پخش زنده
امروز: -
دریاچه بزنگان، نگین کوههای هزار مسجد، منطقه نمونه گردشگری و تنها دریاچه طبیعی شمال شرق کشور است.
به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، مرکز خراسان رضوی، بزنگان همان دریاچه زلال سال های نه چندان دور و دریاچه پرگل و لای امروز است، همان دریاچه 82 هکتاری دیروز و دریاچه 42 هکتاری امروز که هر چند فاصله 110 کیلومتری اش با مشهد و فاصله 80 کیلومتری اش با سرخس را حفظ کرده اما ارتفاع آب آن در چند سال اخیر از 20 متر به 4 متر کاهش یافته است. این در حالی است که دریاچه ارومیه در شمال غرب کشور در 13 سال اخیر حدود 6 متر از ارتفاع خود را از دست داده است.
آب هست ولی کم هست
رئیس اداره حفاظت محیط زیست سرخس که از 16 مهر پارسال در این سمت فعالیت می کند، حال و روز دریاچه را ناخوش توصیف می کند. موسی غلامزاده می گوید: آب این دریاچه از طریق دو آبراهه اصلی از ارتفاعات آهکی واقع در 20 کیلومتری جنوب دریاچه، چشمه های گل بی بی و کُرُق غلام و چشمه های فعال واقع در کف دریاچه تامین می شود اما با کاهش بارش سالیانه از 180 میلی متر به 122 میلی متر، چشمه ها نیز خسیس شده اند.
غلامزاده که هفته گذشته اطراف دریاچه را با موتورسیکلت دور زده و دریاچه را از نزدیک بررسی کرده، می گوید: «پیش از این اقداماتی را برای نجات دریاچه انجام داده ایم مثلا با گذاشتن حفاظ بتنی، احداث دیوار ساحلی و احداث یک کانال در ضلع غربی دریاچه سعی کرده ایم سیلاب ها را به دریاچه هدایت کنیم اما اینها راه حل های موقتی برای نجات دریاچه است در صورتی که اگر بودجه لازم برای هدایت آب از بند شازده به دریاچه اختصاص یابد می توان به احیاء دریاچه بسیار امیدوارتر بود. غلامزاده می گوید: اگر اقدامات فعلی برای نجات دریاچه از شش سال پیش شروع میشد الان شاهد خشک شدن دریاچه نبودیم.
نظرات مردم را در کمپین حمایت از دریاچه بزنگان مطالعه می کنم. یکی از اعضای این کمپین شعری از گروس عبدالملکیان را نوشته است: مسافران سوار شدند و ناخدا بادبان ها را کشید، دریا اما... صبح، زودتر بیدار شده بود و پیش از آنها رفته بود.
اینجا چیتگر نیست
یکی از شهروندان منطقه مزداوند چند سالی است کمپین حمایت از دریاچه بزنگان را راه اندازی کرده است. علی غفاری که از کودکی در کنار این دریاچه بزرگ شده، دل پر سوزی دارد. او با حسرتی که از چشمهایش می بارد می گوید: "دریاچه ای که همه زندگی ماست دارد آب می رود، دریاچه یعنی کپور و شیرماهی سفید، یعنی اردک سرحنايی و چنگر نوک سفید، اینجا چیتگر نیست، اینجا کودکان ما هستند که قد کشیدن شان به قد کشیدن دریاچه بند است".
تحقیقات کارشناسان محیط زیست نشان می دهد کاهش آب ورودی به دریاچه باعث افزایش شوری آب دریاچه شده و زیست گونه های ماهی را غیرممکن کرده است. تا 6 سال قبل برای بزنگان پروانه صید ماهی صادر می شد اما اکنون انبوه کرم های خاکی و لاروها جایگزین شیرماهی ها شده اند.
12 متر نه، فقط 4 متر
دقایقی هم با بخشدار مرزداران سرخس همصحبت شدم. علی نصیریان می گوید: در گذشته بخشی از آب دریاچه از کال اولنگ و از طریق سفره های زیر زمینی تغذیه میشد اما متاسفانه شخم زدن این مسیر و اقدام به کشت و کار و تخریب مرتع از سوی کشاورزان، دریاچه را از آب کال اولنگ محروم کرد. او که در عین حال به احیاء دریاچه امیدوار است، می افزاید: کانالهایی که مردم منطقه به صورت خودجوش در بهار سال 1395 حفر کردند و آبرفتهای روستاهای آب دراز، قُرقُره و کلاته عَوض را به دریاچه هدایت کردند، دریاچه را از مرگ نجات داد. به گفته نصیریان با تامین اعتبار، هدایت سیلاب های ضلع شمالی، بازگرداندن زمینهای حریم دریاچه به اداره محیط زیست و مهیا کردن راه ورود آب از سمت پایین دست به دریاچه می توان خونی دوباره در رگ های بزنگان جاری کرد.
