کالری‌های اضافه، دامی در کمین سلامت

به گزارش خبرگزاری صداوسیما مرکز قزوین, عوامل متعددی سلامت انسان را تهدید می کنند، دامنه این عوامل از حوادث و سوانح تا بروز انواع بیماری ها گسترش پیدا کرده است. همه تهدیدها قابل کنترل نیستند اما خوشبختانه انتخاب سبک زندگی سالم شامل تغذیه درست، ورزش و دوری از اضطراب تا حد زیادی در دست خود افراد است.
بسیاری از کارشناسان علوم تغذیه بر آنند که در این میان تغذیه سالم و کنترل وزن، مهمترین راه حفظ سلامتی است.
حالا مدتهاست که چاقی دیگر تنها یک مشکل زیبایی و قامتی قلمداد نمی شود؛ بلکه در صدر عوامل بیماری زاست. این عارضه زمینه‌ساز بروز بیماری‌های مختلف غیرواگیر است، بیماری هایی همچون دیابت، سکته، اختلال عضلات اسکلتی، کبد چرب، انواع سرطان ها و بیماری های قلبی و عروقی که بی توجهی به هر یک از آن ها، دشوارترین شرایط حیات را برای فرد به دنبال دارد.
چاقی به طور خلاصه با سبک زندگی، به ویژه کیفیت تغذیه مرتبط است و در این میان برخی مناطق از جمله استان قزوین با سبک های غذایی خاص خود، بیشتر با این مشکل دست و پنجه نرم می کنند. قزوین، استان نام آشنای انواع شیرینی های سنتی، درگیر معضل چاقی و اضافه وزن است به نحوی که عدد 60درصدی چاقی و اضافه وزن در کشور، در این استان به حدود 63درصد می رسد.

     
 
چند درصد مردم چاقند؟
بدن افراد با قد و وزن متوسط، به طور میانگین روزانه حدود دو هزار و 400 کیلوکالری مواد غذایی نیاز دارد؛ مردم استان قزوین اما بیش از این میزان انرژی دریافت می کنند که به مرز دو هزار و 800 کیلوکالری می رسد. این کالری های اضافی که در واقع به ذخایر چربی افزوده می شود، همان چیزی است که اضافه وزن و چاقی را در این استان تشدید می کند.
دکتر اسکویی معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی قزوین با بررسی های آماری مراکز بهداشتی و درمانی می گوید: بیش از 62 درصد جمعیت بالای 18 سال استان به ویژه در بین زنان، دچار چاقی و اضافه وزن هستند. چاقی در گروه‌ های سنی 45 تا 55 سال و 55 تا 65 سال حتی به بیش از 70 درصد می‌رسد،  که اگر چاره اندیشی نشود بر آمار بیماری های پرخطر افزوده خواهد شد.

این در حالی است که بسیاری از ریزمغذی های ضروری بدن، در بین مردم استان کمتر از متوسط مورد نیاز مصرف می شود که به گفته دکتر اسکویی، شاخص های سلامت را در درازمدت تحت تاثیر قرار می دهد.  
به عنوان مثال کلسیم یکی از مواد آلی ضروری است که بدن افراد روزانه به حدود هزار میلی گرم از آن نیاز دارد اما مصرف آن در بین مردم استان به زحمت به نیمی از این میزان می رسد.
در مقابل مصرف برخی اقلام که کمتر مورد نیاز حیاتی انسان است گاهی به دو برابر نیاز بدن می رسد؛ مثلا مصرف شکر، انواع روغن ها و نمک دو برابر بیشتر از استانداردهای جهانی است؛ در مورد روغن حتی گفته شده بیش از ۴۰درصد مردم بیش از حد نیاز، روغن مصرف می کنند و غالبا دقتی در انتخاب آن ندارند و از یان رو روغن های با اسید چرب ترانس بالا در سبدهای مصرفی به وفور دیده می شود.

این مشکلات در گروه های سنی نوجوانان و جوانان جدی تر است؛ 20درصد نوجوانان کشور دچار چاقی شکمی هستند که این رقم در استان قزوین کمی بالاتر از این میزان یعنی 20و دو دهم درصد است. از طرفی گفته شده 40تا90 درصد کودکان چاق در بزرگسالی هم چاق خواهند بود؛ و حالا چاقی دوران کودکی و نوجوانی رو به افزایش است.
در بین جوانان 18تا29 ساله نیز حدود 44درصد افراد دچار چاقی و یا اضافه وزن هستند.
ذوالقدر کارشناس تغذیه علت اصلی اضافه وزن و چاقی در کودکان و نوجوانان را نبود تعادل بین کالری دریافتی و کالری مصرفی می داند چرا که الگوی غذایی در این گروه سنی به طور قابل ملاحظه ای به سمت مصرف غذاهای پرانرژی و دارای چربی، نمک و قند بالا و البته کم ویتامین از جمله فست فودها، نوشابه های گازدار و شیرینی جات متمایل شده است.
شهرنشینی و صنعتی شدن زندگی هم از فعالیت بدنی کودکان کاسته و در عوض به ساعات تماشای تلویزیون و بازی های کامپیوتری افزوده و به گفته ذوالقدر خطر عادات بد تغذیه ای در کنار کم تحرکی مفرط، بسیار بیشتر است.
دکتر اسکویی هم با تاکید بر اینکه خانواده ها باید حداقلی از علم تغذیه را بدانند می گوید: دانستن نحوه تهیه مواد غذایی و توجه به اطلاعات مندرج بر روی بسته ها هم مهارتی است که در این زمینه کمک موثری می کند چرا که بخشی از مواد غذایی خریداری شده، فارغ از قیمت، در عین بی توجهی به اطلاعات مندرج بر روی آن تهیه می شود.

