پخش زنده
امروز: -
گزارش مکتوب
تغییر الگوی کشت، راه‌حلی برای بحران کم‌آبی
کارشناسان تغییر الگوی کشت را در کنار استفاده از سامانه‌های نوین آبیاری، یکی از راهکار‌های مهم در مدیریت منابع آبی می‌دانند.
به گزارش خبرگزاری صداوسیما مرکز قزوین، تغییرات اقلیمی و جوی در دهه‌های اخیر، پدیده خشکسالی در بسیاری از مناطق جهان و ایران ایجاد کرده و معضلاتی را در بخش‌های مختلف از جمله کشاورزی به وجود آورده است که این مسئله لزوم استفاده بهینه از منابع آب را برای مسئولان و مردم مطرح ضروری می‌کند.
چند سالی است که با کاهش بارش‌ها و کمبود منابع آب‌های زیرزمینی ، کشاورزی در استان قزوین با مشکل مواجه شده است و کشاورزانی که سالیان درازی از عمر خود را صرف کار‌های کشاورزی کرده‌اند امروز با مشکلات فراوانی در این حوزه مواجه شده‌اند. بخش زیادی از زمین‌های کشاورزی از بین رفته و عده زیادی بیکار شده‌اند ، بطوری که در صورت عدم برنامه‌ریزی مناسب برای مقابله با پدیده کم آبی، استان قزوین رتبه نهم کشور را در بخش تولید محصولات کشاورزی و باغی از دست خواهد داد.
چند سالی است که با کاهش بارش‌ها و کمبود منابع آب‌های زیرزمینی ، کشاورزی در استان قزوین با مشکل مواجه شده است و کشاورزانی که سالیان درازی از عمر خود را صرف کار‌های کشاورزی کرده‌اند امروز با مشکلات فراوانی در این حوزه مواجه شده‌اند. بخش زیادی از زمین‌های کشاورزی از بین رفته و عده زیادی بیکار شده‌اند ، بطوری که در صورت عدم برنامه‌ریزی مناسب برای مقابله با پدیده کم آبی، استان قزوین رتبه نهم کشور را در بخش تولید محصولات کشاورزی و باغی از دست خواهد داد.
در سال‌های اخیر، بهره‌برداری از آب‌های زیرزمینی استان قزوین روندی صعودی داشته، به‌طوری که برخی از مناطق استان، از جمله شهرستان‌های تاکستان و بویین زهرا از این نظر در شرایط بحرانی به سرمی‌برند.
در حال حاضر کشت‌های پائیزه و بهاره در کشورمان با شرایط اقلیمی و منابع آبی و خاکی موجود متناسب نیست. بحث امنیت غذایی و خوداتکایی در تولید محصولات کشاورزی بخصوص محصولات استراتژیک (گندم، برنج و دانه‌های روغنی) از مهمترین سیاست‌های دولت در بخش کشاورزی است. با توجه به اهمیت آن‌ها در دستیابی به اهداف امنیت غذایی و خوداتکایی در تولید، تدوین برنامه الگوی کشت محصولات به منظور افزایش تولید و افزایش بهره‌وری و پایداری تولید در سطح ملی در حال تدوین و اجرا شدن است.
عبدالمحمد زاهدی استاندار قزوین می‌گوید: سال زراعی جاری یکی از بحرانی‌ترین سال‌های کم‌آبی استان خواهد بود. نوع محصولاتی که کشت می‌کنیم، باید متناسب با میزان بارش‌های استان باشد. الگوی کشت را بر اساس نوع محصول باید اصلاح کنیم.
الگوی کشت نقشه راهی است که به ما نشان می‌دهد با توجه به منابع موجود، چه محصولاتی را کجا و به چه مقدار و در چه مدتی از طول زمان تولید کنیم. اگر توجه به الگوی کشت نداشته باشیم زمین‌های کشاورزی در بخش وسیعی از دشت قزوین در سال‌های آتی غیرقابل بهره‌برداری خواهد شد.
در حال حاضر کشت‌های پائیزه و بهاره در کشورمان با شرایط اقلیمی و منابع آبی و خاکی موجود متناسب نیست. بحث امنیت غذایی و خوداتکایی در تولید محصولات کشاورزی بخصوص محصولات استراتژیک (گندم، برنج و دانه‌های روغنی) از مهمترین سیاست‌های دولت در بخش کشاورزی است. با توجه به اهمیت آن‌ها در دستیابی به اهداف امنیت غذایی و خوداتکایی در تولید، تدوین برنامه الگوی کشت محصولات به منظور افزایش تولید و افزایش بهره‌وری و پایداری تولید در سطح ملی در حال تدوین و اجرا شدن است.