نصیریان در کنار حرف های امیدوار کننده اش، جمله دلسرد کننده ای نیز دارد. او با رد ادعای برخی کارشناسان که ارتفاع آب دریاچه را 12 متر تخمین زده اند، ارتفاع کنونی آب را در عمیق ترین نقطه دریاچه 4 متر اعلام می کند.
بزنگان سرمایه ملی ایرانیان
رضا رجبی اهل سرخس است و در مشهد زندگی می کند، او که هر سال هنگام آمدن به سرخس، از دریاچه هم بازدید می کند، می گوید: «این دریاچه ای است که تا چندسال قبل ماهی هایی به بزرگی 10 تا 12 کیلوگرم داشت، ما به دریاچه عرق داریم، نگذارید آب دریاچه خشک شود، زنده ماندن دریاچه زنده ماندن امید در دل تک تک مردم سرخس و بلکه مردم شرق کشور است، نمی خواهیم قایق های دریاچه به عنوان اثر تاریخی به موزه منتقل شود».
عضو شورای اسلامی بزنگان در دوره چهارم هم از زاویه دیگری به دریاچه می نگرد. اکبر غفاری می گوید: «در سال گذشته میلادی گردشگران ایرانی 2 و نیم میلیارد دلار نصیب صنعت گردشگری کشور ترکیه کرده اند، ما با داشتن صدها سرمایه ملی که دریاچه بزنگان یکی از آنها است، در زمینه صنعت زوال ناپذیر گردشگری چه کرده ایم؟ مگر گردشگری از منابع کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی و تحقق اقتصاد مقاومتی نیست؟».
سید دریایی
سیدحسین عمادی اهل روستای بزنگان سرخس است و در این روستای زیبا در شش کیلومتری دریاچه زندگی می کند. عمادی آن قدر برای احیاء دریاچه تلاش کرده است که دوستانش او را "سید دریایی" صدا می زنند. با سید به گفتگو نشستم. شغل او در و پنجره سازی است اما در دو سال اخیر بی وقفه برای بالا آمدن آب دریاچه کار کرده است. سید می گوید: «در این دو سال به جز 4 ماه که برای کمک به مردم زلزله زده غرب کشور به کرمانشاه رفتم، در بقیه ماهها درگیر احیاء دریاچه بودم». او در اقدامی خودجوش و با کمک 20 نفر از هم محلی ها، پارسال آب یکی از بندهای کشاورزی را با استفاده از تراکتور به دریاچه پمپاژ کرده است و آب دریاچه را نیم متر افزایش داده است. سید همچنین با یاری 70 نفر از دوستداران محیط زیست کانالی حفر کرده و آب بند کُرُق غلام را به طرف دریاچه هدایت کرده اند. با تلاش های سید و دوستانش همچنین 8 هکتار از زمین های اطراف دریاچه که کاربری کشاورزی یافته بود، رفع تصرف شده است. سید می گوید: «قطره های آب در طبیعت مثل قطره های خون در بدن انسان هستند».
خفاش یا فلامینگو؟
پرندگان مهاجر سيبری که هر ساله مهمان بزنگان بودند چند سالی است با دریاچه قهر کرده اند. خانم ابتکار معاون رییس جمهور و رییس سازمان حفاظت محیط زیست مهرماه 1395 به محل دریاچه سفر کرد و در پی این سفر 150 میلیون تومان اعتبار برای احیاء دریاچه اختصاص یافت اما بزنگان برای جان گرفتن دوباره نیازمند عزم ملی است.
یک ماه پیش شایعه خواص درمانی بزاق خفاش های غار بزنگان واقع در نزدیکی دریاچه، در فضای مجازی منتشر شد و رئیس اداره محیط زیست سرخس اذعان کرد: «چنین خفاش هایی در ایران وجود ندارد». بزنگان عرصه جولان خفاش نیست، بزنگان دلتنگ آواز فلامینگوها است.
نویسنده: هادی بهجتی فرد