 
دردی به نام چاقی
اهمیت پیشگیری از اضافه وزن و چاقی آنجاست که ثابت شده ۷۰درصد سرطان ها به طور مستقیم به شیوه زندگی مردم مربوط است.
مسئول واحد تغذیه معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی قزوین در این خصوص می گوید: اضافه وزن و چاقی خطر ابتلا به دیابت، فشار و چربی خون بالا، سکته‌های قلبی و مغزی و سرطان‌های دستگاه گوارش را تشدید می کند؛ بنابراین بروز و شیوع انواعی از این بیماریها با فراوانی های نسبتا بالا در جامعه ای که بیش از 60درصد جمعیت آن اضافه وزن داشته و یا چاق باشند، غیرقابل اجتناب است.
در حال حاضر 44درصد بارِ دیابت، 23درصد بارِ نارسایی قلبی و 7تا41 درصد بارِ سرطان هایی همچون سرطان سینه و پروستات، به چاقی و اضافه وزن مرتبط است.
رزازی همچنین می‌‌گوید: بر اساس آمارهای جهانی، چاقی پنجمین عامل مرگ و میر در دنیاست که در فهرست عوامل خطرزای کشور و استان قزوین، در پله سوم قرار گرفته است.
عارضه ای که حتی اگر به بیماری های جدی مثل نارسایی های قلبی و عروق هم منجر نشود تشکیل سنگ‌ صفرا، بالا رفتن فشار و چربی خون، دیابت و واریس را به دنبال دارد.

برای تشخیص چاقی روش هایی وجود دارد که ساده ترین آنها، اندازه گیری دور شکم است به این ترتیب که اگر به بیش از 90 سانتیمتر برسد، فرد در معرض خطر چاقی است. 
توجه به شاخص توده بدنی با فرمول وزن بر حسب کیلوگرم تقسیم بر مجذور قد بر حسب متر نیز معیاری دقیق برای محاسبه میزان چاقی و اضافه وزن است؛ در این روش عدد 18تا25 نرمال، 25تا30 نشانه اضافه وزن و بیش از 30، نشاندهنده خطر چاقی است.

چه باید کرد؟
از اصلاح الگوی تغذیه بسیار گفته شده اما مقابله با اضافه وزن و چاقی مستلزم توجه به کیفیت مواد غذایی در موقع خرید است.
ذوالقدر کارشناس تغذیه می گوید: تولیدکنندگان موادغذایی ملزم به درج اطلاعات پایه ای درباره ترکیبات و به طور کلی کیفیت ماده تولید شده هستند.
کاهش اضطراب و تغییر سبک زندگی به طور قطع گام بعدی در کاهش وزن است؛ تغییری که با اتکای کمتر به ماشین و تکنولوژی، برنامه منسجمی برای تحرک بدنی و ورزش به میزان حداقل 150دقیقه در هفته یا 30دقیقه پیاده روی تند در روز پیش بینی کرده باشد.

پرهیز از مصرف مواد غذایی چرب، شیرین و شور در دوران کودکی و به طور کلی ذائقه‌سازی در این دوران هم بر عهده خانواده هاست تا گام های سلامت نسل آینده از همین امروز برداشته شود. در این موضوع، تغییر نگرش اولیا مدارس هم البته اهمیت زیادی دارد.
و مهمتر از همه ورزش که همواره مورد تاکید مسئولان و متولیان حوزه سلامت بوده. این موضوع نیازمند تغییر نگرش قابل توجهی از سوی جامعه است. شاید لازم باشد نهادهای بزرگی همچون مدرسه و دانشگاه بیشتر در این موضوع وارد شوند.
اختصاص هزینه و زمانی برای ورزش در اماکن مختلف از مدرسه گرفته تا دانشگاه و ادارات مختلف، صرفا هزینه نیست؛ سرمایه گذاری است برای سلامت نسل آینده کشورمان تا در کنار سالمندی جمعیت، هزینه های کمتری برای این سبک نادرست زندگی بپردازد.

خبرنگار:معصومه هاشمی