عبدالمحمد زاهدی استاندار قزوین می‌گوید: سال زراعی جاری یکی از بحرانی‌ترین سال‌های کم‌آبی استان خواهد بود. نوع محصولاتی که کشت می‌کنیم، باید متناسب با میزان بارش‌های استان باشد. الگوی کشت را بر اساس نوع محصول باید اصلاح کنیم.
الگوی کشت نقشه راهی است که به ما نشان می‌دهد با توجه به منابع موجود، چه محصولاتی را کجا و به چه مقدار و در چه مدتی از طول زمان تولید کنیم. اگر توجه به الگوی کشت نداشته باشیم زمین‌های کشاورزی در بخش وسیعی از دشت قزوین در سال‌های آتی غیرقابل بهره‌برداری خواهد شد.
برنامه الگوی کشت با توجه به نوع محصولات متناسب با شرایط اقلیمی هر استان، پایداری تولیدات کشاورزی و بحث امنیت غذایی را تضمین می‌کند و این موضوع منجر به استفاده درست و منطقی از توانایی‌ها و استعداد‌های هر منطقه می‌شود و در نهایت افزایش بهره‌وری و پایداری منابع طبیعی را به همراه خواهد داشت.
سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور، فرسایش خاک در ایران پنج برابر متوسط جهانی اعلام کرده است ، فرسایش خاک، عامل اصلی شکل‌گیری کانون‌های ریزگرد است. از کانون‌های بحرانی کشور، مجموعه 30 هزار هکتاری دشت الله‌آباد در شرق استان قزوین است ، اگر برای آن فکری نشود ، علاوه بر استان‌های قزوین و البرز ، تهران را هم تهدید می‌کند.
خربزه و هندوانه از محصولات اصلی کشاورزان بویین زهرایی در سال‌های اخیر است که به گفته رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان در حال حاضر کشت این نوع محصولات به شدت کاهش یافته است.
برای تولید هر هندوانه به طور متوسط 250 لیتر آب مصرف می‌شود.
مدیر امور زراعت سازمان جهاد کشاورزی قزوین می‌گوید: برنامه‌ریزی کاهش هزار و 370 هکتاری کاشت هنداونه و خربزه در استان نسبت به سال قبل، برای تغییر الگوی کشت صورت گرفته است.
یکی دیگر از محصولاتی که برای به بار نشست نیاز به آب فراوانی دارد، گوجه فرنگی است. در این زمینه هم سازمان جهاد کشاورزی تلاش دارد تا کشاورزان را از کاشت این محصول پرآب‌بر منصرف کند.
رضا امانی مدیرکل دفتر بهبود بهره‌وری، اقتصاد آب و آبفای وزارت نیرو، می‌گوید: مسئولان مربوطه باید این مسئله را بیش از پیش گوشزد کنند تا کشاورزان با آگاهی از وضعیت آب استان به سمت کشت محصولاتی بروند که آب کمتری نیاز دارد.
اسماعیل علوی کارشناس کشاورزی می‌گوید: خالی شدن سفره‌های زیرزمینی باعث نشست و شکاف زمین می‌شود و حتی اگر خشکسالی هم نباشد قرن‌ها طول می‌کشد تا به حالت طبیعی برگردد.
فاطمه خمسه رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان قزوین در جلسه بهره‌وری آب استان، از تشکیل دفتر الگوی کشت محصولات کشاورزی خبر داد و می‌گوید: این دفتر با هدف برنامه‌ریزی برای الگوی کشت محصولات کشاورزی و همچنین بهره‌وری منابع آبی استان ایجاد شده است.
مسئول دفتر برنامه‌ریزی الگوی کشت سازمان جهاد کشاورزی قزوین از مطالعات و توجه به اقیلم مناطق مختلف استان در این دفتر می‌گوید: این مطالعات پس از پایان کار به ما می‌گوید که در کدام منطقه باید چه نوع محصولی کشت کنیم تا هم در مصرف آب صرفه‌جویی شود و هم میزان و نوع تولید به گونه‌ای باشد که درآمد کشاورز افزایش یابد.
تورج بنیادی الگوی کشتی که کشاورزان استان استفاده می‌کنند را مطلوب نمی‌داند و می‌گوید: در حال حاضر الگوی کشت داریم، اما به شکل جسته و گریخته اجرا می‌شود و با توجه به وضع منابع آبی کشور نیاز است تا در این عرصه برنامه‌های بهتر و مدون‌تری داشته باشیم.
بنیادی تمام برنامه‌ریزی‌ها و مطالعات را زمانی موثر می‌داند که در نگرش کشاورزان تغییر ایجاد شود.
