی از آن است که این سناریو انگلیسی ناشی از خشم آمریکا و و اروپا از سیاست ها و اقدامات روسیه در منطقه و جهان است، سیاست هایی که با مناقشه اوکران آغاز گردید و با تحولات سوریه ادامه یافته و در همه این موارد آمریکا و متحدانش با شکست و ناکامی روبرو شده اند.
گفته می شود نماینده تجاری روسیه در آمریکا از جمله دیپلمات های روسی است که از این کشور اخراج می شوند. الکساندر استادنیک که هم اکنون در روسیه بسر می برد در گفتگوی تلفنی با خبرگزاری ایتارتاس این خبر را تایید و اعلام کرد مطلع شده است که نام وی نیز در فهرست دیپلمات هایی اخراجی از آمریکا قرار دارد. این بدان معنا است که آمریکا همچنان در پی تشدید تحریم های روسیه است. شاید در واکنش به چنین اقدامات تحریمی است که روسیه اعلام کرده است در پی آن است اتکای خود به دلارهای نفتی در تجارت دو جانبه با چین را کاهش دهد بنابراین به دنبال جایگزینی آن با یوآن چین یا یک پول جدید هستند، موضوعی که با توجه به تعرفه های واشنگتن برای محصولات چینی با استقبال پکن روبرو شده است.
پایگاه اینترنتی شبکه تلویزیونی «راشا تودی» امروز نوشت: چین بزرگترین وارد کننده نفت خام در جهان است و بیشتر نفت مورد نیاز خود را از روسیه خریداری می کند. با وجود این، بیشتر تسویه حساب ها با دلار آمریکا انجام می شود. استفاده از یوآن نفتی این امکان را به روسیه و چین می دهد تا از ارزهای ملی خود استفاده کنند.
خبرگزاری روسی ریانووستی نیز اعلام کرد: در پی راه اندازی بورس معاملات آتی نفت با یوآن در روز دوشنبه، روسیه و چین در حال برگزاری مذاکرات دو جانبه در مورد گسترش معاملات نفتی آتی به پول های ملی خود هستند.
در هر حال کاخ سفید تصمیم روسیه مبنی بر اخراج دیپلمات‌های آمریکایی را غیرمنتظره ندانست و اعلام کرد: "آمریکا با این موضوع برخورد خواهد کرد". هرچند در ادامه افزود: "تصمیم روسیه در اخراج دیپلمات‌های آمریکایی نشانه روند رو به وخامت روابط دو کشور است". وزارت خارجه آمریکا نیز اعلام کرد "این اقدام روسیه هیچ توجیهی ندارد و آمریکا حق پاسخگویی را برای خود محفوظ می داند". این ادعا در حالی است که رفتار کنونی روسیه واکنش به رفتار چند روز قبل آمریکا و متحدان اروپایی اش می باشد.
آنچه در این میان حایز اهمیت است چشم انداز افزایش مناقشه بین این دو کشور در جهان است. طبیعتا تعمیق و گسترش یافتن تنش ها بین این دو کشور تهدید علیه امنیت جهان قلمداد می شود، تا جایی که آنتونیو گوترش دبیر کل این سازمان روز پنجشنبه با ابراز نگرانی در باره این تحولات، خواستار ایجاد ساز و کارهای دوران جنگ سرد برای جلوگیری از افزایش تنش ها میان روسیه و غرب شد. وی افزود:«معتقدم زمان این نوع احتیاط فرا رسیده است تا از این طریق از وجود ارتباطات موثر و ایجاد ظرفیت موثر برای جلوگیری از تشدید تنش ها مطمئن شویم.»
دبیر کل سازمان ملل متحد در ادامه افزود دو تفاوت عمده میان دوران جنگ سرد و دوره کنونی وجود دارد. به گفته گوترش «در جنگ سرد، دو ابرقدرت وجود داشتند که کنترل اوضاع را در دو منطقه جهان در اختیار داشتند. ولی در شرایط کنونی ما بازیگران زیادی داریم که نسبتا مستقل هستند و نقشی مهم نیز در بسیاری از مناقشاتی که مشاهده می کنیم دارند. از سوی دیگر، در دوره جنگ سرد، در زمان تشدید تنش ها، ساز و کارهای ارتباط و کنترل وجود داشت تا از تشدید حوادث جلوگیری کرد و اطمینان حاصل کرد که رویدادها از کنترل خارج نخواهد شد.» وی با اشاره به احیای ساز و کارهای قدیمی به جزئیات بیشتر در این زمینه اشاره ای نکرد.
در طول دوره جنگ سرد «خطوط ارتباطی مستقیمی» میان پایتخت های عمده جهان به ویژه میان واشنگتن و مسکو ایجاد شده بود تا سران دو کشور بتوانند در شرایط اضطراری مستقیما با هم صحبت کنند و مانع از تشدید تنشها و حرکت آنها به سمت جنگ هسته ای شوند.

---------------------------------------------
عبدالرضا خلیلی

­