مسئول دفتر برنامه‌ریزی الگوی کشت جهاد کشاورزی قزوین می‌افزاید: در حال حاضر کشاورزی در کشورمان و از جمله استان قزوین زمین محور بوده و هیچ توجهی به آب و منابع آبی موجود و استفاده بهینه از منابع آبی نمی‌شود. در نتیجه باید کشاورزی را آب محور نمائیم و بر اساس وضع موجود آب، برنامه‌ریزی برای بخش کشاورزی صورت گیرد. باید به سمت کشاورزی دانش محور پیش برویم و باید بتوانیم در دانش، اطلاعات، نگرش و بینش کشاورزان در راستای پایداری تولیدات کشاورزی تغییر ایجاد نمائیم.
پسته یکی از الگوی‌های مناسب کشت برای مقابله با کانون ریزگرد‌ها در بویین زهراست. محصولی که در کنار نیاز کمی که به آب دارد ، به سرمای منفی 20 درجه و گرمای بالا نیز مقاوم است.
خمسه هم می‌گوید: با توجه به شرایط موجود، کشت پسته الگوی مناسب جایگزین محصولات پرآب‌بر در دشت بحرانی بویین زهرا و الله‌آباد شده است.
یکی دیگر از محصولاتی که با مصرف آب کم، محصول فراوانی دارد، گیاه سورگوم است. به طور کلی این گیاه نسبت به ذرت ۳۵ تا ۴۰ درصد مصرف آب کمتری دارد. این در حالی است که عملکرد سورگوم در هر هکتار، ۱.۵ برابر ذرت است.
تورج بنیادی الگوی کشتی که کشاورزان استان استفاده می‌کنند را مطلوب نمی‌داند و می‌گوید: در حال حاضر الگوی کشت داریم، اما به شکل جسته و گریخته اجرا می‌شود و با توجه به وضع منابع آبی کشور نیاز است تا در این عرصه برنامه‌های بهتر و مدون‌تری داشته باشیم.
بنیادی تمام برنامه‌ریزی‌ها و مطالعات را زمانی موثر می‌داند که در نگرش کشاورزان تغییر ایجاد شود.
مسئول دفتر برنامه‌ریزی الگوی کشت جهاد کشاورزی قزوین می‌افزاید: در حال حاضر کشاورزی در کشورمان و از جمله استان قزوین زمین محور بوده و هیچ توجهی به آب و منابع آبی موجود و استفاده بهینه از منابع آبی نمی‌شود. در نتیجه باید کشاورزی را آب محور نمائیم و بر اساس وضع موجود آب، برنامه‌ریزی برای بخش کشاورزی صورت گیرد. باید به سمت کشاورزی دانش محور پیش برویم و باید بتوانیم در دانش، اطلاعات، نگرش و بینش کشاورزان در راستای پایداری تولیدات کشاورزی تغییر ایجاد نمائیم.
پسته یکی از الگوی‌های مناسب کشت برای مقابله با کانون ریزگرد‌ها در بویین زهراست. محصولی که در کنار نیاز کمی که به آب دارد ، به سرمای منفی 20 درجه و گرمای بالا نیز مقاوم است.
خمسه هم می‌گوید: با توجه به شرایط موجود، کشت پسته الگوی مناسب جایگزین محصولات پرآب‌بر در دشت بحرانی بویین زهرا و الله‌آباد شده است.
یکی دیگر از محصولاتی که با مصرف آب کم، محصول فراوانی دارد، گیاه سورگوم است. به طور کلی این گیاه نسبت به ذرت ۳۵ تا ۴۰ درصد مصرف آب کمتری دارد. این در حالی است که عملکرد سورگوم در هر هکتار، ۱.۵ برابر ذرت است.
کلزا از دیگر محصولاتی است که قابیلت ترکیب با محصول پرآبی مثل گندم را دارد. در صورتی که گیاه کلزا در برنامه کشت تناوبی، در کشت پاییزه گنجاده شود؛ هم زمین برای کشت دوباره گندم توان لازم را دارد و هم با مصرف آب کمتر، محصول بیشتری به بار می‌نشیند.
انتخاب هر الگوی کشت، به دلیل چند بعدی بودن کشاورزی میتواند پیامد‌های مهمی در زندگی کشاورز و جامعه روستایی داشته باشد. اما در برخی از شرایط، کشاورزان به جهت تغییر در شرایط محیطی، تغییر در تقاضا و مصرف وغیره. گرایش به تغییر الگوی کشت پیدا می کنند. یکی از مهمترین عوامل تأثیرگذار در چند سال اخیر در تغییر الگوی کشت بین کشاورزان ایرانی، مسئله خشکسالی است.
به گفته بنیادی توجه به ابعاد اقتصادی و سودآوری در انتخاب الگوی‌های کشت جایگزین از اهمیت زیادی برخوردار است. چرا که این کشاورز است که درنهایت باید کشت محصول خود را تغییر دهد ، این کار باید صرفه اقتصادی برای این تغییر را داشته باشد.
نویسنده: امین فرخی حقیقت
نظر شما